Thứ Bảy, 8 tháng 3, 2014

Bốn lý do tại sao Putin đang thua cuộc ở Ukraina - Lịch sử và nghịch lý “trái tim bên trái”

Lịch sử và nghịch lý “trái tim bên trái”

Ts. Dương Xuân Thành

(GDVN) - Lấy gì đảm bảo rằng chiến tranh xâm lược của ngoại bang sẽ không lặp lại trên dải đất hình chữ S?

Lại một lần nữa, Lịch sử bị ngành Giáo dục gián tiếp loại khỏi “cuộc chơi” trí tuệ. Lần trước Lịch sử không được chọn làm môn thi vì trò bốc thăm may rủi của Cục Khảo thí và Kiểm định chất lượng giáo dục Bộ GD&ĐT [1], đó là chuyện của người lớn.

Lần này, chắc hẳn sự việc đã được “nghiêm túc rút kinh nghiệm” nên người ta giao quyền quyết định cho trẻ con, rủi không có hoặc có rất ít trẻ chọn Lịch sử làm môn thi thì đó không phải là lỗi của người lớn. Âu đó cũng là cái đạo làm quan xưa nay không hề thay đổi.

Hình ảnh minh họa Hai Bà Trưng đánh giặc

Nhân chuyện này, lại nhớ đến sự lọc lõi của quan trường thủa xưa. Truyện rằng Vua sai hai vị quan văn, quan võ đi tuần sát vùng quê. Quan văn đi trước quan võ chừng một dặm. Một đứa trẻ chăn trâu ngồi trên cây xung đầy quả ven đường, thấy kiệu quan đi bên dưới bèn vặt xung chín ném vào kiệu khiến quần áo quan bị bôi bẩn.

Lính hầu thấy thế lôi đứa trẻ xuống định đánh cho một trận. Quan xua tay không cho đánh, lại móc túi cho đứa bé ít tiền rồi đi tiếp. Một lát sau thấy có kiệu đi tới, đứa bé liền trèo lên cây hái quả ném xuống hy vọng sẽ được cho tiền lần nữa.

không ngờ quan võ nổi điên lôi đứa bé xuống đánh cho một trận thâm tím mặt mày. Thế mới biết trẻ con ngây thơ, chỉ vì thích tiền đến nỗi bị đòn đau. Quan văn không đánh người không có nghĩa là đứa bé không bị đánh, điều này chỉ quan văn là nhìn thấy trước.

Những học sinh ngày nay không phải thi Lịch sử thì vui mừng xé đáp án, vở ghi vứt trắng sân trường, nhiều người phê phán song cũng có người lên tiếng bênh vực. Trẻ em học phổ thông đâu đã đủ lớn để nhìn xa trông rộng, chúng chỉ không thích Lịch sử, chúng đâu có biết sau này lớn lên, rủi có đi thi hoa hậu sẽ có lúc bị “chỉnh đốn” như ý kiến của Thứ trưởng Ngoại giao Nguyễn Thanh Sơn:

“Rất nhiều Hoa hậu xưa nay tôi đã từng nghe, hỏi lịch sử đất nước thì không biết gì, hỏi một đằng, trả lời một nẻo. Tôi không muốn nhắc lại, nhưng cả đất nước đều biết… chúng ta cần chú trọng bồi dưỡng cho hoa hậu những kiến thức lịch sử trước các cuộc thi sắc đẹp”. [2]

Trẻ con chắc sẽ cảm ơn các “quan văn” Giáo dục vì không không những không bị ép học mà còn được khuyến khích, tạo điều kiện cho các cháu bỏ học Lịch sử, liệu các cháu có lường được khi vào đời không sớm thì muộn sẽ có lúc tiếp xúc với các “quan võ” khác như Thứ trưởng Nguyễn Thanh Sơn?

Còn hơi sớm để kết luận năm nay có bao nhiêu phần trăm học sinh đăng ký thi môn Lịch sử, tuy vậy có một thực tế từ “ngày xửa ngày xưa” ngành Sư phạm luôn là lựa chọn cuối cùng của học sinh khi đăng ký thi cao đẳng, đại học, trong ngành Sư phạm thì Lịch sử lại cũng luôn thuộc hàng áp chót.

Có lẽ đã quá thấm thía câu “nếu anh bắn vào lịch sử bằng súng lục thì tương lai sẽ bắn anh bằng đại bác” nên thay vì dùng súng người ta dùng “cái tát”.

Chiến tranh bảo vệ tổ quốc tại biên giới phía Bắc năm 1979

Không phải chỉ là tát cho Y tế “rơi răng” [3] mà còn là cái tát khiến cho Lịch sử “không còn cái răng mà ăn cháo”.

Lâu nay có một quan niêm phổ biến: Lịch sử là sự ghi chép (đôi khi không trung thực) các cuộc chiến, cuộc cách mạng, là các sự kiện diễn ra trong quá khứ… Tìm trong sách giáo khoa lịch sử sẽ thấy đầy rẫy các con số, ngày tháng biến động… Sách giáo khoa trở thành “thánh kinh” mà cả thầy và trò đều phải thuộc lòng. Với món ăn khô cứng như vậy trẻ con nhai vào là “gãy răng” chả cần phải dùng đến… “cái tát”.

Việc thế hệ trẻ không hứng thú với môn Lịch sử không phải là chuyện lạ, lạ là ở chỗ người lớn đang “nghe theo” trẻ con, đang để cho trẻ con tự chọn. Đây không phải là tôn trọng quyền trẻ em, cũng không phải là biểu hiện quyền con người, nó giống như cái mà dân gian thường nói “túng quá hóa liều”.

Muốn hiểu Lịch sử cần có tư duy triết học, áp đặt quan điểm cá nhân dễ làm méo mó lịch sử. Sẽ rất nguy hại nếu như các chuyên gia, giảng viên lịch sử không quan tâm nhiều đến triết học, xem nhẹ tư duy triết học khi soạn sách giáo khoa cũng như khi dạy học.

Các nhà tư tưởng lớn của nhân loại đều thống nhất quan điểm: “Triết học là khoa học của các khoa học”, Hegel thì cho rằng: “Lịch sử và Triết học là hai hình thái tương đương”. Từ đó suy ra Lịch sử, trong một chừng mực nào đó, cũng là khoa học của các khoa học.

