Hoàng Tụy: Tái cấu trúc và sửa lỗi hệ thống

-Nguồn:Hoàng Tụy: Tái cấu trúc và sửa lỗi hệ thống -(viet-studies 5-1-12) -- Bản gốc của tác giả. "Có thể nói hầu hết những gì khó khăn, bê bối, trì trệ, suy thoái, hư hỏng, kéo dài trong mấy chục năm qua, suy cho cùng, có nguồn gốc liên quan tới những khuyết tật hệ thống của thể chế chính trị, cho nên sẽ khó có hy vọng khắc phục triệt để nếu không loại bỏ những lỗi hệ thống đó." ◄◄◄Mấy năm nay trong xã hôi ta thường nghe nói đến các lỗi hệ thống. Và trong năm 2011 cụm từ tái cấu trúc được nhắc đi nhắc lại với tần số kỷ lục trong các giải pháp vượt qua khó khăn kinh tế gay gắt hiện nay. Không hẹn mà gặp, các từ này đã trở thành những từ khoá trong phần lớn các nghiên cứu về quản lý kinh tế xã hội trong cả năm 2011. Cho nên có lẽ cũng là tự nhiên nếu câu chuyện đầu năm xoay quanh tái cấu trúc và lỗi hệ thống.

Một hệ thống phức tạp được đặc trưng bởi mục tiêu, thành phần, cơ chế hoạt động và cấu trúc các mối quan hệ giữa các thành phần của nó với nhau và với môi trường bên ngoài.

Trong quá trình hoạt động nhằm thực hiện mục tiêu của nó, một hê thống phức tạp, dù là một doanh nghiệp, một ngành kinh tế, văn hoá, xã hội hay những hệ thống lớn hơn, đều không tránh khỏi lúc này lúc khác có trục trặc. Nếu chỉ là trục trặc trong vận hành bình thường thì có thể dựa theo cơ chế phản hồi để phát hiện và điều chỉnh. Nhưng nếu trục trặc lớn, kéo dài thời gian lâu, thì thường có thể do mục tiêu sai, hoặc cấu trúc của hệ thống có vấn đề, có khuyết tật cơ bản, hoặc cả mục tiêu lẫn cấu trúc đều có chuyện. Khi đó, nếu chỉ xử lý cục bộ, chắp vá, vụn vặt, theo phương thức sai đâu sửa đó, thì không những không giảm bớt được truc trặc, mà có khi còn làm phát sinh thêm những rối ren, phức tạp mới, làm bất ổn gia tăng, đến mức có thể vượt khỏi tầm kiểm soát. Giải pháp đúng đắn trong tình huống đó chỉ có thể là dựa trên phân tích hệ thống, xét lại toàn bộ tổ chức, từ mục tiêu đến cơ chế hoạt động và các mối quan hệ trong nội bộ hệ thống với nhau và với môi trường, để thấy rõ và tìm cách sửa chữa những khuyết tật cơ bản của hệ thống, tức là các lỗi hệ thống, theo cách nói quen thuộc gần đây.

Đó là ý nghĩa các phạm trù “lỗi hệ thống” và “tái cấu trúc” mà gần đây đã được sử dụng khá phổ biến trong các câu chuyện chính trị và kinh tế, xã hội.  

Thực tế xây dựng đất nước hơn ba mươi năm qua đã dạy chúng ta một bài học đắt giá: chỉ trong vòng mười năm sau ngày thống nhất Tổ quốc, đất nước đã đứng trên bờ vực sụp đổ, buộc chúng ta phải tỉnh giấc, nhìn thẳng vào những thất bại gây nên do những lỗi lầm hệ thống tich luỹ trong quản lý kinh tế xã hội, từ đó mới có công cuộc đổi mới mà nhờ đó đất nước đã vượt qua khủng hoảng để hồi sinh kỳ diệu trong thập kỷ 90.

Ngày nay, éo le lịch sử lại đặt thế hệ chúng ta đứng trước tình huống tương tự như 25 năm trước. Bên cạnh những thành tựu bắt nguồn từ đổi mới, trong thời gian 5-7 năm gần đây đã xuất hiện nhiều sai lầm, thất bại đưa đất nước đến những khó khăn hết sức nghiêm trọng. Những gì tich cực mà đổi mới có thể đem lại đều đã đạt tới giới hạn. Nhiều lỗi hệ thống ở tầng sâu trước đây còn khuất nay bắt đầu lộ diện, khiến chúng ta đứng trước sự lựa chọn mới: hoặc tiếp tục làm ngơ với các lỗi hệ thống đó, chấp nhận đối mặt với nguy cơ trì trệ, thậm chí lụn bại và chuốc lấy nguyền rủa của đời sau, hoặc chịu đau giải phẫu và cắt bỏ những mầm bệnh mà thật ra đã ủ sẵn trong cơ thể từ nhiều thế hệ trước, và dũng cảm thay đổi tư duy một lần nữa, mở ra một thời kỳ khai sáng mới, xứng đáng với truyền thống cách mạng của các thế hệ tiền bối và không thẹn với những hy sinh mất mác to lớn của cả dân tộc qua mấy chục năm chiến tranh tàn khốc.

Trước hết, về đời sống chính trị. Có thể nói hầu hết những gì khó khăn, bê bối, trì trệ, suy thoái, hư hỏng, kéo dài trong mấy chục năm qua, suy cho cùng, có nguồn gốc liên quan tới những khuyết tật hệ thống của thể chế chính trị, cho nên sẽ khó có hy vọng khắc phục triệt để nếu không loại bỏ những lỗi hệ thống đó.

