dahanhkhach

Về những người lãnh đạo Trung Quốc

Hùng Tâm

I. Ðại Hội 18 của Ðảng Cộng Sản Trung Hoa

Nếu không có gì thay đổi thì trung tuần tháng 10 tới, đảng Cộng Sản Trung Hoa sẽ tổ chức Ðại Hội Khóa 18. Nếu có trục trặc, mà e rằng có, người ta phải đợi đến thượng tuần tháng 11. Nghĩa là lãnh đạo đảng mất thêm hai tuần để thống nhất quan điểm.

Lý do trục trặc là 5 năm vừa qua, Cộng Hòa Nhân Dân Trung Quốc có quá nhiều đổi thay và gặp những thách đố mới. Vào dịp khác, “Hồ Sơ Người-Việt” sẽ nói về những thách đố mà thời sự hàng ngày đã có thể cho thấy.

So với đại hội trước, Ðại Hội 18 vào năm nay có tầm quan trọng 10 năm mới thấy một lần, vì đảng sẽ đề cử những người lãnh đạo cho thập niên tới và chuẩn bị tìm người cho thập niên sau đó. Giới quan sát Trung Quốc gọi đó là “Thế hệ lãnh đạo thứ năm.” Thế hệ sẽ giải quyết những thách đố mới và chuyển giao cho thế hệ thứ sáu, sẽ lãnh đạo từ năm 2022 trở đi, nếu như đảng Cộng Sản vẫn tồn tại.

“Hồ sơ Người-Việt” tuần này mở đầu với chuyện thế hệ và nói về những đổi thay nhân sự trên thượng tầng đảng.

Năm thế hệ lãnh đạo

Quy ước thông thường của giới nghiên cứu về đảng Cộng Sản Trung Hoa định nghĩa như sau về các thế hệ lãnh đạo.

Thế hệ thứ nhất là những người đã trưởng thành và tham gia việc thành lập đảng năm 1921 và cuộc Vạn Lý Trường Chinh trong thập niên 1930. Họ lên lãnh đạo Trung Quốc từ 1949 đến 1976. Mao Trạch Ðông là người tiêu biểu.

Thế hệ thứ nhì là các đảng viên dưới quyền lãnh đạo của Mao đã tham gia kháng chiến chống Nhật (Thế Chiến II) và lên lãnh đạo khi Mao tạ thế, từ năm 1976 đến 1992. Khuôn mặt tiêu biểu là Ðặng Tiểu Bình và các “lão đồng chí” đã đẻ ra nhóm “Thái tử đảng” hiện nay.

Thế hệ thứ ba là những người trưởng thành thời nội chiến Quốc-Cộng và tham gia xây dựng Cộng Hòa Nhân Dân Trung Quốc năm 1949, rồi lên lãnh đạo từ 1992 đến 2002. Giang Trạch Dân là người tiêu biểu cho thế hệ đó.

Cả ba thế hệ này đều có một đặc tính chung là “cách mạng” - chống ngoại xâm và xây dựng xã hội chủ nghĩa trong một chuỗi mưu thuật chính trị đầy chất gian hùng.

Khi nhìn lại thì từ Mao Trạch Ðông (1893-1976) qua Ðặng Tiểu Bình (1904-1997) đến Giang Trạch Dân (sinh năm 1926), lớp người lên lãnh đạo đều trải qua nhiều cuộc chính biến và thanh trừng đẫm máu trong đảng, từ những năm 1927 đến 1989. Như Giang Trạch Dân lên lãnh đạo khi Tổng Bí Thư Triệu Tử Dương bị cách chức rồi bị quản thúc tại gia năm 1989 (vụ thảm sát Thiên An Môn) cho đến khi từ trần năm 2005.

Giữ vị trí bản lề giữa ba thế hệ, Ðặng Tiểu Bình đã chứng kiến và vượt qua ngần ấy hoạn nạn. Ba lần bị “xuống chuồng bò,” nghĩa là hạ tầng công tác và bị giam lỏng, thậm chí bị truy lùng, mà ông vẫn vượt thoát và trở lại nắm quyền để đưa đảng và đất nước qua hướng khác.

Rút kinh nghiệm đó, Ðặng Tiểu Bình là người chọn Giang Trạch Dân cùng Kiều Thạch, Lý Bằng và Chu Dung Cơ lên cầm quyền. Cũng chính ông đã tuyển người sẽ lên lãnh đạo thuộc thế hệ thứ tư. Tiêu biểu nhất là đương kim Chủ Tịch Hồ Cẩm Ðào, sinh năm 1942, bên cạnh là Ngô Bang Quốc (1941), Ôn Gia Bảo (1942)...

Thế hệ thứ tư này là những người trưởng thành trong thời khủng hoảng của Trung Quốc là “Bước Nhảy Vọt Vĩ Ðại” (Ðại Dược Tiến, từ 1958 đến 1961) và “Cách Mạng Văn Hóa Vô Sản Vĩ Ðại” (Ðại Văn Cách, từ 1966 đến 1976). Ðộng lực kinh tế rồi chính trị của Mao đã gây biến động kéo dài nên ảnh hưởng đến tâm tư và cách ứng xử của họ. Là các kỹ thuật gia dè dặt, kín đáo, họ giữ nét chung là sự chừng mực. Nhưng nổi bật nhất là nỗi sợ hãi “cách mạng” - hiểu theo nghĩa phiêu lưu.

Thế hệ thứ năm là những người không nhớ hoặc không thể biết (vì sinh sau) những gian nan thời “dựng nước” là các biến cố trước 1949. Tuổi ấu thơ của họ còn bị vết hằn của Ðại Văn Cách vì đi chăn bò khi trường đóng cửa. Họ trưởng thành từ những năm 1970 về sau và tương đối có học hơn các thế hệ trước. Nét chung là nếu đa số thế hệ thứ tư là những người tốt nghiệp kỹ sư thì thế hệ thứ năm có nhiều người học luật, kinh tế, khoa học nhân văn và cả bang giao quốc tế.

Phó Chủ Tịch Tập Cận Bình (sinh năm 1953) và Phó Thủ Tướng Lý Khắc Cường (1955) thuộc vào thế hệ đó. Ðấy là hai người sẽ lên lãnh đạo Trung Quốc sau Ðại Hội 18. Vì sao người ta đoán như vậy?

Thường Vụ Bộ Chính Trị

Trên lý thuyết, lãnh đạo đảng là Ðại Hội Toàn Ðảng, năm năm tổ chức một lần. Sự thật lại là sự chọn lựa từ trên xuống chứ không từ dưới lên. “Dân chủ Tập trung” là vậy.

Tham dự đại hội là hơn 2400 đại diện của 80 triệu đảng viên. Ðại hội bầu ra Ban Chấp Hành Trung Ương gồm hơn 200 Ủy viên Trung ương và khoảng 170 Ủy viên Dự khuyết. Ban Chấp Hành bầu ra Bộ Chính Trị gồm 25 người, cao nhất bên trong là 9 người của Thường Vụ Bộ Chính Trị, và 6, 7 người trong Ban Bí Thư Trung Ương.

Thường Vụ BCT là cơ quan lãnh đạo tối cao sau khi tham khảo ý kiến của cả Bộ Chính Trị. Còn lại, chuẩn bị nghị trình thảo luận để quyết định là Ban Bí Thư. Sau thời Hồ Diệu Bang làm tổng bí thư (1982-1987), Ban Bí Thư này hết còn tầm quan trọng như xưa.

Do một quy luật bất thành văn của Ðặng Tiểu Bình, những người lãnh đạo phải về hưu ở tuổi 70. Sau đó, nhu cầu trẻ trung hóa đã hạ mức hồi hưu xuống 68 tuổi, và lần này có thể còn thấp hơn.

Do quy luật đó, 7 trong 9 người của Thường Vụ BCT hiện nay sẽ phải về hưu, hai người trẻ nhất còn lại là Tập Cận Bình và Lý Khắc Cường. Họ sẽ lãnh đạo cùng các ủy viên Bộ Chính Trị hiện nay được nâng vào Thường Vụ. Như vậy, nếu Ðại Hội 18 quy định số ủy viên Thường Vụ vẫn là 9 người thì trên nguyên tắc có 7 cái ghế sắp trống. Từ mấy năm qua, mọi cuộc vận động, tranh thủ hoặc đấu tranh trên thượng tầng đều nhắm vào 7 chỗ trống này.