Sự khác nhau là ở chỗ Triết học nghiên cứu các quy luật, cái mà con người không thể nhìn thấy, không thể sờ nắm được, Lịch sử thì ngược lại, nghiên cứu cái có thật, cái đã và đang diễn ra trước mắt chúng ta.

Từng có nhận định ngây thơ rằng những gì đang diễn ra không phải là lịch sử. Chính vì thế C.Mác mới nói: “sự phát triển của các hình thái kinh tế - xã hội là một quá trình lịch sử - tự nhiên”. [4]

Trái tim con người nằm ở bên trái, đó là sự thật, đó là điều có thể cảm nhận bằng giác quan, ngày nay còn có thể chụp ảnh lưu lại. Trái tim chân chính luôn thuộc về lẽ phải, đó là điều không nhìn thấy, không cầm nắm được, đó là tư duy triết học. Dạy cho trẻ con, rằng trái tim luôn ở “bên trái” mới chỉ là dạy về hình thức chứ không phải là hình thái, đó là sai lầm không thể tha thứ bởi nó sẽ hình thành nên nhận thức sai lệch của học trò.

Hạ thấp vai trò môn Lịch sử trong trường phổ thông cũng có nghĩa là hạ thấp vai trò của Lịch sử đất nước. Khi không còn truyền thống, con người sẽ chỉ sống bằng vật chất và những ý tưởng lai căng, rất dễ bị cuốn hút bởi vẻ hào nhoáng của nước ngoài.

Ý nghĩ cho rằng trái tim luôn ở “bên trái” có thể khiến người ta nghi ngờ những lẽ phải mà “bên trái” ấy hướng tới, từ nghi ngờ đến phủ nhận chỉ có một giới hạn mong manh.

Nếu người ta chỉ nhìn vào cái cụ thể, cái có thể nhìn bằng mắt thì sẽ không cảm nhận được cái ẩn chứa đằng sau, nói như triết lý của đạo Phật: “trong sắc có không, trong không có sắc”, cái nhìn thấy ẩn chứa cái không nhìn thấy. Nói cách khác, tư duy “cầm nắm” chính là nguồn gốc tạo ra trình độ thấp và đó chính là rào cản của tiến bộ.

Bức tranh miêu tả cuộc chiến đấu bảo vệ đảo Gạc Ma của Hải quân Việt Nam ngày 14-3-1988 được treo tại Phòng Truyền thống của Vùng 4 Hải quân.

Vấn đề đặt ra là tại sao cứ động đến lịch sử là người ta lại e ngại? Đặc biệt là môn Lịch sử trong nhà trường. Tại sao bốn mươi năm sau các cuộc chiến chống xâm lược năm 1974, 1979, 1988 trẻ em vẫn không được học về những biến cố đau thương trong quá khứ?

Sợ hãi không phải là truyền thống của người Việt, tổ tiên ta luôn hiểu câu nói: “một dân tộc không dám đấu tranh, dân tộc đó xứng đáng làm nô lệ”. Cố tình né tránh, cố tình ru ngủ mình bằng tình cảm này nọ chẳng khác gì gieo mầm sợ hãi cho thế hệ trẻ.

Triết học Mác-Lênin khẳng định, sự tiến hóa của nhân loại không theo đường thẳng mà là đường xoắn ốc, vậy phải chăng hôm nay chúng ta đang sống chính là sự sự tái hiện một quá khứ xa xưa nào đó ở mức cao hơn.

Theo quy luật ấy lấy gì đảm bảo rằng chiến tranh xâm lược của ngoại bang sẽ không lặp lại trên dải đất hình chữ S? Lấy gì đảm bảo rằng những con “cá lớn” sẽ chuyển sang ăn cỏ mà không nuốt cá bé?

Một hệ thống được gọi là cô lập nếu hệ đó không có sự trao đổi năng lượng cũng như vật chất với môi trường ngoài. Trong hệ thống như vậy trạng thái nhiệt tổng thể của nó là không thay đổi, nếu một chỗ nào đó nguội đi thì chỗ khác sẽ nóng lên.

Quy luật ấy không chỉ đúng với khoa học tự nhiên mà còn đúng với khoa học xã hội. Chừng nào trái đất vẫn còn cô lập trong vũ trụ thì các cuộc chiến không bùng lên ở nơi này thì sẽ ở nơi khác, thế giới luôn bất ổn.

Chỉ khi nào loài người đối mặt với các nền văn minh ngoài trái đất, không còn cô lập thì mâu thuẫn mới có thể đẩy ra ngoài và chiến tranh giữa các quốc gia, dân tộc mới có cơ không bùng nổ.

Nhận thức được điều đó để dạy cho con cháu luôn cảnh giác, luôn rèn luyện bản lĩnh của một dân tộc biết chiến đấu và không sợ chiến đấu, điều này không tách rời việc dạy cho thế hệ trẻ lịch sử dân tộc.

Vũ khí không phải là yếu tố quyết định thành bại trong cuộc chiến bảo vệ tổ quốc, một chiến binh tự do chiến đấu vì quê hương sẽ mạnh hơn bất kỳ tên lính đánh thuê nào dù chúng được trang bị tận răng.

Cảnh tượng học sinh xé Đề cương môn Sử khi nghe tin Sử không phải là môn thi tốt nghiệp. Sự việc xảy ra vào năm trước. (ảnh minh họa)

Không thể để xảy ra nghịch lý sinh viên người nước ngoài hiểu lịch sử Việt hơn sinh viên người Việt. Làm mai một lịch sử dân tộc dẫn tới đánh mất truyền thống dân tộc không đơn thuần chỉ là mất cảnh giác mà còn là tiếp tay cho những mưu đồ lâu dài của ngoại bang, đó cũng chẳng khác gì hành động bán nước.

Liệu đã đến lúc cần phải có tòa án lương tâm đối với những quyết định thiển cận của một số quan chức thiếu tâm và chưa đủ tầm?