Điều nguy hiểm đáng lo, như Tổng Bí Thư đã nhận định trong Hội nghị TƯ vừa qua, là suy thoái biến chất đã diễn ra ở một bộ phận không nhỏ đảng viên giữ vị trí cao trong bộ máy quyền lực, ảnh hưởng nghiêm trọng đến niềm tin của dân. Nói như dân gian: nhà dột từ nóc. Sở dĩ như vậy là do quyền lực tập trung quá đáng mà không có cơ chế kiểm soát hữu hiệu, tiếng là thể chế dân chủ nhưng nặng về dân chủ hình thức, luật pháp không nghiêm minh, khiến tham nhũng, tội phạm có điều kiện hoành hành cả ở những nơi lẽ ra phải gương mẫu và trong sạch nhất. Bộ máy hành chính qua nhiều lần “cải cách” ngày càng đồ sộ mà vẫn quan liêu, xa dân, hành dân là chính. Nhiều quan lớn trong bộ máy không ngớt rao giảng đạo đức mà thật ra lối sống đồi truỵ, chỉ chăm chăm lợi dụng chức quyền mưu lợi vinh thân phì gia. Với một nền quốc trị như thế, trách sao văn hoá, đạo đức xã hội không ngày một suy đồi, các bản tin hàng ngày dày đặc những vụ lừa đảo, trộm cắp, chém giết nhau mất hết tính người.

 Thật đau xót khi nghĩ tới một xã hội cách đây chưa lâu từng được ca ngợi nghèo nhưng vẫn giữ được phẩm cách, nay đầy rẫy những cảnh xa xỉ lố lăng, gian dối, xảo trá, không chút tự trọng. Cho nên sửa đổi hiến pháp đi đôi với chỉnh đốn Đảng, chỉnh đốn bộ máy chính quyền, tái cấu trúc ở tầng sâu chính trị nhằm sửa sai hệ thống là yêu cầu khẩn thiết hiện nay cần thực hiện bằng được mới mong có thể lấy lại niềm tin đang mất dần của dân.

Thứ hai, về đời sống kinh tế. Trong mấy thập kỷ mải mê phát triển kinh tế dựa vào tài nguyên thiên nhiên và lao đông giá rẻ, lấy doanh nghiệp Nhà nước làm chủ đạo, xây dựng các tập đoàn chủ chốt dựa trên độc quyền và sự ưu ái của Nhà nước chứ không dựa trên cơ sở cạnh tranh lành mạnh, trong khi đó lơ là văn hoá, giáo dục, khoa học khiến các lĩnh vực này sa sút nghiêm trọng – nay đã  rõ mô hình đó không thể tiếp tục. Tai hại là đường lối phát triển kinh tế thiển cận đó được thực thi trên nền một thể chế lỏng lẻo bị thao túng bởi các nhóm lợi ích, khiến tham nhũng, lộng quyền, thiếu dân chủ đã trở thành những căn bệnh đặc trưng của xã hội Viêt Nam hiện nay. Nếu không đủ quyết tâm trừ diệt tận gốc mà cứ để những căn bệnh này ăn sâu vào xương tuỷ xã hội thì không mong gì những kế hoạch tái cấu trúc kinh tế có thể thực hiện có hiệu quả.

 Sau cùng, nhưng xét về lâu dài lại là căn bản nhất, là đời sống văn hoá, giáo dục, xã hội. Không phải không có cơ sở mà ngay trong chế độ thực dân hà khắc, Phan Châu Trinh đã khởi xướng cứu nước bằng đường lối “khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh”. Sự xuống cấp ở đây thấm thía từng ngày, chưa bao giờ người dân bình thường cảm thấy cuộc sống bất an như lúc này. Đường sá, phương tiện giao thông thiếu an toàn (gần đây càng trầm trọng do các vụ cháy xe liên tiếp vì xăng kém phẩm chất), bệnh viện quá tải thê thảm, thực phẩm độc hại tràn lan, trường học cũng không yên tĩnh, đành rằng tất cả đều có phần hệ quả  trực tiếp của những sai lầm hệ thống nói trên về chính trị, kinh tế. Tuy nhiên, ở đây cũng cần nhận rõ những sai lầm hệ thống ngay trong văn hoá, khoa học, giáo dục, y tế, xã hội nữa. 

Về giáo dục, những yếu kém, bất cập, hư hỏng lưu niên đến nay chưa dứt chứng tỏ đường lối đổi mới cục bộ, chắp vá, vụn vặt, lăng nhăng, từng thực thi qua ba đời bộ trưởng đã hoàn toàn phá sản. Từ lâu, cải cách giáo dục toàn diện, triêt để, đã được cuộc sống cảm nhận bức thiết và TƯ Đảng, Chính Phủ cũng đã có những nghị quyết trịnh trọng khởi xướng từ 6-7 năm nay. Sai lầm hệ thống lớn nhất trong lĩnh vực giáo dục là đã đi lạc ra ngoài con đường chung của thế giới, kìm hãm thế hệ trẻ trong nền cử nghiệp hư học mà ngay từ thời phong kiến, vua Minh Mạng triều Nguyễn đã từng nghiêm khắc lên án nó là nguyên nhân khiến “nhân tài trong nước ngày một kém đi” (“Viêt Nam sử lược” của Trần Trọng Kim, trang 463). Trong đó cái chính sách lương không ra lương, ban đầu còn có lý do bào chữa là do khó khăn kinh tế, kỳ thật là một chính sách thiển cận tai hại, đương nhiên chủ yếu do chịu vòng cương toả của chính sách chung về lương công chức của Nhà nước, nhưng trong đó cũng có một phần không nhỏ là trách nhiệm của bản thân ngành giáo dục. Vì cái chính sách lương kỳ quặc này, không giống bất cứ ai trên thế giới, nên mới có tình trạng cũng không giống ai trên thế giới là thầy giáo không tập trung vào công việc mình được trả lương mà phải đầu tắt mặt tối kiếm thêm thu nhập từ những công việc khác. Nghịch lý lạ lùng là không đâu người thầy bị rẻ rúng, coi thường như ở xứ này, nơi mà từ xa xưa đã có truyền thống tôn kính thầy và nay vẫn luôn nhắc tới bốn chữ tôn sư trọng đạo. Vì vậy, tuy lúc này mới bắt tay cải cách giáo dục cũng đã quá muộn, nhưng lại có thể có thuận lợi cơ bản nếu được làm đồng bộ với cải cách chính trị và cải cách kinh tế như trên đã bàn.