Nhưng quyết định chung cuộc vẫn do sự dồng thuận giữa 9 ủy viên được đưa vào Thường Vụ BCT qua các Ðại Hội 16 năm 2002 và Ðại Hội 17 năm 2007. Họ là những ai?

Thứ bậc bên trong

Thực ra, Thường Vụ BCT cũng có đẳng trật trong nội bộ. Báo chí quốc doanh có nhiệm vụ tôn trọng đẳng trật đó khi tường thuật. Muốn hiểu rõ về đẳng trật cao thấp và quyền uy thực tế của từng người khi họ chuẩn bị nhân sự lãnh đạo sau này thì ta còn phải hiểu thêm về cách tổ chức của đảng.

Trung Quốc có ba cơ chế lãnh đạo quan trọng nhất là đảng, nhà nước rồi tới quân đội.

Bên trong đảng thì đó là lần lượt Thường Vụ Bộ Chính Trị, Bộ Chính Trị và các ủy ban Trung Ương Ðảng mà họ gọi là Ủy Hội. Bên trong bộ máy nhà nước thì có 1) Ðại Biểu Nhân Dân (Quốc Hội), thường được gọi tắt là “Nhân Ðại,” mà thật sự lãnh đạo là Thường Vụ Quốc Hội, rồi 2) Quốc Vụ Viện (Hội Ðồng Chính Phủ) mà người cầm đầu là tổng lý, tức là thủ tướng, rồi 3) một cơ chế tư vấn gọi là Hội nghị Hiệp thương Chính trị, thường được gọi tắt là “Chính Hiệp.”

Cơ chế đảng và nhà nước cùng nhau lãnh đạo quân đội qua hai cơ quan có cùng tên, cùng thành phần nhân sự và cùng chức năng. Ðó là Trung Ương Quân Ủy Hội của đảng và của nhà nước. Tổng bí thư đảng, số một trong Thường Vụ BCT, là chủ tịch cả hai cơ quan cùng tên này, thường được gọi tắt là Quân Ủy, bên dưới mới là các tướng lãnh cầm đầu Bộ Quốc Phòng và quân đội. Chính cái thế hai mũ một chức vụ khiến quân đội và các tướng lãnh có ảnh hưởng chìm mà mạnh trong đảng và nhà nước mặc dù quân đội “phải nằm dưới sự chỉ huy của đảng.”

Ðại Hội 17 đã đưa 9 người lên lãnh đạo theo đẳng trật từ cao đến thấp sau đây:

1. Hồ Cẩm Ðào (1942), Tổng bí thư, Chủ tịch nước, Chủ tịch hai Quân Ủy Trung Ương của đảng và của nhà nước.

2. Ngô Bang Quốc (1941), Bí thư đảng trong Thường Vụ Quốc Hội và Chủ Tịch Quốc Hội.

3. Ôn Gia Bảo (1942), Bí thư đảng trong Quốc Vụ Viện, tức là Tổng Lý Quốc Vụ Viện mà ta gọi là Thủ Tướng. Dù vẫn được thời sự nhắc đến hàng ngày, trong hệ thống đảng, ông này còn thấp hơn Ngô Bang Quốc.

4. Giả Khánh Lâm (1940), Bí thư đảng kiêm Chủ tịch Chính Hiệp, cơ quan tư vấn quy tụ các đoàn thể quần chúng do đảng lập ra và thực tế lãnh đạo, từ “mặt trận tổ quốc” đến công đoàn.

5. Lý Trường Xuân (1944), Trưởng ban Kiến thiết Tinh thần Văn minh của Trung ương đảng.

6. Tập Cận Bình (1953), Phó chủ tịch nước, Phó Chủ tịch hai Quân Ủy của đảng và nhà nước, Trưởng ban Bí Thư Trung ương và Giám đốc Trường đảng (Trung Ương Ðảng Giáo) cơ quan đào tạo 1.300 đảng viên ưu tú sẽ lên lãnh đạo sau này.

7. Lý Khắc Cường (1955), Phó Bí thư Quốc Vụ Viện nên cũng là Phó Thủ tướng.

8. Hạ Quốc Cường (1943), Bí thư (Trưởng ban) Kiểm Tra Kỷ Luật của Trung ương đảng.

9. Chu Vĩnh Khang (1942), Bí thư (Trưởng ban) Chính Trị và Pháp Luật Trung Ương.

Trong lối tổ chức này, người có nhiều quyền uy nhất phải lãnh đạo cả đảng, nhà nước lẫn quân đội. Kế tiếp là người của đảng có nhiệm vụ lãnh đạo Quốc Hội, sau đó mới là lãnh đạo Chính phủ và các đoàn thể quần chúng (Chính Hiệp).

Khi nhìn vào cách tổ chức, người ta cũng có thể thấy vai trò quan trọng của tư tưởng xuyên qua vị trí của nhân vật số năm, Lý Trường Xuân, ông ta chỉ đạo các ban tuyên truyền, huấn luyện và kiểm soát tư tưởng, truyền thông báo chí.

Song song, vai trò của Ban Kỷ Luật Trung Ương (Hạ Quốc Cường) cũng đáng kể vì có nhiệm vụ thanh lọc hàng ngũ đảng viên, và còn quan trọng hơn Ban Tổ Chức. Hạ Quốc Cường từng là Trưởng ban Tổ Chức trước khi Lý Nguyên Triều lên thay thế.

Sau cùng, trong hệ thống lãnh đạo, Chu Vĩnh Khang là người cuối bảng, cầm đầu Ban Chính Pháp với nhiệm vụ chỉ đạo hai bộ máy nội vụ (Bộ Công An) và an ninh (Bộ An Toàn Quốc Gia). Bộ Công An chỉ huy lực lượng cảnh sát, có võ trang hay không, và Bộ Quốc An chỉ huy hệ thống tình báo, an ninh và phản gián. Chu Vĩnh Khang là bộ trưởng Công An từ 2002 đến 2007 và đang bị dính líu đến việc nâng đỡ hoặc bênh vực Bạc Hy Lai.

Chín người trong Thường Vụ Bộ Chính Trị này phải dàn xếp để chọn trong số ủy viên Bộ Chính Trị còn lại những ai sẽ lên kế vị. Ngoài Tập Cận Bình và Lý Khắc Cường, các nhân vật có triển vọng hiện nay là Trưởng Ban Tổ Chức Lý Nguyên Triều (1950), Bí thư Quảng Ðông Uông Dương (1955), Ủy viên Quốc vụ viện kiêm Phó Thủ tướng Vương Kỳ Sơn (1948), Trưởng ban Tuyên Truyền Lưu Vân Sơn (1947), Phó Thủ tướng Trương Ðức Giang (1946), người vừa thay Bạc Hy Lai làm Bí thư Trùng Khánh.

Ngoài ra, cũng có chút hy vọng là Lưu Yến Ðông (1945) Ủy viên Quốc vụ viện kiêm Phó Chủ tịch Hiệp Chính - phụ nữ duy nhất trong Bộ Chính Trị - kế đó là Trương Cao Lệ (1947) Bí thư thành phố Thiên Tân, hay Ðại tướng Từ Tài Hậu (1943), Phó Chủ tịch Quân Ủy Trung Ương, sĩ quan duy nhất trong Bộ Chính Trị hiện nay.

Nếu nhớ lại tiêu chuẩn về hưu là 67 hay 68 tuổi thì ai sinh vào quãng 1944 coi như ít hy vọng (Từ Tài Hậu và Lưu Yến Ðông) và nếu có thì chỉ được một nhiệm kỳ, đến Ðại Hội 19 vào năm 2017 là phải đi (Trương Ðức Giang, Trương Cao Lệ hay Lưu Vân Sơn). Chi tiết đó nói lên một khía cạnh khác: việc quy định tuổi tác có thể là yếu tố đấu tranh.