Bốn lý do tại sao Putin đang thua cuộc ở Ukraina

Simon Shuster từ Simferopol, Time, ngày 3/3/2014

Vũ Thị Phương Anh dịch

Tổng thống Nga Vladimir Putin (trái), và Tổng cục trưởng Tổng cục huấn luyện chiến đấu của Lực lượng vũ trang Ivan Buvaltsev quan sát cuộc diễn tập tại trường bắn Kirillov, tỉnh Leningrad, ngày 3 tháng Ba, 2014. Mikhail Klimentyev—RIA Novosti/Reuters

Chỉ một tuần trước đây, ý tưởng về sự can thiệp quân sự của Nga vào Ukraina vẫn còn rất xa vời nếu không phải chỉ là những đồn thổi nhằm gây hoang mang dư luận. Bởi các rủi ro là quá lớn đối với Tổng thống Vladimir Putin và đất nước mà ông đã cai trị trong suốt 14 năm qua. Nhưng sự xuất hiện của quân đội Nga ở Crimea vào cuối tuần qua đã cho thấy rằng Putin chẳng phải là không thích những cuộc phiêu lưu liều lĩnh, ngay cả khi chúng hầu như chẳng mang lại lợi ích gì cả. Trong những ngày tới, ông sẽ phải quyết định xem mình sẽ tiếp tục can thiệp đến đâu và sẵn sàng trả giá cho nó đến mức độ nào. Tuy nhiên, rõ ràng là Putin đã không thể nổi lên như kẻ chiến thắng trong cuộc xung đột này, ít ra là không cân nhắc những thiệt hại và lợi ích mà ông đạt được qua cuộc xung đột. May lắm thì đó sẽ là một chiến thắng với cái rất cao, còn nếu không may thì đó sẽ là một thảm họa hoàn toàn. Dưới đây là những lý do:

Trong nước, can thiệp này có vẻ là một trong những quyết định mất lòng dân nhất mà Putin đã từng thực hiện. Bộ phận thăm dò dư luận riêng của Kremlin hôm Thứ Hai vừa công bố kết quả một cuộc khảo sát cho thấy 73 % người Nga không đồng ý với việc Nga can thiệp vào Ukraina. Trong cuộc thăm dò được đưa ra vào đầu Tháng Hai với số lượng tham gia là 1.600 người trên toàn quốc, các nhà xã hội học tại WCIOM, một tổ chức sử dụng kinh phí của nhà nước, rõ ràng đã cố gắng viết câu hỏi sao chNgay cả những đồng minh thân cận nhất của Nga cũngo có được càng nhiều sự ủng hộ cho sự can thiệp càng tốt: "Nước Nga có nên phản ứng về việc lật đổ một chính quyền đã được bầu lên một cách hợp pháp ở Ukraina không?" – câu hỏi được diễn đạt như vậy. Chỉ có 15% đồng ý – khó có thể xem đây là một sự đồng thuận quốc gia.

Kết quả này thật đáng kinh ngạc nếu ta xét đến việc người dân Nga đã bị tẩy não như thế nào với những thông tin liên quan đến Ukraina. Trong nhiều tuần, tin tức độc quyền hiệu quả của điện Kremlin thông qua kênh truyền hình đã tạo ra một tâm lý báo động về Ukraina. Cuộc cách mạng ở Ukraina, họ tuyên bố, chính là kết quả của sự liên minh giữa Mỹ và Đức Quốc xã nhằm làm suy yếu nước Nga. Mặc dù thế, có đến gần ba phần tư dân Nga đã phản đối việc Nga có "phản ứng” dưới bất kỳ hình thức nào, chứ đừng nói là một cuộc chiếm đóng quân sự như đang diễn ra ở Crimea. Cuộc xâm lược năm 2008 vào Gruzia đã nhận được sự ủng hộ rộng rãi hơn nhiều, vì Gruzia không phải là Ukraina. Ukraina là một quốc gia của người Slave với mối quan hệ văn hóa và lịch sử sâu sắc đối với Nga. Hầu hết người Nga đều có ít nhất một vài thành viên của gia đình hoặc bạn bè sống ở Ukraina, và ý tưởng về một cuộc chiến tranh huynh đệ tương tàn giữa hai quốc gia cùng gốc Slave lớn nhất thế giới gợi lên một nỗi kinh hoàng mà dù có bị Kremlin tẩy não đến cỡ nào thì người ta cũng không thể bình tĩnh chấp nhận.

Thật vậy, cuộc khảo sát hôm Thứ Hai cho thấy ảnh hưởng của các kênh truyền hình của Putin đang thất bại. Các thông tin về Ukraina sai lệch trắng trợn và mị dân trên truyền hình Nga dường như đã đẩy dân Nga lên mạng để tự tìm thông tin cho mình. Còn đối với những người không có kết nối Internet, họ chỉ cần nhấc điện thoại lên và gọi cho bạn bè và người thân đang hoảng loạn của họ ở Ukraina để biết.

Vậy còn những kẻ theo chủ nghĩa dân tộc của Nga thì sao? Đảng Dân chủ Tự do hiếu chiến, con rối cánh hữu của Kremlin, đang kêu gào nước Nga sử dụng xe tăng. Vào ngày 28 Tháng Hai, khi các đội quân bắt đầu xuất hiện trên các đường phố của Crimea, nhà lãnh đạo của đảng này là Vladimir Zhirinovsky, đã có mặt tại hiện trường để cung cấp tiền mặt cho một đám đông dân địa phương đang reo hò ủng hộ tại thành phố Sevastopol, nơi trú quân của các hạm đội Biển Đen của Nga. "Hãy đưa tiền cho các phụ nữ, những người giúp việc lớn tuổi, các bà bầu, những kẻ cô đơn, ly dị," ông đứng trên một chiếc ghế và nói với đám đông như vậy. "Nước Nga giàu có. Chúng tôi sẽ cung cấp những gì cần thiết cho tất cả mọi người." Nhưng trong cuộc khảo sát hôm Thứ Hai, đến 82% số người trung thành với đảng của ông đã bác bỏ bất kỳ sự hào phóng nào tương tự như vậy. Ngay cả những tín đồ của Đảng Cộng sản, những người có xu hướng cảm thấy mình có quyền trên tất cả các vùng đất thuộc Liên Xô cũ, đa số – đến 62% – cũng tin rằng Nga không nên nhảy vào cuộc khủng hoảng nội bộ của Ukraina.

Nhưng điều đó không có nghĩa là ông Putin sẽ phải đối mặt với một cuộc nổi dậy trong nước. Cho đến nay, các cuộc biểu tình chống chiến tranh ở Moscow đều tỏ ra kiềm chế đến thảm hại. Nhưng các nhà xã hội học thì lâu nay vẫn cho rằng số cử tri nòng cốt ủng hộ Putin ngày càng giảm. Lý do khiến ông đạt được sự ủng hộ cho đến giờ – khoảng 60% dân Nga vẫn tin tưởng vào Putin trước khi cuộc khủng hoảng ở Ukraina bắt đầu – chẳng qua là do không có những lựa chọn thay thế tốt hơn cho Putin mà thôi. Nhưng quyết định can thiệp vào Ukraina lần này chắc chắn sẽ làm giảm đi đám đông thụ động gồm những người ủng hộ ông, đặc biệt là ở các thành phố lớn nhất của Nga.