Còn nhớ khi mới bắt đầu đổi mới, vào cuối thập kỷ 80, đã có lúc, do nghe theo đề xuất của một số cán bộ nghiên cứu thiếu hiểu biết, khái niệm hộp đen trong khoa học hệ thống đã được vận dụng khá bừa bãi trong quản lý kinh tế. Kỳ quặc đến nỗi danh từ hộp đen dùng để chỉ các xí nghiệp đã trở thành thời thượng trong các phát biểu của lãnh đạo, trên các báo lớn nhất ở trung ương, và cả một thời gian dài cái áo khoa học sang trọng khoác lên danh từ đó từng là yếu tố kích thích, tạo hứng cho hoạt động của các câu lạc bộ giám đốc xí nghiệp. Thậm chí nhiều người, cả ở cấp lãnh đạo cao, cũng tin tưởng ngây thơ chỉ việc “quay” các hộp đen cho giỏi thì sản xuất sẽ phát triển. Còn “quay” như thế nào thì tuỳ nghi, ai muốn hiểu cách nào cũng được, tha hồ cho trí tưởng tượng mặc sức vẽ vời.  Đó là thời kỳ ấu trĩ, tuy cũng là một cách giải toả bớt tâm lý bế tắc chung vào lúc nhìn đâu cũng thấy khó khăn, nhưng cái hại lớn là tạo ra thói quen say sưa bàn thảo những chuyện vu vơ, chẳng ăn nhập gì với cuộc sống đang nước sôi lửa bỏng hàng ngày. Mong rằng lần này chúng ta không lặp lại sai lầm đó, dù ở trình độ cao hơn.

Tái cơ cấu là để sửa các lỗi hệ thống, cho nên trước hết phải nhận định đúng các lỗi hệ thống, mới biết nên tái cơ cấu như thế nào và sau đó phải có đủ quyết tâm mới thực hiện được đến nơi đến chốn. Toàn bộ công việc đụng chạm đến các nhóm lợi ích mà một số nhóm này gắn chặt với các lỗi hệ thống, cho nên sẽ rất gay go, gian khổ.  Từ hai mươi năm nay đây là thử thách lớn nhất,  cầu mong hồn thiêng sông núi giúp đất nước vượt qua được thử thách này.

Hoàng Tụy

Cựu lãnh đạo nói về chỉnh đốn Đảng (BBC 4-1-12)

---

-- HÃY THA CHO HAI CHỮ “NHÂN DÂN” (Ngô Minh). 
-- Âu Dương Thệ: 2011 – Lãnh đạo đánh mất chữ tín với đảng viên và nhân dân! – (DLB). – “MỪNG ĐẢNG, MỪNG XUÂN” – Một khẩu hiệu gây phản cảm  —  (Non sông gấm vóc).
- Thôi thôi xin cụ đừng “dạy” nữa  —  (Nguyễn Tây Ninh). -- LOẠN HỌP VÀ… HỌP LOẠN  —  (Faxuca).
-- Đâu là trách nhiệm của người gõ bàn phím? – (ĐCV).

- Hà Nội sẽ thay cán bộ không hoàn thành nhiệm vụ (TTXVN).

- Yêu cầu xử lý kỷ luật một lãnh đạo Bộ Y tế (DT/TTXVN).

- BẠI NHÂN: Thư gửi ngài Bộ Trưởng Bộ GTVT (Quê choa). - Nhiều vấn đề ở 5 công trình giao thông trọng điểm (DT). - “Trảm” cũng cần công bằng (NLĐ).
-- Tư Bản Đỏ – (x-café). Dịch từ bài: Red Capitalism (American Review).
- Trung Quốc chấp nhận xem xét lại việc truy thu thuế Ngải Vị Vị  —  (RFI).  – Bắc Kinh lại cảnh cáo : Nước ngoài đừng can thiệp vào nội bộ Trung Quốc   —  (RFI). – Daniel Blumenthal – Trung Quốc: Triều Ðại Ngu Xuẩn – (Dân Luận). - On China: It’s the regime, stupid (Foreign Policy).
-- Miến Điện: Chính quyền công nhận Liên đoàn Quốc gia vì Dân chủ   —  (RFI).  –Ngoại trưởng Anh kêu gọi Miến Điện trả tự do cho tù chính trị  —  (RFI).   – Miến Ðiện chấp thuận cho đảng của bà Suu Kyi tham gia bầu cử  —  (VOA). – Tỷ phú Mỹ George Soros sẽ mở văn phòng ở Miến Điện  —  (RFI). - Bà Suu Kyi: Năm nay Miến Điện sẽ có nhiều biến chuyển - (VOA).

Ngưng vận động giáo viên góp tiền bắn pháo hoa

- Ngưng vận động giáo viên góp tiền bắn pháo hoa Tuổi Trẻ
TT - Tuổi Trẻ ngày 5-1 đăng tin “Giáo viên góp một ngày lương để bắn pháo hoa?” phản ánh huyện Châu Thành A (Hậu Giang) vận động tất cả cán bộ, công chức và giáo viên trong huyện góp một ngày lương để bắn pháo hoa trong dịp Tết Nguyên đán sắp tới. ...


