THÔNG TẪN XÃ VIỆT NAM

NGA: UY QUYỀN CỦA PUTIN BẮT ĐẦU RẠN NỨT

 Tài liệu tham khảo đặc biệt
Thứ hai, ngày 19/12/2011
(Đài RFI 11/12)
Trong các chủ đề thời sự quốc tế được các tạp chí tuần này chú trọng, nước Nga nổi bật với các cuộc biểu tình phản đổi kết quả bầu cử. Tuần báo Anh The Economist đã dành trang bìa cho tình hình Nga, với ảnh Thủ tướng Putin trên nền đá cẩm thạch bị nứt, phía dưới hàng tựa lớn: “Nước Nga của Putin - Các vết nứt đang xuất hiện
Trong bài xã luận, tuần báo Anh đã phân tích các nguyên nhân khiến cho quyền lực của ông Vladimir Putin bị lung lay, để cho rằng dù điều mà tờ báo này gọi là “chủ nghĩa Putin” chưa đến ngày tàn, nhưng nhân vật số một tại Nga nên “làm sạch điện Cremli và hiện đại hóa nền kinh tế vì lợi ích của đất nước và của chính ông”.
Đối với The Economist, các cuộc xuống đường vừa qua phản đối kết quả bầu cử bị tố cáo là gian lận, là biểu hiện lớn nhất của tình trạng rạn nứt trong chế độ của Nga kể từ khi ông Putin, lần đầu tiên, lên nắm quyền vào cuối năm 1999. Từ đó đến nay, các cuộc bầu cử tại Nga thường không bao giờ có bất ngờ, đường phố của Nga không bao giờ tràn ngập người biểu tình và các nhà lãnh đạo chính trị Nga hầu như không bao giờ bị công khai la ó. Mô hình gọi là “nền dân chủ được quản lý”, đã được thiết kế để bảo đảm thắng lợi to lớn cho ông Putin và đảng Nước Nga Thống nhất của ông. Mô hình này, theo The Economist, bao gồm ba yếu tố: các phương tiện truyền thông bị bịt miệng; chỉ có ứng cử viên đối lập được thuần hóa là được phép ra tranh cử và các hình thức gian lận bầu cử được phổ biến rộng rãi.
Tuy nhiên, cuộc bầu cử ngày 4/12 đã không đúng theo mong muốn của chế độ: Phiếu bầu cho đảng Nước Nga Thống nhất từ 64% trước đó đã giảm xuống dưới mức 50%, khiến đảng này chỉ còn một đa số mỏng manh trong Hạ viện Điều đáng nói hơn, đông đảo người Nga đã xuống đường trong những cuộc biểu tình lớn nhất tại Nga trong những năm gần đây, hô to khấu hiệu “Nước Nga không có Putin” trước khi bị chính quyền tung quân đội ra để ngăn chặn. Đối với tuần báo trên, không phải là ngẫu nhiên mà các sự kiện trên đây nổ ra, vì ông Putin đang chuẩn bị trở lại làm Tổng thống vào tháng 3/2012, với một nhiệm kỳ ít nhất là sáu năm nữa.
Theo phân tích của The Economist, quyền lực của ông Putin đã dựa trên hai cơ sở. Trước hết, mặc dù chính phủ của ông coi thường nhân quyền, trong lúc ông vẫn dung túng các thành phần tham nhũng thân cận với mình, ông Putin vẫn là một lãnh đạo có tính chính đáng vì cá nhân ông rất được lòng dân. Ngoài ra, do giá dầu hiện đang ở mức cao hơn bao giờ hết, ông Putin đã có thể bảo đảm việc tăng dần mức sống người dân Nga.
Tuy nhiên, cả hai cơ sở trên đều rất mong manh. Điều đó không có nghĩa là ngày tàn của chủ nghĩa Putin sắp xảy ra, nhưng lần đầu tiên, triển vọng về một nước Nga thời hậu Putin không còn là một điều không tưởng nữa. Điều này là một lời cảnh tỉnh đối với nhà lãnh đạo Nga, để ông kịp thời tiến hành cải cách.
Không đặt cược vào một Sa hoàng bị suy yếu!
The Economist cũng không quên cảnh báo phương Tây là không nên quá tin tưởng vào tình hình ổn định tại Nga nhờ bàn tay sắt của ông Putin. Theo tờ báo, quan điểm đã bám rễ ở nước ngoài là chế độ của ông Putin, mặc dù hơi khó cảm tình, nhưng đã cho phép duy trì ôn định. Đôi với The Economist, thực tế đã cho thấy điều đó chỉ là một sự lầm tướng.
Như nhiều công ty phương Tây đã phải gánh chịu hậu quả, ông Putin đã thất bại trong việc xây dựng một hệ thống dựa trên luật lệ nhằm cung cấp cho các nhà đầu tư nước ngoài sự an toàn kinh tế mà họ rất cần. Ngoài ra, như các sự kiện gần đây cho thấy, ông Putin đã không bảo đảm được một trạng thái cân bằng chính trị. Không chỉ các cuộc biểu tình đang diễn ra là đáng quan ngại, mà tình trạng vô luật pháp ngày càng nghiêm trọng ơ vùng Bắc Cápcadơ cũng có thể gây ra vấn đề, không riêng cho Nga mà còn cho cả toàn bộ khu vực.