Trong cuộc khảo sát hôm thứ hai, 30% người trả lời đến từ Moscow và St Petersburg cho biết nước Nga đã có thể đoán được các cuộc biểu tình chính trị lớn nhằm lật đổ chính phủ Ukraina từ tháng trước. Đối với Putin thì phương tiện duy nhất để ngăn chặn những bất ổn như vậy là thẳng tay đàn áp từ sớm. Vì vậy, vào ngày 28, nhà hoạt động đối lập nổi bật nhất của Nga Alexei Navalny đã bị quản thúc tại nhà với thời gian là dưới sáu tháng sau khi ông giành được 30% số phiếu bầu trong cuộc chạy đua giành chức thị trưởng Moscow. Và nếu phe đối lập bắt đầu mở miệng phản đối sự can thiêp vào Ukraina thì coi chừng sẽ có nhiều bản án tương tự nữa.

Tác động kinh tế đã khiến nước Nga loạng choạng. Khi thị trường mở cửa vào sáng Thứ Hai vừa qua, các nhà đầu tư đã có cơ hội đầu tiên để phản ứng với sự can thiệp của Nga vào Ukraina, với kết quả là các chỉ số chứng khoán chính của Nga giảm mạnh hơn 10 %. Sự sụt giảm đó tương đương với gần 60 tỷ USD trên giá trị cổ phiếu chỉ trong vòng một ngày, hơn cả số tiền mà Nga đã bỏ ra để chuẩn bị cho Thế vận hội Olympic mùa đông tại Sochi vào tháng trước. Gazprom, công ty khí đốt độc quyền của nhà nước, chiếm khoảng một phần tư doanh thu từ thuế của Nga, đã bị mất 15 tỷ USD giá trị thị trường trong vòng một ngày – ngẫu nhiên trùng với số tiền Nga hứa sẽ giúp đỡ cho cái hế độ đang bị khủng hoảng của Ukraina hồi tháng Mười Hai và sau đó đã bị lật đổ vào Tháng Một khi cách mạng xảy ra.

Trong khi đó, giá trị tiền tệ của Nga đã giảm giá so với đồng đô la ở mức thấp nhất đã từng được ghi nhận, và các ngân hàng trung ương Nga đã chi 10 tỷ USD vào thị trường ngoại hối để cố gắng chống đỡ cho đồng tiền của mình. "Điều này đã làm thay đổi cơ bản cách nhìn về nước Nga của các nhà đầu tư và các cơ quan xếp hạng", Timothy Ash, người đứng đầu nghiên cứu các thị trường mới nổi tại Ngân hàng Standard Bank cho biết. Vào thời điểm khi tăng trưởng kinh tế của Nga vốn đã trong tình trạng trì trệ, "cuộc phiêu lưu quân sự mới nhất này sẽ làm tăng tình trạng thoái vốn, làm suy yếu giá tài sản của Nga, làm chậm lại sự đầu tư cũng như các hoạt động và sự tăng trưởng kinh tế. Biện pháp trừng phạt tài chính của phương Tây đối với Nga sẽ làm tổn thương thêm nữa", Ash đã phát biểu với tờ Wall Street Journal như vậy.

Ngay cả những đồng minh thân cận nhất của Nga cũng muốn dính líu. Đất nước Kazakhstan nhiều dầu mỏ, thành viên quan trọng nhất trong số các liên minh khu vực của Nga trong số các nước thuộc Liên Xô cũ, hôm Thứ Hai đã đưa ra lời tuyên bố lên án, đánh dấu lần đầu tiên các nhà lãnh đạo của nước này quay lưng lại với Nga về một vấn đề chiến lược quan trọng như vậy: "Kazakhstan bày tỏ quan ngại sâu sắc về những diến biến tại Ukraina," Bộ Ngoại giao của nước này cho biết. "Kazakhstan kêu gọi tất cả các bên chấm dứt việc sử dụng vũ lực để giải quyết tình trạng hiện nay."

Điều làm cho các nước láng giềng của Nga lo lắng nhất có lẽ là phát biểu của Kremlin vào ngày 02 Tháng Ba, sau khi Putin nói chuyện trên điện thoại với Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc Ban Ki-moon. "Vladimir Putin lưu ý rằng trong bất kỳ trường hợp nào có sự leo thang về bạo lực đối với dân số nói tiếng Nga ở khu vực phía Đông của Ukraina và Crimea, Nga sẽ không thể đứng ngoài và sẽ sử dụng bất kỳ biện pháp cần thiết nào phù hợp với luật pháp quốc tế." Điều này đặt ra một tiền lệ kinh hoàng cho tất cả các nước láng giềng của Nga.

Tất cả các quốc gia thuộc Liên Xô cũ, từ vùng Trung Á đến vùng Baltic, đều có một số lượng lớn người dân nói tiếng Nga, và tuyên bố này có nghĩa là Nga có quyền xâm nhập các nước này khi cảm thấy rằng dân nói tiếng Nga bị đe dọa. Phản ứng tự nhiên của bất kỳ đồng minh nào của Nga trong khu vực sẽ là tìm kiếm sự đảm bảo an ninh để tránh khả năng trở thành một Ukraina tiếp theo. Đối với các nước ở Đông Âu và vùng Caucasus, bao gồm cả Armenia, một đồng minh trung thành của Nga, điều này có khả năng tạo ra sự mong muốn được liên minh chặt chẽ hơn với NATO và Liên minh châu Âu. Đối với các nước Trung Á, vùng đất truyền thống nằm trong vòng ảnh hưởng của Nga trên bản đồ địa chính trị thế giới, điều đó có nghĩa là tăng cường quan hệ với đất nước Trung Quốc ở gần đó, bao gồm cả quan hệ quân sự.