Bắt giáo viên góp lương để… bắn pháo hoaVietNamNet
Dừng chủ trương bắt giáo viên đóng tiền bắn pháo hoaDân Trí
Vận động cán bộ góp lương để bắn pháo hoaVTC
VNExpress -24 giờ


-Nguồn:-Bắt giáo viên góp một ngày lương để bắn pháo hoa!
Ngày 4-1, nhiều giáo viên ở huyện Châu Thành A (tỉnh Hậu Giang) đã phản ảnh huyện thông báo mỗi giáo viên phải góp một ngày lương để bắn pháo hoa.

Nhiều người không đồng tình việc này vì lương giáo viên thấp, thưởng Tết cũng chưa biết có hay không.
Ông Nguyễn Phước Bình, trưởng Phòng GD-ĐT huyện Châu Thành A, cho biết chủ trương của huyện ủy - UBND huyện là tất cả cán bộ, công chức, giáo viên trong huyện phải đóng góp một ngày lương để bắn pháo hoa, tạo không khí vui tươi dịp Tết. Ngành giáo dục có 1.200 giáo viên và đa số đồng tình với chủ trương này. Nếu tiền đóng góp sử dụng không hết sẽ dùng xây dựng nhà tình thương cho giáo viên nghèo.

Theo V.Tr (Tuổi trẻ)

---

- Cướp cạn rộ lên ở Đồng Nai (NLĐ).- Xoá băng nhóm bạc bịp, cưỡng đoạt hàng trăm tỷ đồng của “đại gia” (DT). - Vụ bắt băng bài bạc bịp liên tỉnh: Kéo đàn em qua Campuchia lùng con nợ để “xử” (TN).

- Cháy ở tòa nhà Công ty tài chính Vinashin (TN).

- Phá đường dây bán thông tin cá nhân (TN). - Phạt 3 người mua bán số điện thoại, thông tin cá nhân (DT).

- Mua bán “giống” (NLĐ).-Mua bán “giống” (NLĐ 6-1-12) -- Dịch vụ mua bán tinh trùng
Bắt chồng để đòi nợ vợ QĐND Online - Ngày 5-1, Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội, Công an TP Hà Nội phối hợp với Công an quận Cầu Giấy điều tra khám phá vụ bắt giữ người trái pháp luật...

- Chiến lược quốc gia An toàn thực phẩm giai đoạn 2011-2020 (VOV).- Hàng Tết bloggers lên A Rem – (Cu Làng Cát).

- Bệnh nhân Việt Nam được phẫu thuật cắt khối bướu nặng 90kg  —  (VOA).  – Bóc thành công khối u “chân voi” 90 kg (NLĐ).  – 10 giờ bóc tách thành công khối u 90 kg(PLTP).

- Việt Nam tiêu hủy hơn 2.500 con gà để ngăn dịch cúm gia cầm  —  (VOA). -- Những con voi cuối cùng đang kêu cứu – (RFA).

TRUYỆN NGẮN MỚI CỦA NGUYỄN NGỌC TƯ: Biến mất ở Thư Viên (5-1-12) ◄◄
Các trường ĐH khó xoay xở đủ... giảng viên  (DV 5-1-12)
Khó tìm giảng viên tiếng Anh  (NLĐ 5-1-12)
Sinh viên trường nào có giá nhất ở tiệm cầm đồ?  (VNN 5-1-12)
Khi đường vào văn chương là những mê lộ mới  (SH 3-1-12) -- Bài Viễn Phương
Văn nghệ trong nước Quang Dũng hồn nhiên mà độc đáo  (SH 5-1-12)
"Nhà văn nhặt bút" và những kỷ lục  (TTVH 5-1-12)
Tiền và nghệ sĩ  (LĐ 3-1-12)

-- Thu phí xe máy là không hợp lý (TP). Phí lưu hành xe: Ngẫu hứng bàn giấy- (Bút Lông)- - Đua nhau đốt lửa tránh rét trên phố Hà Nội (VNN).- Mưu sinh dưới đáy đại dương – Kỳ 4: Phá biển (TN).

- Làng trên biển (NNVN).– Học các nước phát triển nên… quyết thu (LĐ).  – Khi Bộ trưởng “lục túi” người dân  —  (Tuanddk). -- Qui hoạch “treo”: Cái thòng lọng siết cổ dân nghèo – (DLB). – Dân bị chính quyền lấy đất – (RFA). – -Vietnam: a land of ghosts(The Telegraph).- Phỏng vấn chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan: ‘Nhà nước phải thực sự kiến tạo phát triển’ (ĐV).

-TP.HCM: cần cảnh sát chuyên nghiệp để bảo vệ du khách- TPHCM: Người thất nghiệp tăng cao (NLĐ). - THỊ TRƯỜNG LAO ĐỘNG NĂM 2011: Tuyển ít, tiêu chuẩn cao (NLĐ).--Dân nhập cư: Sợ tết

Lao động di cư ngược: mối lo mới cho doanh nghiệp 02.01.2012

SGTT.VN - Tình trạng lao động nhảy việc sẽ nhiều, tình trạng “di cư ngược” tiếp tục khiến nhiều doanh nghiệp lao đao. Nhận định của ông Nguyễn Đại Đồng, cục trưởng cục Việc làm, bộ Lao động – thương binh và xã hội.