The Economist kết luận: Nước Nga không ổn định mà là sơ cứng. Nếu “Sa hoàng” của nước này không chịu cải tổ triều đình của mình, quốc gia này sẽ trở nên nguy hiểm hơn – cho cả các nước láng giềng lẫn cho chính ông Putin.
(Đài BBC 13/12)
Cách đây ba năm, ( khi Hạ viện Nga bỏ phiếu tán thành một dự luật sửa đổi Hiến pháp cho phép kéo dài nhiệm kỳ tổng thống từ 4 lên thành 6 năm, có hiệu lực kế từ năm 2012, ông Vladimir Putin như chắc chắn sẽ rộng đường quay trở lại lãnh đạo nước Nga trong 12 năm tới. Nhưng kết quả bầu cử Hạ viện vào ngày 4/12 cho thấy con đường trở lại nắm quyền của ông không còn dễ dàng, suôn sẻ như ông tính toán, mong đợi. Tỷ lệ cử tri ủng hộ dành cho đảng Nước Nga Thống nhất (UR) của ông đã giảm rất nhiều từ 64% năm 2007 xuống 50% trong cuộc bầu cử Hạ viện lần này.
Tồi tệ hơn nữa, trong những ngày vừa qua nhiều người dân Nga đã xuống đường biếu tình tố giác gian lận trong bầu cử, đòi hủy bỏ kết quả bầu cử và tẩy chay ông Putin. Giới quan sát, báo chí và quan chức phương Tây, trong đó có Ngoại trưởng Mỹ, Hillary Clinton, cũng lên tiếng chi trích những bất thường trong cuộc bầu cử vừa rồi. Tại sao cử tri Nga phản đối, tẩy chay hay la ó ông Putin? Tại sao ông cũng không gây được thiện cảm đối với giới quan sát, quan chức, dư luận phương Tây?
Ham quyền cố vị
Trong một cuộc gặp với các chuyên gia nước ngoài ở Nga mới đây tại Mátxcơva, ông Putin nhấn mạnh rằng ông quyết định ra tranh cử chức tổng thống vào tháng 3/2012 không phải vì quyền lợi cá nhân. Ông làm như thế chỉ vì muốn nâng cao mức sống người dân Nga và làm cho nước này giàu mạnh hơn. Vì lợi ích cá nhân hay quyền lợi quôc gia, chắc chỉ một mình ông và những người thân cận của ông biết rõ. Nhưng nhìn cách ông làm để tại vị hay để kéo dài quyền lực của mình chắc ai cũng có thể thấy rằng ông là người ham mê quyền lực.
Được chọn làm Tổng thống năm 1999 sau khi ông Boris Yeltsin bất ngờ từ chức, ông Putin được chính thức bầu làm Tổng thống năm 2000 và tái đắc cử 4 năm sau đó. Nhưng Hiến pháp Nga lúc đó chỉ cho phép tổng thống tại chức hai nhiệm kỳ 4 năm, ông không thể tiếp tục giữ chức và đành chọn ông Dmitry Medvedev, một người thân cận của ông ra tranh cử. Sau khi được bầu làm tổng thong, ông Medvedev, người được báo chí phương Tây coi như “con rối” của ông Putin, “bố nhiệm” ông Putin giữ chức Thủ tướng và chỉ 5 tháng sau đó, hiến pháp Nga được sửa đổi, dọn đường cho ông Putin trở lại nắm quyền lâu hơn.
Nếu đúng như những tính toán của ông và dự đoán của giới chuyên môn ông Putin sẽ thắng cử trong cuộc bầu cử tống thống tháng 3/2012, rồi lại được tái đắc cử năm 2018 và “tại vị” đến năm 2024, thì ông sẽ lãnh đạo nước Nga trong 25 năm trên cương vị Tổng thống và Thủ tướng.
Với người dân Nga nói riêng và thế giới nói chung, đặc biệt với các nước dân chủ tự do, đó là một thời gian quá dài và chuyện ham quyền cố vị như thế chỉ xảy ra tại những nước độc tài.
Bài xã luận của tờ The Financial Times, vào ngày 1/12, bình luận rằng trong chính trị hiện đại, 12 năm là quá dài, thậm chí đối với những nước có chế độ độc tài. Ngay cả đảng Cộng sản Trung Quốc cũns thay đổi lãnh đạo 5 năm một lần.
Viễn cảnh ông Putin tiếp tục lãnh đạo nước Nga trong 12 năm tới làm không ít người Nga quan ngại. Đó có thể là một trong lý do khiên người dân Nga quay lưng lại với ông và đảng Nước Nga Thống nhất. Một bài viết khác trên trang mạng The Economist vào ngày 8/12 nhận định rằng uy tín của ông đã sụt giảm kế từ khi ông thông báo ra tranh cử tống thống.