Trung Quốc, đối tác vốn thường im lặng của Nga đối với tất cả các vấn đề an ninh toàn cầu từ Syria tới Iran, cũng đã đưa ra tuyên bố thận trọng về hành động của Nga trong Ukraina. "Quan điểm lâu nay của Trung Quốc là không can thiệp vào công việc nội bộ của người khác," Bộ Ngoại giao Trung Quốc được cho là đã phát biểu như vậy trong một tuyên bố hôm chủ nhật."Chúng tôi tôn trọng sự độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Ukraina." Vậy là chỉ trong vòng hai ngày cuối tuần, Putin đã làm hoảng sợ tất cả các nước mà ông muốn bao gồm trong cái Liên minh Á-Âu vĩ đại của mình, khối các quốc gia mà ông hy vọng sẽ làm cho nước Nga một lần nữa trở thành một cường quốc khu vực. Những quốc gia tích cực nhất trong cái liên minh ấy cho đến nay chỉ còn lại Kazakhstan (xem ở trên) và Belarus, vốn được gọi là chế độ độc tài cuối cùng của châu Âu. Lãnh đạo nước này, ông Alexander Lukashenko, cho đến nay vẫn giữ im lặng về sự can thiệp của Nga trong Ukraina. Nhưng tuần trước, Belarus cũng đã công nhận tính hợp pháp của chính quyền cách mạng mới tại Kiev, đánh dấu một sự thay đổi lớn để tách khỏi ảnh hưởng của Nga, vốn đang lên án các nhà lãnh đạo mới của Ukraina là cực đoan và thân phương Tây. Đại sứ Belarus tại Kiev còn chúc mừng Bộ trưởng Ngoại giao mới của Ukraina khi nhậm chức và nói rằng ông trông đợi được làm việc với người đồng cấp mới của mình.

Đối với đất nước Armenia nghèo khổ, một thành viên mới của cái Liên minh Á-Âu non trẻ của Nga, cũng đã được công nhận chính phủ mới tại Kiev mặc dù vẫn không đưa ra bất kỳ lời lên án chính thức nào đối với sự can thiệp của Putin tại Ukraina cho đến nay. Nhưng vào ngày Thứ Bảy, các chính trị gia nổi bật của nước này cũng đã dẫn đầu một cuộc biểu tình chống Putin ở thủ đô Armenia. "Chúng tôi không chống lại nước Nga", cựu Bộ trưởng Bộ An ninh Quốc gia David Shakhnazaryan tuyên bố. "Chúng tôi là chống lại các chính sách mang tính đế quốc của Putin và của Kremlin."

Sự cô lập nước Nga từ phương Tây sẽ tăng cường đáng kể. Vào Tháng Sáu năm trước, Putin đã lập kế hoạch để chào đón các nhà lãnh đạo G8, câu lạc bộ của các cường quốc phương Tây (cộng thêm Nhật Bản), tại thành phố nghỉ mát Sochi của Nga. Nhưng Chủ nhật vừa qua, tất cả trong các nước này đều thông báo rằng họ đã ngưng lại sự chuẩn bị tham dự hội nghị thượng đỉnh này để phản đối sự can thiệp của Nga tại Ukraina. Và thế là chẳng còn hy vọng cho chiếc ghế phải khó khăn lắm mới giành được của Putin trong cùng một bàn với các nhà lãnh đạo của thế giới phương Tây.

Trong những năm gần đây, một trong những điểm tranh cãi lớn nhất của Nga với phương Tây chính là kế hoạch để xây dựng một lá chắn tên lửa ở châu Âu của NATO. Nga đã xem điều này như một mối đe dọa lớn đối với an ninh của mình, vì lá chắn này có thể quét sạch khả năng khởi động tên lửa hạt nhân tấn công phương Tây của Nga. Khả năng ngăn chặn hạt nhân từ lâu đã bảo vệ Nga khỏi sự tấn công của phương Tây qua nhiều thế hệ – tức học thuyết chiến tranh lạnh đảm bảo hủy diệt lẫn nhau, viết tắt là MAD – vì thế sẽ bị phá hủy, các tướng lĩnh của Nga đã đưa ra lời cảnh báo như vậy. Nhưng sau khi Nga quyết định đơn phương xâm chiếm nước láng giềng phía Tây hồi cuối tuần này, tất cả mọi ý kiến chống lại dự án lá chắn tên lửa đã hoàn toàn bị gạt bỏ trước mối quan tâm an ninh mới của các thành viên NATO, mà chủ yếu là các nước ở Đông Âu và vùng Baltic. Mọi hy vọng của Nga trong việc ngăn cản xây dựng lá chắn tên lửa thông qua biện pháp ngoại giao hiện nay hầu như đã biến mất.

Gây lo ngại không kém cho Putin là các biện pháp trừng phạt kinh tế mà phương Tây đang chuẩn bị để đáp trả cho sự can thiệp của Nga tại Ukraina. Tùy thuộc vào cường độ của các biện pháp này, các công ty và doanh nghiệp Nga có thể bị cắt đứt toàn bộ khả năng vay vốn và kinh doanh với hầu hết các nền kinh tế lớn nhất thế giới. Các đồng minh của Putin cũng sẽ rơi vào tình trạng khó khăn hơn nhiều khi cho con cái đi du học hoặc giữ cho tài sản của họ trong các ngân hàng phương Tây, điều mà hiện nay họ đều làm. Tất cả những điều đó làm tăng nguy cơ cho Putin ngay trong vòng những người ủng hộ mình và thậm chí có thể dẫn đến một cuộc đảo chính bên trong cung điện. Hầu như không có bất cứ điều gì quan trọng đối với các quan chức chính trị của Nga hơn là sự an toàn của những tài sản của họ ở nước ngoài, và chắc chắn là hơn sự trung thành của họ đối với một nhà lãnh đạo có vẻ đang sẵn sàng gây ra những nguy hại cho quyền lợi riêng của họ.

Vậy có điểm nào thuận lợi cho Putin không? Hầu như không có gì nhiều, ít nhất là không nhiều so với những thiệt hại mà Putin đã gây ra cho nước Nga và cho bản thân mình. Tuy nhiên, Putin có vẻ như cũng đang cố gắng bằng mọi giá đạt được một vài điều. Ít nhất, ông đã chứng minh được với thế giới rằng các đường ranh màu đỏ của mình là dứt khoát không thể vượt qua – không giống như cách làm của Nhà Trắng.