- Lừa XKLĐ, chiếm đoạt tiền tỷ của người nghèo (ĐV).- Công dân Việt bị bắt vì gây chết người ở Philippines (VNE).- Ân nhân của 1.300 lao động Việt tại Libya và chuyện giờ mới kể (Dân Việt).-
-- Hàn Quốc siết luật mai mối sau thảm án cô dâu Việt (VTC)-- Hàn Quốc thắt chặt kiểm soát môi giới hôn nhân (Bee).-

- Báo chí – người tiêu dùng và lạm bàn chuyện thực phẩm bẩn – (Yumi/ ĐCV).-- Thẻ SV trường nào được giá nhất ở… hiệu cầm đồ? (GDVN).

- Triển lãm… các “vật chứng” đánh vợ (DV).

- Hà Nội: Lộ nguyên nhân vụ người đàn ông tẩm xăng tự thiêu (Dân Trí).- - Khó… thân thiện môi trường! (NLĐ).- Lùm xùm trái bưởi hồ lô (NLĐ).

- Nạn săn giết voi lấy ngà bất hợp pháp tăng mạnh trong năm 2011  —  (RFI).

- PLAN giúp Việt Nam xây dựng mô hình giảm nhẹ thiên tai (TP).-
-TRUYỆN NGẮN MỚI CỦA NGUYỄN NGỌC TƯ: Biến mất ở Thư Viên (5-1-12) ◄◄--
Nguyễn Thị Minh Thái: Nhớ Hà Nội B52 tháng 12.1972 và tiếng hát Joan Baez … (viet-studies 4-1-12) ◄
Nghịch cảnh trong đào tạo và tuyển dụng: Xa rời thực tiễn (TN 4-1-12)
Từ số phận của hai bản thảo (SGTT 4-1-12) -- Bài Nguyễn Vĩnh Nguyên
Đời sống văn nghệ thời đầu đổi mới: Một trò chơi vô tăm tích (Văn nghệ, 17-2-1990) -- Bài Phạm Thị Hoài
Sinh viên châu Á gian lận "như điên" để được vào đại học Mỹ: Elite Asian students cheat like mad on US college applications (Global Post 4-1-12)

Tại sao tàu Việt Nam bị bắt giữ tăng đột biến?

Tàu Vinalines Unity trong một lần cập cảng Hải Phòng. Ảnh: Internet.

-Nguồn:Tại sao tàu Việt Nam bị bắt giữ tăng đột biến? 

(TBKTSG) - Đến tháng 9-2011, sau khi số vụ bắt giữ tàu Việt Nam tại các cảng quốc tế tăng lên đột biến đến 83 vụ, Bộ trưởng Giao thông Vận tải Đinh La Thăng đã giao cho ông Nguyễn Hồng Trường, Thứ trưởng bộ này trực tiếp điều tra tìm hiểu nguyên nhân và đưa ra giải pháp cụ thể. Song, từ đó đến cuối tháng 12-2011, chỉ chưa đầy ba tháng sau, giải pháp cụ thể vẫn chưa được đưa ra trong khi danh sách tàu bị lưu giữ đã lại tăng vọt lên đến 126 tàu.

Ngành đóng tàu có vấn đề?

Theo danh sách tàu bị lưu giữ của Đăng kiểm Việt Nam thì một số tàu Việt Nam dù được đóng ở các nước tiên tiến nhưng đã cũ, lại không được kiểm tra bảo dưỡng tốt, dẫn đến nảy sinh những lỗi nặng khiến tàu bị bắt. Có thể kể ra một số con tàu thuộc lứa tuổi cũ như tàu Golden Light, tàu Lucky Viship, tàu Xitona, tàu Tân Bình 05, tàu Sunny Viship, tàu Blue Viship… Các con tàu này được đóng ở Anh, Nhật vào những năm 1980.

Tuy nhiên, một số tàu do các nhà máy đóng tàu Việt Nam đóng khoảng từ năm 2005-2010 vẫn bị bắt giữ. Đó là các con tàu Vinalines Unity, tàu Sail 36, tàu Dong An 08 - ALCI, tàu Quang Đình 36, tàu Việt Thuận 68, tàu Trường Phát 01 - ALCI, tàu An Trung 168, tàu Century Star… Một số nhận định ban đầu là các tàu đóng tại các nhà máy đóng tàu Việt Nam đang có vấn đề.

Đơn cử, trong danh sách những tàu mới đóng bị lưu giữ do các lỗi PSC (kiểm tra của cơ quan thẩm quyền tại cảng - Port State Control) lần này có tàu Hải Tiên 18, được đóng tại một nhà máy ở Hải Phòng năm 2009, được thiết kế để chạy dầu nặng FO. Tuy nhiên, theo mô tả của người quản lý con tàu, sau khi hết thời hạn 500 hải lý chạy DO để trơn máy thì tàu vẫn không thể sử dụng được dầu FO do hệ thống hâm nóng FO không vận hành, khiến cho tàu khi hành hải quốc tế mang theo một bụng FO nhưng chủ tàu phải cắn răng mua DO để chạy với giá đắt hơn đến 30% so với giá FO. Chưa hết, các dấu vết hàn cắt trên mặt boong nham nhở, vòi nước trong các phòng vệ sinh sử dụng mới sáu tháng đã hỏng, các vách ngăn khi lắp ráp không khớp nhau, xộc xệch…

Nguyên nhân con người?

Nguyên nhân của tình trạng bị bắt giữ tại nước ngoài thì nhiều, nhưng chủ yếu là do yếu tố con người. Con người ở đây là các thuyền viên, các chủ tàu, người khai thác, đội ngũ những quan chức có chức năng quản lý cảng biển, đăng kiểm…

Tình trạng hàng hóa lưu thông khan hiếm, giá cước rẻ mạt như hiện tại khiến việc chạy tàu luôn bị lỗ, và không có tiền thì việc quan tâm đúng mức đến việc trang bị cho tàu sẽ gặp nhiều khó khăn. Hơn nữa, một số chủ tàu hoàn toàn mù mờ trong việc quản lý và khai thác tàu nên việc chăm lo cho tình trạng con tàu càng bị lơ là.