Sau khi mô tả hệ thống tổ chức, vào một kỳ sau, “Hồ Sơ Người-Việt” giới thiệu tiếp các phe phái trong trận, như “Thái tử đảng,” “Ðoàn phái,” “cánh Thượng Hải” và “Thái thượng hoàng,” các lãnh tụ đã hoặc sắp về hưu như Giang Trạch Dân, Hồ Cẩm Ðào.

II. Phe phái trong Cộng Ðảng Trung Hoa

Chúng ta nhớ lại Giám đốc Công an Vương Lập Quân đã vào tòa Tổng Lãnh Sự Hoa Kỳ xin tỵ nạn hôm mùng 6 tháng 2, sau đó là vụ Bạc Hy Lai bị cách chức bí thư Trùng Khánh qua lời thông báo chính thức của Lý Nguyên Triều, trưởng Ban Tổ Chức Trung Ương vào ngày 15 tháng 3. Ngày hôm trước, khi kết thúc kỳ họp thứ 5 của Quốc Hội khóa 11, Thủ Tướng Ôn Gia Bảo báo động là Trung Quốc có thể bị nguy cơ khủng hoảng như trong vụ Cách Mạng Văn Hóa từ 1966 đến 1976.

Thời sự nóng hổi lại bị nhồi trong tin đồn qua 4 ngày 19-22 tháng 3 về một âm mưu đảo chánh quân sự do Bạc Hy Lai và Chu Vĩnh Khang, trưởng Ban Pháp Chính Trung Ương, tiến hành. Sau đấy, ngày 10 tháng 4 thì Bạc Hy Lai bị đuổi ra khỏi Bộ Chính Trị và Trung Ương Ðảng, một chuyện khá hy hữu bất ngờ.

Những biến cố đó khiến dư luận xôn xao mà quên mất lời báo động của Ôn Gia Bảo, kèm theo là một phát biểu còn lạ hơn: “Sẽ có lúc chúng ta phải nhìn lại vụ Thiên An Môn năm 1989.”

Phải chăng ông ta hàm ý là đảng nên tự kiểm điểm về vụ này? Hơn 20 năm sau, giới lãnh đạo đảng Cộng Sản Trung Hoa mới hé răng nói đến một vụ tàn sát thường dân. Mà nhắc tới điều ấy trước khi có đại hội để đưa thế hệ thứ năm lên lãnh đạo và chuẩn bị nhân sự cho thế hệ thứ sáu, những người sẽ lãnh đạo Trung Quốc sau năm 2023.

Chi tiết ấy khiến ta chú ý đến sự kiện là những người sắp lên lãnh đạo Trung Quốc ngày nay đều trưởng thành sau vụ Thiên An Môn nên rất sợ tái diễn khủng hoảng: 90 năm sau khi thành lập đảng Cộng Sản (năm 1921), hơn 60 năm sau khi Cộng Hòa Nhân Dân Trung Quốc ra đời (1949) và sau hơn 30 năm cải cách kinh tế (1979), Trung Quốc chưa tìm ra thể thức chuyển giao quyền lực một cách hòa bình, yên ổn. Và mươi năm một lần, đến thời chuyển quyền xứ này lại gặp bất ổn vì đấu tranh nội bộ.

Nhớ lại khung cảnh chung rồi, chúng ta mới lần giở hồ sơ về các phe phái hay vây cánh trong trận đánh về quyền lực sắp tới.

Hai quan niệm về quyền lực

Đảng Cộng Sản Trung Hoa tự nhận là đại diện của 1) các lực lượng sản xuất tiên tiến, 2) nền văn hóa tiên tiến và 3) đại đa số quần chúng nhân dân. Ðấy là lý luận “tam cá đại biểu” của Giang Trạch Dân khi ông tổng hợp 80 năm kinh nghiệm của đảng và thông báo tại Ðại Hội 16 vào năm 2002, trước khi trao quyền cho thế hệ thứ tư là Hồ Cẩm Ðào, Ngô Bang Quốc và Ôn Gia Bảo.

Phần lý thuyết là vậy. Thực tế vẫn là vì đảng giữ vị trí độc quyền, các đảng viên đều cố lên vị trí cao nhất trong hệ thống chính trị, vì quyền hay vì lợi. Lý luận “dân chủ tập trung” thì giả định là tiến trình tuyển cử lãnh đạo vẫn có đặc tính dân chủ trong đảng, chứ thật ra vẫn là chuyện gây bè kết phái.

Từ hai chục năm qua, người ta thấy chuyện bè phái kết tinh vào hai xu hướng.

Rất hợp lý với mưu thuật chính trị trong một xã hội không có dân chủ, xu hướng thứ nhất đi từ trên xuống. Họ là thành phần tự coi là tinh hoa của đảng khi tốt nghiệp hệ thống đào tạo cao cấp nhất hoặc xuất thân từ gia đình công thần. Xu hướng này cũng có lãnh tụ các tỉnh duyên hải xây dựng sự nghiệp quanh họ Giang và liên kết với nhau theo chủ trương là phải cải cách kinh tế để nâng cao khả năng cạnh tranh của xứ sở trên trường quốc tế. Nơi có sức cạnh tranh cao nhất chính là các tỉnh miền Ðông. Nhờ ưu thế chính trị và quan hệ thân tộc, họ bị mang tiếng là cấu kết và tham nhũng. Trong xu hướng gọi là “tinh hoa,” người ta có “Cánh Thượng Hải,” “Cánh Thanh Hoa” và nổi tiếng nhất là “Thái tử đảng.”

Xu hướng thứ hai đi từ quần chúng lên. Ở tuổi trung niên, họ phục vụ tại các địa phương có nhiều vấn đề rồi lên chức trong mạng lưới xây dựng nhân sự tương lai của đảng là Ðoàn Thanh Niên Cộng Sản (“Cộng Thanh Ðoàn”). Ðặc tính của họ là “thân dân,” “đại chúng,” hay “mị dân,” tùy cách gọi. Khi lên tới chức vụ cao cấp thì họ nâng đỡ nhau với chủ trương tăng cường quyền lực trung ương để phân bố lại tài nguyên cho các tỉnh lạc hậu bên trong hầu có thể phát triển một xã hội hài hòa và ổn định. Xuất thân từ nguồn gốc đó, Hồ Cẩm Ðào là người dẫn đầu và nâng đỡ xu hướng này, mà người ta gọi là “Ðoàn phái.” Tuy nhiên, trong số này cũng có người tốt nghiệp các trường ưu tú như Ðại Học Bắc Kinh hay Phục Ðán ở Thượng Hải.

Chúng ta khó nhìn ra cái hợp lý của chuyện phe phái nếu không chú ý tới hai hướng “tinh hoa” và “thân dân” đó. Hồ sơ này xin dùng chữ một cách vô tư để diễn tả cái nhìn của kẻ trong cuộc, là các diễn viên trên chính trường Trung Quốc. Còn chuyện cách mạng, lý luận vô sản hay các khẩu hiệu khác, như “cải cách quốc gia” hay “bảo vệ chế độ,” đều chỉ là bề mặt.

Tuy nhiên, tút tỉa kinh nghiệm Cách Mạng Văn Hóa thuở ấu thơ và biến cố Thiên An Môn 1989 ở tuổi trưởng thành, các đảng viên đang tiến lên vị trí lãnh đạo đều ý thức được rằng còn đảng mới còn quyền. Cho nên, dù có tranh chấp và bè phái đến mấy, họ cũng rất sợ gây ra khủng hoảng trong đảng và vận dụng tối đa mưu lược cho việc chiếm tay lái mà không làm đắm thuyền.

Từ những nét chung đó, chúng ta đi vào từng phe.

Cánh Thượng Hải

Ðây chỉ là một phe trong đảng, quy tụ các trung ương ủy viên đã lên chức tại Thượng Hải nhờ sự cất nhắc của Giang Trạch Dân, xưa kia từng là bí thư Thượng Hải. Ngoài ra cũng có các đảng viên cao cấp từng phục vụ dưới quyền của họ Giang. Cách gọi tên phản ảnh một sự phê phán về âm mưu củng cố quyền lực của Giang khi đã phải về hưu từ sau Ðại Hội 16 vào năm 2002 mà vẫn gài người vào để chi phối hệ thống lãnh đạo của Hồ Cẩm Ðào, như Tăng Khánh Hồng, Giả Khánh Lâm, Tăng Bối Viêm.