Nếu chính quyền cách mạng của Ukraina vẫn tiếp tục với kế hoạch hội nhập thị trường EU, và, có lẽ thế nếu NATO, liên minh quân sự mà Nga coi là mối đe dọa chiến lược chính, di chuyển đến vùng biên giới phía Tây của Nga và tiến vào Crimea, thì hạm đội Biển Đen của Nga sẽ bị bao vây. Đó chính là đường ranh giới màu đỏ không thể vượt qua đối với Putin và tướng lĩnh của ông.

Bằng cách gửi quân tới bán đảo Crimea và có thể vào cả phía Đông Ukraina, Nga có thể đảm bảo một vùng đệm xung quanh hạm đội hải quân chiến lược của Nga và tại biên giới phía Tây của mình. Đối với các tướng lĩnh ở Moscow, đó là những ưu tiên quan trọng, và để đạt được điều này họ sẵn sang chấp nhận trả một giá cao. Các hành động của Putin vào cuối tuần qua cho thấy ông đang chăm chú lắng nghe các tướng lĩnh của mình. Đồng thời, nó cũng cho thấy ông dường như đang bỏ qua sự phẫn nộ đến từ hầu hết những người khác.

S. Sh.

Dịch giả gửi trực tiếp cho BVN

Đông Tây Nam Nữ

Tháng 3 8, 2014

Phạm Thị Hoài

Viết cho Ngày Phụ nữ

Không có gì thể hiện sự khinh bỉ đàn bà sâu sắc như tệ sùng bái gái trinh của đàn ông một số nước châu Á, đặc biệt là Việt Nam và Trung Quốc. Ngẫm nghĩ về việc săn trinh những cô gái trẻ để lấy đỏ trong làm ăn, tôi từng sa vào những thắc mắc: Trinh tiết đàn bà giúp được gì cho business? Tăng nguồn đầu tư chăng? Phá trinh một em xong thì trúng tuyển công chức chăng? Mấy em gộp lại thì đủ trúng thầu một cầu vượt? Hay tổng thể và hoành tráng hơn, bao nhiêu cái trinh hùn vào thì giúp được một đại gia khám phá triết lí mở đường cho kinh doanh thành đạt, kiểu “nền dân chủ cà phê” chẳng hạn?

Đương nhiên không có câu trả lời khả dĩ nào mà không xúc phạm đến lí trí bình thường. Nên một thời gian dài tôi lí giải hiện tượng này theo hướng những tín điều u minh, về bản chất hoàn toàn giống việc tranh đoạt ấn Đền Trần, cướp hoa tre Hội Gióng. Cửa Phật, cửa Thánh, cửa Mẫu, hay cửa mình của chị em đều là chỗ để đặt niềm tin vào tài lộc do các thế lực siêu nhiên ban phát theo quota. Nhưng nếu đã thế thì vì sao các đấng mày râu không đeo cái chiến lợi phẩm trinh nữ ấy như bùa hộ mệnh ở cổ? Sao không dâng lên bàn thờ?

Song siêu nhiên hóa hay tâm linh hóa cái màng trinh không chỉ là ngớ ngẩn, mà trước hết là lãng mạn rởm. Đằng sau hiện tượng sùng bái mấy giọt máu này không có gì huyền nhiệm mà thuần túy là một phép tính lạnh lùng [1]. Nó bắt nguồn từ tập quán đàn ông đi nhà thổ để giải đen. Họ tin rằng toàn bộ sự xui xẻo trong mình sẽ theo dòng tinh trùng mà xả ra. Sau cơn mây mưa họ sẽ được tẩy trần, sạch dơ dớp nhớp nhúa của vận hạn.

Nhưng vì sao họ chọn gái điếm chứ không phải vợ hay người yêu để phục vụ sứ mệnh ấy? Rất đơn giản: Cái mà họ xả ra cũng là cái mà họ trút vào người đàn bà. Vận đen, theo niềm tin của họ, tuần hoàn bất diệt trong nhân gian, không tự nhiên sinh ra và không tự nhiên mất đi, chỉ chuyển từ người này sang người khác. Người khác tất nhiên không thể là người thân của họ. Đằng sau sự thản nhiên trút tất cả vận rủi của bản thân vào một cô gái làng chơi để tẩy rửa mình cho vận hên ấy là một triết lí vụ lợi trắng trợn và một văn hóa khinh miệt phụ nữ vô tận. Thân thể đàn bà là bãi chứa xú uế của đàn ông.

Các cô gái nhà chứa sẽ làm gì khi chìm trong cái biển nhầy nhụa rủi ro phun ra từ khách hàng đó? Câu hỏi này đám đàn ông coi việc chơi đĩ để giải đen cũng bình thường như đi nhậu hiển nhiên không bao giờ đặt ra. Nhưng họ biết rõ sức chứa có giới hạn của một người đàn bà đã nhận vô vàn trận xả xui trong cuộc đời bán thân của mình. Đã bão hòa. Rót một giọt đen thêm vào đó là vòng tuần hoàn nói trên có thể đổi hướng. Họ điên tiết. Khả năng đụng phải vài ba thằng cha khác xả xui cùng một lỗ là rất lớn. Họ khát khao một cái lỗ mới toanh. Còn nguyên niêm phong. Nơi họ không phải gặp một thằng cha nào khác. Nơi họ là kẻ đầu tiên xả như chưa bao giờ được xả. Đến đây, cuộc săn trinh gái trẻ bắt đầu và trẻ đến đâu dường như cũng không đủ. Không phải để lấy đỏ như tôi ngớ ngẩn tưởng. Mà để giải đen với hiệu ứng cao nhất và chất lượng đáng tin cậy nhất, thậm chí có thể chữa lành Aids.

Hồi tôi lấy chồng, một anh bạn nhà văn chân thành chúc mừng rằng: “Hoài may mà có thằng Tây khuân đi, chứ ở nhà thì ế.” Tôi chưa bao giờ lọt vào dù chỉ vòng ngoài cùng của tấm bia sắc đẹp mà đàn ông mê bắn. Đi cạnh chồng ở Hà Nội, tôi đã quen nghe bình luận ngay trước mũi rằng bọn Tây có cái gu kì cục, thiếu gì gái Việt đẹp mà chọn toàn những cô không ra gì. Nên khi nghe anh bạn nói thế tôi chỉ lo cho anh, lỡ lời rồi phải nói tiếp đúng điều mình nghĩ thì thật bất tiện. Nhưng lời giải thích sau đó không đến nỗi khó nuốt. Anh bảo, đàn bà thông minh như tôi thì bố thằng nào dám sờ đến.