Kiểm tra PSC tại các cảng Việt Nam chỉ mang tính hình thức. Hầu hết các tàu bị bắt giữ tại nước ngoài đều xuất phát từ các cảng Việt Nam đi, và trước khi đi nước ngoài việc kiểm tra an toàn luôn được thực hiện nhưng ra đến nước ngoài tàu vẫn bị bắt giữ. Điều này cho thấy hệ thống PSC tại các cảng biển của Việt Nam đang có vấn đề.

Trong số các tàu Việt Nam bị bắt giữ trong năm nay có những tàu gặp phải lỗi rất ngớ ngẩn như thuyền trưởng và sĩ quan tàu Kiến Hưng thuộc Công ty TNHH Thương mại và Vận tải biển Gia Long khi lưu tại cảng Tangjung Priok, Indonesia đã không nắm rõ quy trình vận hành bảng báo động cháy; thuyền trưởng tàu Việt Mỹ thuộc Công ty cổ phần tập đoàn Dầu khí An Pha không biết ai là đại diện của công ty và nhiệm vụ của người đại diện; tàu Phương Nam 1 thuộc Công ty TNHH một thành viên Đầu tư du lịch và Vận tải biển Phương Nam bị giữ tại Sendai Shiogama, Nhật Bản, có lỗi do thuyền viên không biết cách thả xuồng cứu sinh…

Có rất nhiều lỗi nghiêm trọng dễ dẫn đến những tai nạn đáng tiếc như hệ thống phòng cháy, chữa cháy được trang bị không đầy đủ hoặc không vận hành, không hạ được xuồng cứu sinh, phao cứu sinh bị lỗi kỹ thuật… Ngay cả con tàu Vinalines Queen vừa mới bị chìm hôm 25-12 thì trước đó ngày 19-8 khi đến cảng Ningde, Trung Quốc để dỡ hàng cũng bị những lỗi như sĩ quan trên tàu không nắm rõ cách thức vận hành hệ thống chữa cháy cố định; sổ tay kiểm soát tai nạn chỉ có một cuốn; không thực hiện đánh giá nguy cơ theo hệ thống quản lý an toàn; không kiểm tra hàng tuần thiết bị cứu sinh; đầu dây thừng của thang tập trung thoát nạn ở tình trạng kém; pin của VHF hai chiều dùng để huấn luyện cứu sinh bị hỏng; quy trình hạ bè cứu sinh mạn phải và mạn trái không bố trí dưới khu vực chiếu sáng sự cố…

Hiệu quả khai thác yếu kém

Với những con tàu liên tục bị bắt giữ thì việc khai thác hiệu quả là một việc không tưởng. Bởi mỗi ngày nằm lại tại cảng thì chủ tàu phải tốn chi phí cho cảng, dầu máy, dầu máy đèn, lương thuyền viên, bảo dưỡng tàu, chi phí cho đội ngũ quản lý tàu… Đó là chưa kể khi tàu bị sự cố và bắt giữ thì phải chi những khoản không tên nhưng rất lớn cho các viên chức từ chính quyền các cảng, quan chức đăng kiểm từ phía Việt Nam lên tàu. Nếu không khắc phục xong mà tàu được rời cảng do được bảo lãnh hay được cho qua khi đã chung chi thì tại cảng tiếp theo lại phải tiếp tục chung chi. Như vậy, chi phí đội lên thật khủng khiếp.

Cũng chưa kể đến việc khi về các cảng tại Việt Nam, PSC của các cảng Việt Nam cũng kiểm tra và buộc phải sửa chữa, chi phí tàu nằm tại cảng cũng lại đội lên một lần nữa cùng với các khoản phí có tên và không tên.

Việc tàu bị lưu giữ không chỉ gây thiệt hại về tài chính và uy tín của riêng từng chủ tàu mà còn gây tổn hại nghiêm trọng đến uy tín của đội tàu Việt Nam, làm giảm tính cạnh tranh trên thị trường hàng hải quốc tế, về lâu dài, gây ảnh hưởng lớn đến chiến lượt biển của Việt Nam đến năm 2020. Nghiêm trọng hơn, việc trang bị sơ sài, thuyền viên không tốt và luôn tìm cách vượt qua các kỳ kiểm tra PSC bằng những quy trình không chính thức sẽ làm cho tình trạng tàu Việt Nam mất an toàn khi hải hành và những chuyện đau lòng như đắm tàu có thể lại xảy ra.

Để giải quyết tình trạng này, cần phải siết chặt quy trình đăng kiểm, đào tạo, nâng cao chuyên ngành và tiếng Anh cho thuyền viên, những người quản lý, khai thác tàu. Cần xem xét để gia hạn cho những thuyền trưởng, máy trưởng có kinh nghiệm và còn đầy đủ sức khỏe có thể tiếp tục làm việc. Cũng cần thường xuyên cập nhật thông tin về các công ước hàng hải quốc tế, các chính sách mới của chính quyền cảng trên khắp thế giới và công bố trên các phương tiện thông tin đại chúng, nhất là trên các tạp chí và website chuyên ngành để tất cả mọi người đều có thể dễ dàng đọc được.