Chán ghét, khinh thưòng
Vì ham quyền cố vị, xem ra ông Putin cũng đã và đang làm tất cả để trở lại lãnh đạo và nắm quyền lâu hơn. Điều đó làm cho người dân Nga càng thêm chán ghét, khinh thường ông. Việc Aleksei Navalny, một blogger có tiếng ở Nga, đã gọi đảng Nước Nga Thống nhất là “đảng của những tên trộm, của những kẻ lừa gạt” và trong những ngày qua, người dân Mátxcơva xuống đường với những biểu ngữ như ‘Putin là một tên trộm’ nói lên tât cả những điều đó.
Lịch sử cho thấy ham mê quyền lực sẽ dẫn đến độc tài. Và càng độc tài người ta càng sẵn sàng dùng mọi hình thức, thủ đoạn khác nhau để duy trì quyên lực của mình. Hình như ông Putin cũng đang theo con đường đó. Dưới thời ông Putin làm tổng thống, những tiếng nói chỉ trích ông thường bị hạch sát, bắt bớ.
Một bài xã luận của The Washtington Post vào ngày 26/9 nhận định rằng việc ông tìm cách quay trở lại nắm quyền suốt đời giống như Stalin là một tin xấu cho người dân Nga vì kể từ khi lên thay ông Boris Yeltsin, ông đã tìm cách đóng tất cả mọi cánh cửa cho phép người dân lựa chọn hay tác động lên chính phủ một cách hợp pháp, hòa bình. Chẳng hạn, ông .khống chế truyền thông, giới hạn hay cấm đoán biểu tình và qua nhiều hình thức khác nhau, ông đang đưa nước Nga về thời Xô Viết.
Độc tài cũng thường đi đôi với tham nhũng. Bài xã luận của Financial Times trích dẫn một cuộc thăm dò, theo đó một số người được hỏi cho rằng tình trạng tham nhũng ở nước Nga giờ còn tệ hơn những năm 1990. Và có thể vì những lý do đó mà có thêm nhiều người dân Nga căm ghét ông Putin và không muốn ông quay lại nắm quyền. Phát biếu trước những người biểu tình trước khi bị bắt, Aleksei Navalny đã nói rằng ông Putin “là kẻ thù của chúng ta và chúng ta ghét ông ta. Chúng ta chỉ muốn có một tổng thống khác, chứ không phải muốn một tên trộm, một tên bịp bợm”.
Không mấy thân thiện
Như nhận định của bài xã luận của The Washington Post, không chỉ đối với người dân Nga mà đối với Mỹ và một số nước phương Tây khác, việc ông Putin quay lại nắm quyền cũng không phải là tin tốt lành gì. Trong những năm ông Putin làm tổng thống, quan hệ của Nga với Mỹ và các nước châu Âu khác, như Anh, không mấy thân thiện và có lúc căng thẳng vì ông Putin có đường lối cứng rắn và hơi bài phương Tây.
Dưới thời ông Dmitry Medvedev, mối quan hệ này trở nên thân thiện hơn vì khác với ông Putin, ông Medvedev tương đối cởi mở Ông thường có chung lập trường với Mỹ và các nước phương Tây khác đối với cảc vấn đề quốc tế quan trọng, như ủng hộ sự can thiệp của quốc tế đối với Libi. Hơn nữa, dù chỉ làm tông thống 4 năm và luôn chịu sự ảnh hưởng, chi phối của ông Putin, ông Medvedev cũng có những cố gắng, thiện chí xây dựng một nhà nước pháp quyền, dân chủ, tự do. Điều đó làm cho Mỹ và các nước châu Âu khác có ấn tượng tốt về ông. Trái lại, mặc dù ông Putin chưa chính thức trơ lại làm tổng thống, quan hệ của Nga với Mỹ đã trở nên căng thẳng sau khi Ngoại trưởng Mỹ chỉ trích bầu cử ở Nga. Đáp lại, ông Putin coi đó là một sự can thiệp vào công việc nội bộ nước Nga.
Trong thời gian gần đây có nhiều hình ảnh về ông Putin được lưu hành trên các phương tiện truyền thông. Khi thì ông cưỡi ngựa với lưng trần khoe thân thế đầy cơ bắp của mình, khi thì ông xuất hiện trong bộ võ phục ịudo, lúc thì ông đang cầm cây súng. Những hình ảnh đó ít nhiều cũng phản ánh được thái độ, lập trường, đường lối lãnh đạo cứng rắn, sẵn sàng đối đầu của ông. Việc ông cho lính vào Mátxcơva dẹp và bắt những người biểu tình hay ông lên án sự chỉ trích của Ngoại trưởng Mỹ cho thấy ông không chùn bước và sẵn sàng dùng những biện pháp mạnh đối với tất cả những ai chỉ trích, cản đường ông. Tụy vậy, dù chưa biết kết quả bầu cử tống thống vào tháng 3/2012 như thế nào, những gì xảy ra trong những ngày qua tại Nga cho thấy con đường trở lại nắm quyền của ông không dễ dàng như ông dự trù, tính toán. Và dù chưa biết chắc được chuyện gì sẽ xảy ra trong thời gian tới, chính trường Nga trong những tháng tới chắc vẫn còn nhiều biến động./.