Tôi thầm cảm ơn anh vì chữ dám tế nhị. Thực tế không được nhã nhặn như thế. Thực tế là đàn ông Việt Nam không phải không dám, mà họ tránh xa những người đàn bà có nhiều hơn một phút tư duy trong đầu. Sau bao nhiêu thử thách của 200.000 năm tiến hóa cùng nhân loại cộng thêm extra bonus 4014 năm văn hiến riêng, đích hôn phối của đàn ông Việt đã hoàn toàn được xác định. Đó là một thiên thần xinh xắn, tóc dài, da trắng ở cả những chỗ hay bắt nắng và hệ thần kinh trung ương cũng trắng triệt để, làm lụng luôn tay, ngoan cả ngày lẫn đêm, hiền lành, hi sinh, chịu khó chịu thương và trên hết là chịu đựng. Không có tài khoản riêng. Không có ý kiến riêng. Không có nguyện vọng riêng. Đấy là gói basic. Tùy nhu cầu có thể đặt thêm các khoản phụ trội khác như biết đẻ con trai, tận tụy với nhà chồng, hết lòng vì sự nghiệp làm vợ và làm mẹ… Tôi đáp ứng được không đầy năm phần trăm lí tưởng ấy. May mà có thằng Tây khuân đi.

Đàn ông Việt Nam là một chủng loại đặc biệt chăng? Câu hỏi này, dù thế nào, dứt khoát nên trả lời phủ định. Trừ những cơn thỉnh thoảng lại giống, trở về thời bầy đàn cắn xé vì một tảng thịt, một góc hang, một con cái, thì hiện tại tôi thấy họ có nhiều điểm chung với giới mày râu khắp thế giới đấy chứ. Họ cũng chiếm đa số trong các câu lạc bộ quyền lực, các danh sách triệu phú và các thống kê tội phạm. Họ cũng hói, cũng liệt dương, viêm tinh hoàn, rối loạn tuyến tiền liệt và bụng càng ngày càng phệ. Họ cũng chia sẻ hai sở thích nổi bật của đàn ông mọi châu lục: những bộ ngực đàn bà đồ sộ và những chiếc xe hơi khổng lồ. Với vóc dáng nhỏ xinh nhất hành tinh, giữa những chiều kích cực đại ấy trông họ bất giác giống một bức hí họa. Nhưng can họ là vô ích, sự điên rồ này họ cũng chung với anh em bất kể giống nòi: chỉ đàn ông mới nhầm lẫn giữa size và độ lớn. Chỉ đàn ông mới có thể mắc chứng vĩ cuồng.

Gần đây có phong trào chị em so sánh trai Việt với trai ngoại quốc, đặc biệt là trai Tây. Tôi cũng biết vài phụ nữ Việt lấy chồng Đức ở đây, người tự hào thằng Tây nhà tao hiền lắm, người khoe Tây nhà em cực chăm chỉ, Tây nhà mình dễ nuôi, Tây nhà tớ trung thành…, nghe tuy hơi giống người ta khen một con ngựa, thêm kích thước, độ bền, độ khỏe nữa thì thành quảng cáo cái máy xúc, nhưng trong đó có một sự thật nho nhỏ là khá nhiều đàn ông Tây hiện đại đang được trang bị những đức tính mà khá nhiều đàn ông Việt hiện đại không phải là không sở hữu mà không thèm sở hữu. Hiền lành, chăm chỉ, chí thú gia đình, chung tình…, những phẩm chất đàn bà chán ngắt. Dù nói chung không biết mình là ai, đứng ở vị trí nào, đàn ông Việt luôn biết chắc một điều: mình là thằng đàn ông, đứng cao hơn đàn bà ít nhất dăm bảy bậc.

Thật ra chẳng có điều gì khác nhau giữa trai Tây và trai Việt, trừ quỹ đạo chuyển động. Đàn ông phương Tây phần lớn hoàn toàn đơn giản: họ sống ở thế kỉ 21, tuyên ngôn ở thế kỉ 21, tư duy ở thế kỉ 21, cảm xúc ở thế kỉ 21, yêu đương ở thế kỉ 21, lấy vợ ở thế kỉ 21. Đàn ông Việt Nam phức tạp hơn gấp bội: sống ở thế kỉ 21, tuyên ngôn ở thế kỉ 30, tư duy ở thế kỉ 19, cảm xúc ở thế kỉ 18, yêu đương ở thế kỉ 20 và lấy vợ ở thế kỉ 15. Điều đáng kinh ngạc là phần lớn phụ nữ Việt Nam trong cùng một ngày chịu được chừng ấy niên đại.

[1] Phần lớn mớ tín điều đỏ đen chẳng những dai dẳng tồn tại mà còn ngày càng thịnh hành trong xã hội Việt Nam cũng thế, thoạt nhìn thì rắc rối bí ẩn lắm, tưởng phải thuộc làu pho văn hóa dân tộc mới cắt nghĩa nổi, nhưng thực ra chỉ dựa trên những cảm nhận nhập nhằng, tùy tiện, không thể không gọi là ngây ngô. Cái mâm ngũ quả ngày Tết chẳng hạn: nặng trĩu ý nghĩa và biểu tượng, nào ngũ phúc, ngũ hành, nào ngũ thường, ngũ giới, nào năm mầu, năm phương, nào tổ tiên, nào phong thủy. Vậy mà rốt cuộc thì miền Bắc nhất định bày cam và chuối, miền Nam lại sợ hai thứ đó như hủi, chỉ vì chuối gần với chúi nhủi, cam mang vạ từ quýt làm cam chịu. Miền Nam cúng bằng mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài, sung để cầu vừa đủ xài sung. Không lâu nữa người ta sẽ cúng bằng quả bí, để theo âm business.

Lý Thái Hùng - Bốn Lý Do Khiến Người Việt Nam Chưa Giàu

Hôm nay đổi đề tài bàn về giàu nghèo của người Việt Nam.

Theo thống kê của tạp chí Forbes của Mỹ công bố về danh sách những tỷ phú của thế giới, có tên một người Việt Nam – ông Phạm Nhật Vượng sinh năm 1968 – đã trở thành tỷ phú đầu tiên của Việt Nam trong vài năm qua. Ông Phạm Nhật Vượng được giới thiệu là Chủ tịch Hội Đồng Quản Trị Tập đoàn Vingroup (VIC) với tài sản trị giá 1,6 tỷ Mỹ Kim.