Theo thông tin từ Đăng kiểm Việt Nam, trong năm 2011, một số tàu bị bắt giữ đến hai, ba, thậm chí bốn lần. Tiêu biểu là các con tàu Blue Viship bị giữ tại Mumbai, Ấn Độ, ngày 10-5, đến ngày 3-9 tại Qinzhou, Trung Quốc lại một lần nữa bị giữ; tàu Tân Bình 05 tại Haikou, Trung Quốc đã bị bắt giữ đến ngày 1-9 lại bị giữ tại Zhanjian, Trung Quốc; tàu Tân Bình 38 bị bắt tại Kandla, Ấn Độ ngày 25-6, đến ngày 9-8 lại bị giữ tại Nantong, Trung Quốc; tàu Thanh Ba của Công ty cổ phần Vận tải biển và Hợp tác Lao động Quốc tế (Inlaco Saigon) bị giữ tại Tanjung Priok, Indonesia ngày 11-1, đến ngày 4-4 lại bị giữ tại Kunsan, Hàn Quốc, đến ngày 5-12 lại bị giữ tại Chenai, Ấn Độ. Tàu Xitona thuộc Công ty TNHH hàng Hải Thuận Nghĩa bị giữ tại Zhenjiang, Trung Quốc ngày 28-3, đến ngày 10-5 lại bị bắt tại cảng Zhanjian, Trung Quốc, đến ngày 5-8 khi tàu đến Fangcheng, Trung Quốc, lại tiếp tục bị lưu giữ, ngày 20-9 tại Dumai, Indonesia một lần nữa PSC lại giữ tàu này.

___________________________________

(*) Giám đốc Nam Tinh Corp - ShipOffer.Com

---

-- Xung quanh việc Trung Quốc mua dầu thô của Việt Nam (Tầm nhìn/ABC/Reuters).(Tamnhin.net) - Công ty Unipec của Trung Quốc đã trả mức giá kỷ lục cho một chuyến hàng dầu thô từ Nga giao trong tháng 2/2012, đồng thời mua dầu từ Việt Nam nhằm bù đắp nguồn cung bị cắt giảm từ Iran. 

Theo một nguồn của hãng tin Reuters, trong tháng 1/2012, Trung Quốc giảm một nửa mức nhập khẩu dầu thô từ Iran do hai nước chưa thống nhất về các điều khoản thanh toán năm 2012. Những thỏa thuận mới nhất cho thấy tranh chấp có thể tác động đến những cuộc đàm phán cho các chuyến hàng trong tháng Hai tới.

Trung Quốc hiện mua dầu mỏ từ Trung Đông, Châu Phi và Nga sau khi giảm nhập khẩu khoảng 285.000 thùng dầu/ngày từ Iran trong tháng 1/2012, giảm hơn một nửa mức gần 550.000 thùng/ngày theo hợp đồng năm 2011.

Giải pháp thay thế 

Giới kinh doanh cho biết ngày 3/1, Công ty Unipec thuộc tập đoàn lọc dầu hàng đầu Châu Á Sinopec đã mua hai chuyến tàu chở dầu thô ESPO với 730.000 thùng từ công ty Rosneft (Nga), sẽ được giao vào ngày 13-16/2 và 25-28/2.

Unipec giành được hợp đồng mua dầu ESPO của Rosneft bằng cách trả thêm gần 1 USD/thùng so với mức giá của các công ty khác cho cùng loại dầu thô.

Rosneft cũng bán một chuyến hàng dầu mỏ như vậy với mức giá cao hơn từ 6,85-6,88 đô-la/ thùng so với giá chào hàng của Dubai. Đây là mức giá cao nhất cho loại dầu này kể từ khi nó được bắt đầu xuất khẩu cách đây hai năm.

Một chuyến tàu hàng dầu mỏ khác cũng được bán với cao hơn 6 USD/thùng so với giá chào hàng của Dubai, tương đương mức giá của những giao dịch khác trong tháng Hai. Như vậy, trong tháng 2/2012, Unipec đã mua tổng cộng ba chuyến tàu dầu mỏ loại ESPO sau khi đã mua một chuyến khác từ công ty TNK-BP (Nga) với mức giá cao hơn khoảng 6 USDla/thùng so với giá chào hàng của Dubai vào tuần trước.

Ngoài ra, Unipec cũng mua dầu thô của Việt Nam với giá gần đạt mức kỷ lục đối với loại dầu Bunga Kekwa trong một phiên đấu thầu của PV Oil thuộc Tập đoàn Dầu khí Việt Nam.

Unipec đã trả cao hơn khoảng 7,50 USD mỗi thùng để mua 400.000 thùng dầu thô Bunga Kekwa của Việt Nam, sẽ được giao trong tháng 2. Mức giá này chỉ thấp hơn một chút so với mức giá cao nhất được trả cho cùng loại sản phẩm kể từ khi Unipec bắt đầu đặt giá tại thị trường Châu Âu vào tháng 8/2011.

Theo các nguồn tin từ giới kinh doanh và căn cứ vào dữ liệu vận chuyển hàng, Trung Quốc sẽ mua thêm 12,43 triệu thùng dầu thô từ Iraq, Nga và Tây Phi trong tháng 1/2012, nhiều hơn hẳn so với mức bù đắp nguồn cung bị cắt giảm từ Iran.

Giới kinh doanh cho biết, Unipec đã mua bốn chuyến tàu chở dầu ESPO, giao hàng trong tháng 1, nhiều hơn số lượng bình thường là 2 hoặc 3 chuyến mỗi tháng.

Ông Roy Jordan nhận định nếu có thể giải quyết được tranh chấp giữa Trung Quốc và Iran thì động thái mua dầu từ các nước khác chỉ là một thay đổi nguồn cung tương đối ngắn hạn của Trung Quốc. Theo ông, vấn đề có thể giải quyết được vào cuối quý I năm 2012.