Cánh Thượng Hải bị tai tiếng nặng với vụ bí thư Thượng Hải là Trần Lương Vũ bị ra tòa và năm 2008 lãnh án 18 năm tù vì tội tham nhũng. Chu Vĩnh Khang, người nâng đỡ Bạc Hy Lai cũng thuộc cánh này. Chi tiết ấy khiến ta nên lưu ý đến lập trường hay sự im lặng của Giang Trạch Dân trong vụ khủng hoảng Trùng Khánh vừa qua. Vì lý do tuổi tác, cánh này mất dần ưu thế, nhưng vẫn có một đại diện sáng giá là Tập Cận Bình, người có hy vọng thay thế Hồ Cẩm Ðào là thế hệ lãnh đạo thứ năm.

Trong thế hệ này, ngoài họ Tập, Lý Trường Xuân, Trương Ðức Giang, Lưu Vân Sơn và Trương Cao Lợi cũng thuộc cánh này...

Cánh Thanh Hoa

Ðại Học Thanh Hoa ở Bắc Kinh là ngôi trường nổi tiếng nhất nhì Trung Quốc và đào tạo ra một lớp đảng viên ưu tú đã lên tới những chức vụ cao cấp nhất trong 10 năm vừa qua. Hồ Cẩm Ðào, Ngô Bang Quốc, Lưu Yến Ðông hay Tập Cận Bình đều xuất thân từ đây. Một số không nhỏ trong cánh này đã dám nghĩ tới việc dân chủ hóa từ dưới lên, nhất là những người tốt nghiệp xong còn được đi học tại Hoa Kỳ. Tuổi thanh niên của họ là dưới trào lưu cải cách của Hồ Diệu Bang và Triệu Tử Dương (từ 1980 đến 1989) nhưng lý tưởng ấy cũng bị sự biến Thiên An Môn 89 làm giảm bớt nhiệt tình. Tùy từng vấn đề mà họ có thể thiên về xu hướng “tinh hoa” hay quan điểm của Hồ Cẩm Ðào. Nhắc tới Thanh Hoa, người ta lại thấy ra khuôn mặt Tập Cận Bình.

Thái tử đảng

Theo nghĩa hẹp, đây là con cháu của tám công thần thời lập quốc gọi là “Bát đại nguyên lão” (Ðặng Tiểu Bình, Lý Tiên Niệm, Trần Vân, Bành Chấn, Bạc Nhất Ba, Dương Thượng Côn, Hoàng Chấn và Tống Nhậm Cầm). Thật ra, họ thuộc tầng lớp “con ông cháu cha” thời cách mạng, con số thật có thể lên đến hơn 200. Trong số này cũng có người tốt nghiệp các đại học uy tín và đã lên tới vị trí cao cấp từ Ðại Hội 17. Ðiển hình là Tập Cận Bình, con trai Tập Trung Huân (hay Tập Trọng Huân? THD) và xuất thân từ trường Thanh Hoa và cũng đã đi học bên Mỹ (chính xác là Tập Cận Bình có đến Muscatine (bang Iowa) ba ngày vào năm 1985 để thăm viếng các nông trại ở đó, chứ không có ghi tên học ở một đại học Mỹ nào -- THD).

Nhóm người này không có một chủ trương hay quan điểm thống nhất ngoài tính chất có vẻ văn minh vì giao du với bên ngoài và liên kết cùng nhau vì quyền lợi. Nổi tiếng tích cực trên doanh trường - và tham nhũng - họ có một đặc tính chung là theo chủ nghĩa cơ hội. Giang Trạch Dân đã khéo vận động thành phần này làm thế lực đôi khi mâu thuẫn với Hồ Cẩm Ðào.

Trong thế hệ thứ năm, các khuôn mặt nổi của đám quý tộc đảng gồm có Phó Thủ Tướng Vương Kỳ Sơn, con rể của Ðào Y Lâm; Giang Miên Hằng và Tướng Giang Miên Khang, con trai Giang Trạch Dân; Trần Hạo Tô, con trai Thống chế kiêm Ngoại trưởng Trần Nghị; Tướng Lưu Nguyên, con trai Lưu Thiếu Kỳ; Trần Nguyên, con trai Trần Vân; Tăng Duy, con trai Tăng Khánh Hồng.... Cùng với Tập Cận Bình, Bạc Hy Lai là ngôi sao sáng nhất của nhóm này thì nay đã rụng.

Ðoàn phái

Trong các phe phái và vây cánh mạnh nhất ngoài tiền trường và trong hậu trường chính trị Trung Quốc có những đảng viên xuất thân và lên chức từ “Cộng Thanh Ðoàn.” Lý do đầu tiên là tổ chức.

Trước khi thành lập năm 1921, đảng Cộng Sản đã xây dựng lực lượng từ đoàn thể thanh niên này và ngày nay, họ có 73 triệu thành viên. Cái khung của việc đoàn ngũ hóa thanh niên làm nguồn nhân lực cho đảng khiến tổ chức này phát triển ở mọi địa phương và có quy củ hơn những kết hợp ngẫu nhiên vì gia cảnh (Thái Tử Ðảng) hay nghề nghiệp, chức vụ.

Từ khi Ðặng Tiểu Bình chọn Hồ Cẩm Ðào lên làm lãnh tụ đời thứ tư, “Ðoàn phái” đã thành hình: Họ Hồ tìm kiếm và nâng đỡ các thành viên rồi đưa họ đi phục vụ từ dưới cơ sở lên và ai thành công thì tiến dần vào hệ thống lãnh đạo của đảng. Mẫu số chung của phái này là nắm vững tình hình địa phương và vào tới trung ương thì tìm cách củng cố quyền lực trung ương để phát triển các địa phương nghèo hầu tạo ra quân bình và ổn định trong xã hội.

Trong thành phần sẽ lên vị trí lãnh đạo từ năm tới có Phó Thủ Tướng Lý Khắc Cường, Trưởng Ban Tổ Chức Lý Nguyên Triệu, Bí Thư Quảng Ðông Uông Dương, Ủy Viên Quốc Vụ Viện Lưu Yến Ðông (nữ), Phó Trưởng Ban Tổ Chức Lệnh Kế Hoạch, Bí Thư An Huy Trương Bảo Xuân, Bí Thư Tứ Xuyên Lưu Kỳ Bảo, Phó Bí Thư Sơn Tây Viên Thuần Thanh...

***

Nhìn trên toàn cảnh thì ta thấy ra sự tròng tréo về thành phần, xuất xứ, kiến thức và quan hệ giữa ngần ấy phe. Họ cùng nhắm vào thứ nhất một trong bảy ghế của Thường Vụ Bộ Chính Trị, thứ hai là một trong 25 ghế của Bộ Chính Trị, và các chức vụ then chốt trong đảng và nhà nước. Tinh thần chung là xây dựng sự đồng thuận của tập thể và cân bằng lực lượng để không phe nào có thế lực lấn át. Do hoàn cảnh lịch sử, Cánh Thượng Hải còn ưu thế mà mất dần, Ðoàn phái thì có nhân lực thay thế và còn nhắm vào thế hệ thứ sáu. Ðám Thái tử đảng ở giữa thì tìm cơ hội.

Cũng do bản năng tồn tại, thành phần lãnh đạo hiện nay ưu tiên chú ý đến tư tưởng, lý luận, kỷ luật và tổ chức an ninh với một quan niệm xã hội trái ngược với triết lý của Marx hay Engels: không phải những thay đổi vật chất - hay kinh tế - mà là tinh thần và văn hóa mới “cải tạo xã hội.” “Màu sắc Trung Hoa” hay sự tự tôn văn hóa có thể giải thích hiện tượng này.

Chi tiết ấy là điều đáng lo cho người Việt. Lãnh đạo Cộng Sản Việt Nam có thể là vô văn hóa và có đầy bằng giả chứ lãnh đạo Trung Quốc thì không.