So với hàng tỷ phú thế giới thì tài sản này không thấm bao nhiêu, nhưng đó cũng là điều đáng mừng cho ông Vượng. Tuy tỷ phú không có nhiều, nhưng so với nhiều thập niên trước, số người Việt Nam làm ăn trở thành Triệu phú (tính theo đồng Mỹ Kim) không phải là ít ở trong và ngoài nước. Đa số thành công là nhờ vào hai nguồn lực chính.

Một là nhờ vào đầu tư thành công ngành địa ốc và từ đó đổi qua thị trường chứng khoán.

Hai là nhờ vào khả năng kinh doanh sản xuất của một số ngành nghề điện tử, công nghiệp chế biến.

Tuy nhiên nhìn trên tổng thể thì phải nói là tỷ lệ người giàu có tại Việt Nam tính trên dân số còn quá thấp so với Nam Hàn, Nhật Bản, Đài Loan, Thái Lan.

Tìm hiểu về lý do tại sao người Việt Nam chưa giàu như các dân tộc khác, người ta đã chỉ ra 4 lý do:

Thứ nhất là bản chất người Việt Nam vẫn còn mang đậm văn hóa nông thôn, tích luỹ đủ ăn chưa có ý chí làm giàu. Khi chỉ nghĩ làm đủ ăn thì người ta thường có khuynh hướng buôn bán quanh quẩn trong thành phố, cùng lắm là trên cả nước, ít có ý muốn khuyếch trương sang những quốc gia khác.

Thứ hai là xã hội Việt Nam chưa đưa lãnh vực kinh doanh thương mại thành một bộ môn giảng dạy và nghiên cứu phổ cập trong các trường. Do quan niệm cổ hũ đặt ngành Thương sau Công, Nông và Sĩ nên vì thế mà dân ta không coi trọng những người đi vào các ngành thương nghiệp. Trong khi đó, các nước Âu Tây, Nhật và Nam Hàn đã coi thương nghiệp là lãnh vực làm giàu cho quốc gia.

Thứ ba là xã hội Việt Nam từ năm 1945 tại miền Bắc và từ năm 1975 tại miền Nam đã hủy diệt tiềm năng làm giàu của người Việt Nam theo chính sách “hồng hơn chuyên” nên tiêu hủy ý chí làm giàu của nhiều người. Ngày nay lại sản sinh ra một loại làm giàu dựa vào gia thế lãnh đạo, dựa vào ô dù để rút ruột công trình…

Thứ bốn là người Việt Nam không mấy tin nhau trong những hợp tác làm ăn. Người Nhật, người Hoa sở dĩ thành công lớn là họ biết nương tựa và giúp nhau vì đặt chữ “tín” lên hàng đầu. Trong khi người Việt Nam tuy hợp tác làm ăn nhưng không muốn ai hơn mình và luôn luôn sợ người ta qua mặt mình. Có thể là do chiến tranh triền miên, con người ta có xu hướng ăn xổi ở thì và không tin tưởng vào những gì lâu bền.

Bốn lý do nêu trên, có những lý do thuộc về bản chất của con người phải cần thời gian thay đổi qua học tập, và qua giao tiếp làm ăn với người bên ngoài. Còn những lý do tự thân của xã hội thì phải để cho chính xã hội giải quyết bằng những đợt canh tân của lớp người mới lớn lên mà thôi.

Các bạn nghĩ sao?

Lý Thái Hùng

(FB Lý Thái Hùng)

Blogger Phạm Viết Đào sắp ra tòa

Ông Phạm Viết Đào là blogger thứ hai bị đưa ra xét xử trong tháng này

Phiên tòa sơ thẩm xét xử nhà văn, blogger Phạm Viết Đào sẽ diễn ra vào ngày 19/3 tại Hà Nội, một thân hữu của ông vừa xác nhận với BBC.

Ông Đào sẽ bị xét xử về tội danh 'Lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, công dân' theo Điều 258 Bộ Luật Hình sự, nguồn tin này cho biết thêm.

Phiên xử sẽ được Tòa án Nhân dân TP. Hà Nội tiến hành dưới hình thức phiên tòa công khai.

Ông Đào, người có nhiều bài viết trên blog chỉ trích chính quyền Việt Nam, bị bắt hồi 13/6 năm ngoái tại Hà Nội.

Hôm 4/3, ông Trương Duy Nhất, một blogger có tiếng khác trong nước, bị bắt trước ông Đào vài tuần, đã bị Tòa án Nhân dân TP. Đà Nẵng tuyên án hai năm tù vì tội danh tương tự.

Luật sư Trần Vũ Hải, người bào chữa cho ông ông Nhất, cho biết ông đã khẳng định mình vô tội trước tòa và sẽ kháng cáo.

Trong buổi phỏng vấn cuối cùng với BBC trước khi bị bắt, ông Phạm Viết Đào đã bình luận về đợt lấy phiếu tín nhiệm đầu tiên của Quốc hội và nói đây là "thử thách cho nền chính trị của Việt Nam" và rằng "Quốc hội nào Chính phủ ấy".

Nói về các cố gắng thay đổi nền chính trị Việt Nam, ông Đào cũng nhận định ông không hy vọng có "đột phá".

Ông Phạm Viết Đào từng công tác tại Vụ Điện ảnh của Bộ Văn hóa và sau đó là Thanh tra của bộ này cho tới năm 2007.

Sau đó ông làm Trưởng phòng Thanh tra hành chính và phòng chống tham nhũng của Bộ Văn hóa–Thể thao và Du lịch.

Ông là Hội viên Hội nhà văn và cũng từng dịch nhiều tác phẩm sang tiếng Romania, nước ông đã tới du học và tốt nghiệp đại học ngành văn chương.

Trong một lần phỏng vấn với BBC, ông Phạm Viết Đào khẳng định blog được nhiều người truy cập của ông hoạt động hoàn toàn trong khuôn khổ pháp luật và ông không làm gì sai.

Lúc đó ông cũng nói rằng nỗ lực của chính quyền nhằm ngăn chặn một số blog chỉ trích là "thiếu khôn ngoan" và "lợi bất cập hại".

Các tổ chức quốc tế cũng cáo buộc Việt Nam bỏ tù hàng chục cây viết khác trong thời gian gần đây trong khi Việt Nam luôn nói họ chỉ bỏ tù những người vi phạm pháp luật.

(BBC)

dahanhkhach

Tổng số lượt xem trang