Căng thẳng Iran khiến giá dầu biến động

Tehran đang phải đối mặt với những hình thức trừng phạt mạnh tay hơn từ phương Tây và điều này có thể làm ảnh hưởng đến việc xuất khẩu dầu mỏ của Iran sang Châu Âu và Châu Á.

Hôm thứ Bảy ngày 31/12, Tổng thống Mỹ Barack Obama phê chuẩn các lệnh cấm vận mới có thể gây tổn hại cho ngành xuất khẩu dầu mỏ của Teheran. Theo đó, các công ty lọc dầu không được phép bỏ tiền ra mua dầu mỏ từ Iran. Liên minh Châu Âu cũng đang xem xét các biện pháp tương tự trong bối cảnh các cường quốc phương Tây muốn cô lập Iran vì chương trình hạt nhân của nước này.

Teheran đã cảnh báo sẽ đóng cửa eo biển Hormuz, một “yết hầu” vận tải trung chuyển hơn 40% khối lượng dầu mỏ của thế giới, nếu các lệnh trừng phạt được áp đặt nhằm vào hoạt động xuất khẩu dầu thô của Iran.

Vào hôm 1/1/2012, Iran phô trương sức mạnh quân sự của mình bằng cách công bố thử nghiệm thành công thanh nhiên liệu hạt nhân và bắn thử một loại hỏa tiễn tầm trung mới tự tạo có thể tránh được radar trong Vùng Vịnh.

Trước căng thẳng ngày càng leo thang, giá dầu thô Brent đã tăng 2% trong ngày 3/1, lên mức hơn 110 USD/thùng.

“Ngư ông đắc lợi”

Lệnh trừng phạt Iran tạo thuận lợi cho Trung Quốc, nước tiêu thụ dầu mỏ hàng đầu từ Iran, trong các đàm phán hợp đồng vì số lượng các khách hàng của Iran đang bị giảm xuống.

Nhằm gây thêm sức ép với Iran, Trung Quốc sẵn sàng bù đắp nguồn cung dầu mỏ bằng những nguồn thay thế ở các nước gần mình hơn.

"Trung Quốc đã chuẩn bị sẵn sàng trả thêm để có nguồn cung từ cảng Kozmino (Nga) trong khi dầu thô từ Tây Phi và Trung Đông phải mất thêm nhiều thời gian hơn mới tới được nước này", ông Roy Jordan, chuyên gia tư vấn thuộc tập đoàn FACTS Global Energy có trụ sở tại London cho biết.

Theo ông Jordan, dầu thô ESPO là một lựa chọn thay thế thấy rõ của Trung Quốc bởi nó có chất lượng tốt hơn và được giao dịch ở vị trí rất thuận tiện.

Trong 11 tháng đầu năm 2011, Iran cung cấp gần 11% nhu cầu dầu mỏ của Trung Quốc . Trung Quốc là đối tác thương mại hàng đầu của Iran và là nước phản đối lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc, kể cả các biện pháp nhằm vào ngành dầu khí của nước cộng hòa hồi giáo ở Trung Đông này. Trung Quốc cũng đã nhiều lần lên tiếng chỉ trích các lệnh trừng phạt Iran do các nước phương Tây đưa ra.

Minh Châu (theo ABC/Reuters)

- Khu cảng Nhà máy Lọc dầu Dung Quất: Nguy cơ mất an toàn từ tàu đánh cá(Petrotimes).
-Vietnam's Development Dilemma (Asia Sentinel 3-1-12)
-- Triển vọng kinh tế 2012 – thách thức từ những con số (DT).  – 2012: Thử thách và bước ngoặt (Tầm nhìn).- Phỏng vấn Bộ trưởng Tài chính – Vương Đình Huệ: ‘Năm 2012 không để xảy ra các cơn sốt giá’ (VNE).

- Tập trung thanh tra ngân hàng, tài chính (VNE).

- Vàng lại được xem là “thiên đường trú ẩn” (VnEconomy).  - Năm 2012, vàng có hết loạn? (VOV).  - Nhân tố Iran, Trung Quốc giúp giá vàng tiếp tục tăng(TTXVN).

- Lữ hành, khách sạn muốn được niêm yết giá bằng ngoại tệ (TBKTSG).

- Tăng trưởng tín dụng ngân hàng 2012: Ai ở nhóm nào? (VnEconomy).- Bao giờ lãi suất giảm?  (TBKTSG).- Vàng trong nước cao hơn thế giới 2,6 triệu đồng (VEF).  – Vàng lên cao nhất 2 tuần do căng thẳng châu Âu và Iran tăng lên (DVT).  – Dự kiến nhập 2,5 tỷ USD vàng (DV).

- Xuất khẩu dệt may: Dấu hiệu khó từ đầu năm (SGTT).- Vốn cho bất động sản: Chống đầu cơ, tránh gây sốc (TTXVN).- Nông dân miền Tây thất vọng khi nhiều nông sản giảm giá (SGTT).- Lại lùng sục tìm mua gốc cây ngâu bán sang Trung Quốc (DV).- Đồng tiền châu Á: Con dao hai lưỡi (Tầm nhìn).

Debt worries grow as China land sales slump (Financial Times)-Land sales slowed sharply in China last year deepening woes of debt-laden local governments

- Hoán đổi tiền tệ – nỗ lực quốc tế hóa đồng NDT (TQ).- 10 thách thức của kinh tế toàn cầu năm 2012 (DV).
-Hàng không TQ không trả thuế EU - (BBC) -Trung Quốc bác bỏ chuyện phải trả thuế Liên hiệp châu Âu đánh vào khí carbon phi cơ thải ra nhưng Việt Nam thì tuân thủ.- Mỏ sắt lớn nhất ĐNA lại bắt đầu… rục rịch (VNN).