III. Khẩu súng của Cộng Ðảng Trung Hoa

Đầu tiên xin nhớ rằng đảng có hai hệ thống quân sự. Một là “Trung Quốc Nhân Dân Giải Phóng Quân,” là quân đội theo nghĩa thông thường của các nước, mà họ gọi tắt là “Giải Phóng Quân,” PLA (People's Liberation Army) theo Anh ngữ. Hai là “Trung Quốc Nhân Dân Võ Trang Cảnh Sát Bộ Ðội,” họ gọi tắt là “Cảnh Sát Võ Trang,” PAP (People's Armed Police) theo Anh ngữ, với cấp số còn cao hơn quân đội dù là thoát thai từ quân đội ra kể từ năm 1983. Chi tiết nên ghi là “Cảnh Sát Bộ Ðội.”

Kỳ trước, ta đã chú ý đến đặc tính của đảng là cực kỳ quan tâm đến tư tưởng, lý luận và kỷ luật bên trong đảng. Kỳ này, nói về sức mạnh trấn áp của đảng để duy trì kỷ luật đó thì nên chú ý đến sự kiện bất thường của Trung Quốc: ngân sách và quân số của lực lượng bảo vệ an ninh nội bộ, từ cảnh sát võ trang đến công an và “bộ đội nội an” lại cao hơn của quân đội.

Khi làm báo hay viết sách, nên thấy rằng chi tiết ấy phản ảnh một sự việc: lãnh đạo Bắc Kinh sợ nội loạn hơn ngoại xâm. Xin nhớ nằm lòng sự kiện ấy vì khẩu súng của đảng ưu tiên nhắm vào người dân bên trong hơn là kẻ thù hay đối thủ tiềm thế ở bên ngoài. Chuyện “Lưỡi Bò Ðông Hải” hay hỏa tiễn liên lục địa là có thật, nhưng không thể che giấu nguy cơ nội loạn mà Cộng đảng cho là ưu tiên hơn.

Bây giờ, xin hãy cùng nhìn từ trên xuống...

***

Khẩu súng nội an và quốc phòng

Mao Trạch Ðông đưa ra chân lý khét tiếng: “Vì 'quyền lực đến từ họng súng', đảng mới chỉ huy súng chứ súng không chỉ huy đảng.” Ai cũng có thể hiểu chuyện này.

Từ chân lý đó, ngày nay và cũng là tháng 3 vừa qua mà thôi, Hồ Cẩm Ðào nhấn mạnh đến nghĩa vụ của các lực lượng võ trang là “bảo đảm ổn định chính quyền, hệ thống chính trị và trật tự xã hội nhằm bảo vệ quyền lực đảng.” Ðó là ưu tiên thứ nhất, gọi là “hạch tâm quyền lợi” hay quyền lợi cốt lõi, trước khi quân đội nói đến “nghĩa vụ bảo vệ chủ quyền, an ninh quốc gia, sự toàn vẹn lãnh thổ và thống nhất toàn dân.”

Chúng ta cứ coi đây là khẩu hiệu, thường được nhắc nhở mỗi khi có kỳ họp của Quốc Hội, mới nhất là vào tháng 3 vừa qua, để các lực lượng võ trang bày tỏ sự tuyệt đối trung thành của họ, không phải với Nhân dân hay Quốc Hội, mà với đảng. Thời sự hàng ngày vẫn loan tin như vậy và người ta coi đó là sáo ngữ của tuyên truyền.

Nhưng đấy là đường hướng chỉ đạo của cả một hệ thống tổ chức chính trị.

Ðảng quan niệm, và Quốc Hội viết thành “Luật Quốc Phòng” ban hành năm 1997, hoặc Bộ Quốc Phòng công bố trong Bạch thư về Quốc Phòng, rằng các lực lượng võ trang của Trung Quốc gồm các đơn vị chủ lực và trừ bị của Quân Ðội Giải Phóng và của Cảnh Sát Võ Trang (báo Mỹ thì viết là PLA và PAP). Giải phóng quân thì “có nhiệm vụ bảo vệ an ninh tổ quốc” (với hàm ý hiếu hòa là phòng thủ chứ không phải là tấn công) nhưng cũng có nhiệm vụ “hỗ trợ trật tự công cộng.” Bảo vệ trật tự công cộng là phần vụ của Cảnh Sát Võ Trang.

Trên mặt nổi thì quân đội đứng trước cảnh sát hay công an, trong thực tế thì quân đội giữ vai trò yểm trợ cho công an bên trong lãnh thổ. Trên mặt nổi thì quân đội nằm dưới quyền điều động của Bộ Quốc Phòng, còn cảnh sát công an nằm dưới quyền điều động của Bộ Công An. Trong thực tế thì cả hai đều nằm dưới quyền lãnh đạo của đảng.

Nhưng làm sao đảng thể hiện cái quyền đó?

Trước hết, Bộ Quốc Phòng chỉ là một bộ phận của Trung Ương Quân Ủy Hội bên phía nhà nước do chủ tịch nước lãnh đạo. Một Trung Ương Quân Ủy Hội khác, có cùng tên và cùng thành phần nhân sự, nằm trong hệ thống đảng mà cũng do tổng bí thư là chủ tịch. Tổng bí thư cũng là chủ tịch nước và hai quân ủy này thực tế là một và đảng thực tế kiểm soát quân đội qua cơ chế đó. Các tướng có lên lon hay đeo sao thì cũng từ đấy mà ra.

Hồ Sơ Người Việt sẽ có dịp tìm hiểu sau về bộ phận này và về vai trò của các tướng lãnh.

Ngoài Bộ Công An, Trung Quốc còn có Bộ An Toàn Quốc Gia hay “Quốc An” có trách nhiệm về an ninh đối ngoại, tình báo và phản gián. Thế giới bên ngoài có thể hiểu lầm khi nghe nói hoặc viết về Ministry of Public Security là “Gongan bu” (Công An Bộ) và Ministry of State Security là “Guoan bu” (Quốc An Bộ). Cả hai Công An Bộ và Quốc An Bộ đều nằm trong vòng kiểm soát và lãnh đạo của Ban Chính Pháp Trung Ương (Chính trị và Pháp luật). Ðấy mới là bàn tay của đảng.

Một thí dụ khác, thời sự vừa nói đến vụ luật sư khiếm thị Trần Quang Thành muốn đào thoát và Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ phải xử lý với Bộ Ngoại Giao Trung Quốc. Nhưng Ngoại Trưởng Dương Khiết Trì mới chỉ là ủy viên Trung Ương Ðảng và người quyết định về ngoại giao là Ủy Viên Quốc Vụ Viện Ðới Bỉnh Quốc. Ông cầm đầu “Trung quốc Ngoại sự Công tác Lãnh đạo Tiểu tổ” - là mọi công tác đối ngoại - một bộ phận thuộc phạm vi trách nhiệm của Tổng Bí Thư Hồ Cẩm Ðào. Ðới Bỉnh Quốc có thẩm quyền ra lệnh cho ngoại trưởng, sau khi có ý kiến của Tổng Lý Quốc Vụ Viện (cầm đầu Hội Ðồng Chính Phủ tức là thủ tướng) Ôn Gia Bảo và trên cùng là của Tổng Bí Thư kiêm Chủ Tịch nước Hồ Cẩm Ðào.

Chi tiết ấy giải thích vì sao mà trong khuôn khổ “Ðối thoại về chiến lược và kinh tế,” Ngoại Trưởng Hillary Clinton lại nói chuyện với Ủy Viên Quốc Vụ Viện Ðới Bỉnh Quốc, chứ Ngoại Trưởng Dương Khiết Trì chỉ giữ vai phụ dù đã tốt nghiệp Ðại Học Luân Ðôn và có văn bằng tiến sĩ Sử học.

Như vậy, khẩu súng hay cái lưỡi về đối ngoại của Trung Quốc vẫn nằm trong tay đảng.

Ðiểm quân tính số

Bây giờ, hãy nói về quân số và tổ chức.

Bộ Công An điều động một lực lượng hơn ba triệu người, gồm một triệu chín trăm ngàn cảnh sát, một triệu cảnh sát võ trang được huấn luyện và trang bị để bảo vệ an ninh (dẹp loạn, phá vỡ biểu tình), và những cơ quan an ninh mà ta hiểu là công an, có đồng phục hay không, với số lượng là bao nhiêu thì bên ngoài không biết. Ngoài ra còn có nhân sự bảo vệ tòa án và quản lý các trại trù.

Lực lượng này được tổ chức từ trung ương xuống các địa phương là tỉnh, thành phố, quận, huyện, hương trấn, v.v... Ngân sách tài khóa 2012 của lực lượng này được tăng từ 629.3 tỷ đồng Nguyên lên tới 701.8 tỷ, tương đương với 111.4 tỷ đô la. Xin hãy nhớ con số 111 tỷ.

Bộ Quốc Phòng thì có ngân sách tương đương với 106.4 tỷ đô la để điều động một lực lượng binh lính là hai triệu ba hiện dịch và nửa triệu trừ bị (tổng cộng là hai triệu tám) qua hệ thống song hành là các quân khu và đảng ủy địa phương. Nhưng các sĩ quan phải làm việc cùng các đảng ủy và cơ quan nhà nước ở cùng cấp bậc, từ tỉnh, thành phố xuống quận huyện, hương trấn.

Trong công vụ thường nhật, Giải Phóng Quân tức là quân đội không nằm trong hệ thống chỉ huy về an ninh của Bộ Công An, nhưng lại được các đảng ủy lãnh đạo, từ cấp trung ương tới địa phương. Khi hữu sự, quân đội là sức mạnh có nhiệm vụ tưởng là thụ động, hiện diện trong trại để hỗ trợ cảnh sát và công an. Nhưng khi có yêu cầu về an ninh, thí dụ như cứu trợ động đất hoặc dẹp loạn, mà cảnh sát, cảnh sát võ trang và công an không giải quyết nổi, thì quân đội ra tay.

Quyết định về việc đó không nằm tại Bộ Quốc Phòng hay các quân khu mà nằm trong đảng, từ trung ương xuống.

Thí dụ như tháng 3 năm 2008, khi có vụ nổi loạn tại Lhasa trong khu Tự Trị Tây Tạng (Lhasa là thủ đô của nước Tây Tạng đã bị Trung Quốc thôn tính và hoàn toàn kiểm soát từ năm 1959), quân đội ra khỏi trại để yểm trợ cảnh sát về chuyển vận và kiểm soát các trục lộ giao thông. Quyết định ấy là do đảng ủy Lhasa yêu cầu sau khi có sự đồng ý của đảng bộ ở cấp cao hơn.

Quan niệm chỉ đạo và cách tổ chức này khiến giới quan sát bên ngoài tranh luận khá lý thuyết về định nghĩa của ngân sách quốc phòng hay quân phí của Trung Quốc. Ngân sách cho cảnh sát võ trang có được coi là quân phí về quốc phòng không?

Nhưng người ta nên nhìn ra một chuyện bất ngờ từ lề lối tổ chức đó.

Quân đội Trung Quốc có những biểu trưng ra ngoài qua hình ảnh chiến cụ tối tân như hỏa tiễn, chiến xa, pháo hạm, v.v... làm thế giới chú ý và lân bang e ngại. Ðấy là phần “danh” của hình ảnh qua các binh chủng như Bộ Binh, Hải Quân, Không Quân và Ðệ Nhị Pháo Binh (hỏa tiễn chiến lược là chữ dễ hiểu). Phần thực là khả năng tác chiến.

Tác chiến với ai khi mục tiêu và nhiệm vụ được ghi ngay trong văn bản là phòng thủ và nhất là bảo vệ an ninh quốc gia, tức là hỗ trợ cảnh sát và công an để dẹp loạn?

Khi ấy, người ta nên chú ý đến việc quân đội vừa mới được trang bị thêm và huấn luyện lại việc sử dụng trực thăng và thiết giáp để yểm trợ an ninh nội địa. Chính thức là để chống khủng bố, thực tế vẫn là để dẹp loạn. Lực lượng Cảnh Sát Võ Trang đã có kinh nghiệm và phương tiện hoàn thành nhiệm vụ này, và thực tế đã có những đơn vị bộ binh cơ động mà xứ khác có thể gọi là khinh binh hay light infantry. Bây giờ mới đến lượt Giải Phóng Quân được huấn luyện về chiến thuật dẹp biểu tình. Nó hơi khác với truy lùng khủng bố.

Từ sự thể ấy, người ta nên chú ý đến các bản tin liên quan đến loại quyết định về nội an.

Mối nguy đến từ đâu?

Tháng 3 vừa rồi, nhân kỳ họp Quốc Hội (Nhân Ðại), Tổng Bí Thư Hồ Cẩm Ðào hiệu triệu cả quân đội lẫn công an cảnh sát (PLA và PAP theo cách tường thuật của truyền thông quốc tế mà báo chí của ta dịch lại) là “phải quan tâm nhiều hơn đến bảo vệ trật tự xã hội, kể cả trật tự của lực lượng quân sự.” Khi báo chí phiên dịch mà quên mất thứ tự ưu tiên là nội an rồi mới đến quốc phòng, PAP trên PLA, thì người đọc không thấy ra mối lo của đảng. Và chẳng để ý đến lời căn dặn của Hồ Cẩm Ðào: “Ngần ấy nhiệm vụ, kể cả bài trừ tham nhũng, phải được hoàn thành với ưu tiên là công tác tư tưởng và chính trị nhằm đảm bảo quyền lãnh đạo tuyệt đối của đảng trên mọi lực lượng võ trang.”

Thời sự trong tháng 3 có nhắc đến vụ Bạc Hy Lai và tin đồn đảo chính quân sự do trưởng ban Chính Pháp Trung Ương là Chu Vĩnh Khang dự tính thi hành. Khi phiên dịch và bình luận mà quên mất lời phát biểu của Hồ Cẩm Ðào và ưu tiên công an trên quân đội, chúng ta không giúp độc giả và dư luận thấy ra nỗi lo xương tủy của lãnh đạo Bắc Kinh.

Kết luận ở đây là lãnh đạo Cộng đảng Trung Hoa đang lúng túng về nhận thức và tổ chức. Về nhận thức, họ e ngại nội loạn sẽ gia tăng còn hơn áp lực của Hoa Kỳ hay các nước vây quanh. Trong khi ấy, về tổ chức thì Tổng Cục Chính Trị của quân đội vẫn cho các sĩ quan, đều phải là đảng viên, học tập về yêu cầu đối phó với ngoại xâm. Khoảng cách tâm lý giữa nội an và quốc phòng khiến quân đội đã không cập nhật được khả năng dẹp loạn và đối phó với “các thế lực thù nghịch bên ngoài.” Báo chí quốc tế thì diễn giải thế lực thù nghịch là từ bên ngoài Trung Quốc, thật ra, lãnh đạo Bắc Kinh nói đến thế lực bên ngoài đảng.

Từ chuyện ấy mà suy diễn ra những lúng túng của đảng, ta có thể thấy nỗi khó khăn của Bắc Kinh khi phân bố phương tiện (ngân sách) và nhân sự cho hai lãnh vực quốc phòng và nội an. Bên quân đội thì nhấn mạnh đến mối nguy ngoại xâm qua lời phát biểu của tướng lãnh để vận động ngân sách cho yêu cầu hiện đại hóa lực lượng quân sự. Nhưng ở trên lại ưu lo về nội an và chống động loạn.

Ðảng Cộng Sản cầm súng trong tay mà khẩu súng chưa rõ là phải chĩa vào đâu

IV. Tướng lãnh trong Cộng Ðảng Trung Hoa

Kỳ trước, người ta thấy hai trọng điểm là 1) đảng mới lãnh đạo quân đội và 2) muốn quân đội chú ý đến yêu cầu bảo vệ an ninh nội địa và yểm trợ lực lượng công an và cảnh sát võ trang.

Nhưng như trong mọi tập thể, giới chỉ huy nào cũng có nhu cầu và đòi hỏi riêng, tướng lãnh cũng vậy, nên đảng luôn luôn phải điều chỉnh tầm nhắm của khẩu súng và nhắc nhở các tướng. Trong khi ấy, dư luận quốc tế thì e ngại sự lớn mạnh của quân đội Trung Quốc và ảnh hưởng của các tướng lãnh lên đường hướng lãnh đạo của đảng.

Hồ Sơ Người-Việt kỳ này sẽ trình bày hai mặt có vẻ như mâu thuẫn đó về các tướng lãnh.

Từ Việt Nam đến hiện đại hóa

Sau 10 năm hoảng loạn cuối thời Mao, Ðặng Tiểu Bình giành lại quyền bính và thật sự lãnh đạo sau Hội nghị kỳ 3 của Ban Chấp Hành Trung Ương khóa 11 vào cuối năm 1978. Hai tháng sau, chính cuộc chiến với Việt Nam-Bắc Kinh gọi là... “Ðối Việt Tự Vệ Phản Kích Chiến” - mới là bước ngoặt cho Trung Quốc.

Vì Giải Phóng Quân bị tổn thất quá nặng, các tướng lãnh bảo thủ trên thượng tầng mới ý thức được tình trạng lạc hậu quân sự nên ủng hộ chủ trương cải cách của Ðặng để hiện đại hóa. Nhưng do hậu thuẫn chính trị vào thời điểm chiến lược ấy mà quân đội lại mở rộng ảnh hưởng vào công nghiệp và kinh doanh.

Chiều hướng ấy khiến các tướng giữ vai trò quan trọng trong đảng ủy địa phương và mở ra hệ thống “quân doanh,” doanh nghiệp của quân đội. Lý do chính đáng là để bù vào ngân sách do trung ương chu cấp không đủ. Cuối cùng thì đảng lo ngại là hệ thống quân doanh sẽ cấu kết với doanh nghiệp nội địa và nước ngoài rồi vượt khỏi tầm kiểm soát của trung ương để sẽ rồi nạn lãnh chúa sẽ tái xuất hiện như trong thời nội chiến.

Sau khi Giang Trạch Dân lên cầm quyền từ vụ khủng hoảng Thiên An Môn năm 1989, đảng cải cách quân đội: tái cấu trúc và hiện đại hóa theo hướng giảm quân số Bộ Binh, tăng cường các quân chủng khác và nâng mức ngân sách, mà quân đội phải ra khỏi doanh trường. Các tướng mà thiếu gì thì đảng cung cấp, nhưng phải giải thể các cơ sở quân doanh. Việc bán chác tài sản doanh nghiệp này cũng đem lại lợi lộc cho nhiều đảng viên và thân tộc ở địa phương, y như tại Liên Bang Nga dưới thời Boris Yeltsin. Cũng từ đó, không có tướng nào được vào Thường Vụ Bộ Chính Trị.

Kế hoạch hiện đại hóa từ năm 1990 trở về sau đem lại cho quân đội một động lực mới, với ba quân chủng Hải Quân, Không Quân và Ðệ nhị Pháo Binh - Tây phương lần lượt gọi là PLAN (Navy), PLAAF (Air Force) và SAC (Second Artillery Corps) - đã giữ vị thế quan trọng hơn thay vì chỉ có Lục Quân như thời nội chiến và cách mạng.

Ngày nay, Giải Phóng Quân được đảng cho bốn sứ mạng lịch sử sau đây:

Trước hết, bảo vệ an ninh nội địa (nội an là một mục tiêu của quốc phòng theo phép PAP trên PLA mà Hồ Sơ Người-Việt đề cập kỳ trước). Quân đội được phái đi cứu trợ thiên tai rất thường xảy ra trong xứ này (như động đất hay lũ lụt vào các năm 1998, 2008, 2010) hoặc đi dẹp loạn tại Tân Cương, Tây Tạng đằng sau các lực lượng cảnh sát võ trang. Hình ảnh bộ đội đi cứu hộ và dẹp loạn cũng là lợi khí tuyên truyền mà đảng rất biết khai thác.

Thứ hai, bảo vệ dòng hải lưu vì Trung Quốc có nền kinh tế lớn thứ nhì thế giới và cần trao đổi với bên ngoài. Khủng bố, hải tặc, xung đột giữa các nước hoặc âm mưu phong tỏa của các “thế lực thù địch” (như Hoa Kỳ, Ấn Ðộ hoặc Nhật Bản) là những mối nguy khiến Hải Quân phải có phương tiện và kỹ thuật hiện đại hơn.

Thứ ba, xây dựng khu vực “hạch tâm quyền lợi” ngoài biển Hoa Nam (Trung Nam Hải mà ta gọi là Ðông Hải), nơi cũng có tính cách chiến lược như Tân Cương và Tây Tạng trong nội địa. Quan niệm quyền lợi cốt lõi ấy được chính thức công bố từ năm 2010 và quân đội có nhiệm vụ kiểm soát khu vực này như một vùng trái độn quân sự (buffer zone) để... tự vệ.

Thứ tư, cải tiến khả năng tác chiến, với chiến cụ và trang bị tối tân hơn trên cả bốn địa bàn là ngoài biển, trên không gian, bên ngoài không gian và cả không gian điện toán (cyberspace). Mục đích là để thu ngắn khoảng cách lạc hậu so với các nước tiên tiến và khai triển khả năng “chiến tranh bất cân xứng.” Dùng siêu kỹ thuật để lấy yếu đánh mạnh là một phương châm.

Khi có thêm phương tiện nhờ kinh tế và có thêm động lực tinh thần nhờ sứ mạng được gọi là lịch sử, Giải phóng quân cũng có thêm tiếng nói. Trên diễn đàn của quân đội như tờ “Giải Phóng Quân Báo” (PLA Daily), nhiều tướng lãnh đã có bài quan điểm làm dư luận chú ý. Nội dung các bài này đôi khi gây lo ngại vì luận điệu duy chủng (Hán tộc là nhất) và hiếu chiến, nhưng cũng có những bài tiến bộ khi kêu gọi cải cách chính trị. Tuy nhiên, như trên nhiều diễn đàn khác của giới trí thức dân sự, tác giả có quyền nêu ý kiến và thậm chí tranh luận, nhưng vẫn trong vòng “phải đạo,” là không nêu vấn đề về quyền lãnh đạo tuyệt đối của đảng.

Khi ấy, người ta cần nhìn ra ảnh hưởng của các tướng lãnh qua hai cơ chế dồn làm một, là Quân Ủy Trung Ương.

Trung Ương Quân Ủy Hội

Trung Quốc có hai cơ chế quân sự tối cao của đảng và của nhà nước là “Trung Quốc Cộng sản đảng Trung ương Quân sự Ủy viên hội” và “Trung Hoa Nhân dân Cộng hòa quốc Trung ương Quân sự Ủy viên hội,” được gọi chung là “Trung Ương Quân Ủy Hội” với cùng thành phần nhân sự hiện nay là 12 người. Lãnh đạo Quân Ủy Trung Ương đương nhiên là tổng bí thư kiêm chủ tịch Nhà nước, một nhân vật dân sự.

Chủ tịch Quân Ủy Trung Ương hiện là Hồ Cẩm Ðào và có ba phó chủ tịch, theo thứ tự thâm niên trong cơ chế này là Tướng Quách Bá Xương (sinh năm 1942, vào Quân Ủy từ 2002), Tướng Từ Tài Hậu, sinh 1943, vào Quân Ủy từ 2004), và Phó Chủ tịch nước Tập Cận Bình, bí thư Ban Bí Thư Trung Ương và vào Quân Ủy từ tháng 10 năm 2010. Sau khi lên làm tổng bí thư và chủ tịch nước như dự trù, Tập Cận Bình sẽ thay thế Hồ Cẩm Ðào làm chủ tịch Quân Ủy Hội, nhưng không ngay vào năm tới. Chi tiết này đáng chú ý nhưng xin nói sau.

Ngoài bốn người cao cấp nhất, Quân Ủy Hội còn tám thành viên khác, toàn là tướng lãnh chỉ huy tám bộ phận quân sự quan trọng. Theo thứ tự thâm niên khi họ vào Quân Ủy là Bộ Quốc Phòng (Lương Quang Liệt, 2002), Tổng Cục Chính Trị (Lý Kế Nại), Tổng Cục Hậu Cần (Liêu Tích Long), Bộ Tổng Tham Mưu (Trần Bỉnh Ðức, 2004), Ðệ Nhị Pháo Binh (Tĩnh Chí Viễn, 2004), Tổng Cục Tiếp Tế (Thường Vạn Toàn 2007), Hải Quân (Ngô Thắng Lợi, 2007), Không Quân (Hứa Kỳ Lượng, 2007).

Nhìn lại thì đây là chuyện quan trọng: 10 tướng lãnh cao cấp nhất thường gặp hai nhân vật dân sự cao nhất đảng trong các buổi họp của hai Quân Ủy mà không có sự hiện diện của các lãnh tụ còn lại trong Bộ Chính Trị. Quân Ủy Hội không chỉ là cơ chế lấy quyết định về quân sự mà còn là nơi các tướng trực tiếp nói chuyện với lãnh đạo đảng.

Họ nói chuyện gì, làm “công tác tư tưởng” hay “động viên” nhau ra sao, ai thuyết phục ai, cho chuyện gì?

Theo nguyên tắc về tuổi tác, người đến 68 tuổi (sinh vào năm 1944 về trước) phải về hưu. Trong số 10 tướng lãnh, chỉ có Thường Vạn Toàn (1949) và Hứa Kỳ Lượng (1950) là hy vọng ở lại. Sau Ðại Hội 18, có 8 tướng sẽ ra về, may lắm thì Ðô Ðốc Ngô Thắng Lợi sinh năm 1945 sẽ ở thêm một nhiệm kỳ. Tầm quan trọng của Ðại Hội 18 vì vậy cũng bao trùm lên lãnh vực quân sự.

Trước khi ra về, các tướng khuyến nghị những gì với Hồ Cẩm Ðào và Tập Cận Bình, và họ cất nhắc những ai lên thay thế, theo tiêu chuẩn nào?

Ðộng viên nhau theo hướng nào?

Nhớ lại thì sau khi rời hai chức vụ tổng bí thư và chủ tịch nước từ Ðại Hội 16 vào năm 2002, Giang Trạch Dân vẫn giữ ghế chủ tịch Quân Ủy thêm hai năm để vận động các sĩ quan theo vây cánh của mình. Nhiều phần thì Hồ Cẩm Ðào cũng vậy. Chủ tịch Tập Cận Bình trong tương lai vẫn có lãnh đạo cũ kè ở bên trong Quân Ủy Hội cho đến 2014.

Như Giang Trạch Dân về hưu mà vẫn có ảnh hưởng qua tay chân được gài lại, Hồ Cẩm Ðào, Ngô Bang Quốc hay Ôn Gia Bảo, v.v... cũng tiếp tục có mặt sau hậu trường. Vì thế, ngoài các phe phái đã trình bày kỳ trước, Trung Quốc còn có cánh “Thái thượng hoàng” là các lão đồng chí làm cố vấn ngầm. Nếu Tập Cận Bình (Thái tử đảng và Thanh Hoa phái) được Giang Trạch Dân cất nhắc lên vị trí lãnh đạo, ông vẫn phải thỏa hiệp với vị tiền nhiệm là Hồ Cẩm Ðào, người cầm đầu “Ðoàn phái” và có truyền nhân Lý Khắc Cường sẽ là thủ tướng trong năm tới.

Lãnh đạo Cộng Ðảng ở vào thế “cài răng lược” và dưới vẻ đồng thuận thống nhất, khi đa số đều là dân sự và tranh thủ (hay tranh đấu) với nhau bên sau hậu trường, họ vẫn cần đến quân đội. Ngược lại, các tướng cũng có dịp tác động hoặc mặc cả về đường hướng và nhân sự.

Hồ Sơ Người-Việt không điểm danh các tướng đang hy vọng tiến vào Quân Ủy Hội hoặc đang được Hồ Cẩm Ðào hay Tập Cận Bình vận động vì bài viết sẽ quá dài. Nhưng xin tóm lược một số đặc tính của các tướng, vẫn là địa phương và phe phái, mà được hiện đại hóa.

Xưa kia, các lãnh tụ quân sự đều xuất thân từ các địa phương thành đồng của đảng, như Sơn Ðông, Hà Bắc, Hà Nam, Thiểm Tây và Liêu Ninh. Ðịa phương tính đó có phản ảnh trong thành phần ủy viên của Quân Ủy, nơi có ít tướng lãnh xuất thân từ Thượng Hải hay Quảng Ðông, Tứ Xuyên hoặc các tỉnh miền Tây. Ngày nay, đặc tính ấy vẫn còn và sẽ có thể chi phối sự chọn lựa sau Ðại Hội 18.

Ðiều mới hơn là sự xuất hiện của các tướng trong “Thái tử đảng.” Họ là con cháu của các đại công thần thời cách mạng, sinh khoảng 1940-1950 trở về sau.

Nếu các nhân vật dân sự trong “Thái tử đảng” chỉ là một tập thể ô hợp và cơ hội, ngẫu nhiên có chung một gốc tích là quý tộc cách mạng, các tướng lãnh lại hơi khác. Do kỷ luật của tổ chức quân đội, họ gắn bó với nhau và dễ có chung một nhận thức nên cũng có ảnh hưởng cao hơn khi cần tác động vào hệ thống chính trị.

Trong số này, nên chú ý đến Hứa Thắng Lợi, Trương Hải Dương, Mã Hiểu Thiên, và Chương Thấm Sinh. Kế tiếp là các tướng đang lên như Lưu Nguyên, con trai Lưu Thiếu Kỳ mà rất bảo thủ, hay một sĩ quan kêu gọi cải cách chính trị là Lưu Á Châu.

Trong vụ Trùng Khánh, nhiều tướng lãnh phe Thái tử đảng bị liên lụy vì gia đình quá thân với Bạc Hy Lai, như Trương Hải Dương hay Lưu Nguyên, nên họ ra sức chứng tỏ sự trung thành với đảng. Ngược lại, nhiều tướng khác thuộc Thái tử đảng mà gần với Hồ Cẩm Ðào thì lại thêm cơ hội thăng tiến, như Ðề Ðốc Trương Hải Dương, con rể Hồ Diệu Bang và Chính ủy Học viện Quân sự Trung ương, Thiếu tướng Không quân Lưu Á Châu, con rể Lý Tiên Niệm.

Lồng trong hai đặc tính địa phương và phe phái nói trên, Giải Phóng Quân ngày nay còn có tầm quan trọng rất lớn của Hải Quân, Không Quân và Ðệ nhị Pháo Binh, ba quân chủng đang được ưu tiên trang bị cho thế kỷ 21. Ðấy cũng là một tiêu chuẩn khác để ước đoán về hậu vận của các tướng sau Ðại Hội 18.

Nhưng dù vai trò của tướng lãnh có tăng hay chuyện vận động có thêm yếu tố bất định về phe phái, quân đội Trung Quốc vẫn phục tùng đảng, ngay cả trong giả thuyết là sau đại hội này sẽ có một hai tướng ngồi trong Bộ Chính Trị thay vì chỉ có Tướng Từ Tài Hậu sẽ về hưu.

Phần 1: Vì đâu người Việt “còi cọc“

Cũng như một con người, một dân tộc có phần hồn và phần thể xác. Dân Việt ta cũng vậy. Xin chưa bàn đến phần hồn, hãy bàn với nhau chuyện thể xác. Hãy ra đường, đến sân trường học, cổng các khu chế xuất hoặc ngồi trên vài chuyến xe buýt, bất kỳ ai cũng phải thốt lên: Sao người mình “còi” thế!

Tôi chưa đi được nhiều nước, nhưng thấy người mình “còi” hơn người châu Âu, người Trung Quốc, người Singapore và có thể cả người Lào và người Campuchia, hai nước sau này nghèo hơn nước ta nhiều.

Người Việt miền Bắc “còi” hơn người Việt miền Trung và Nam, người miền núi còi hơn dân duyên hải. Nghịch lý là, công nhân làm cơ bắp lại “còi” hơn cán bộ, cán bộ cấp dưới còi cọc hơn cán bộ cấp trên! Con số buồn: Dân số VN đứng thứ 13 nhưng chỉ số thể hình xếp 103/173 nước trên thế giới.

Một vấn đề văn hóa

Tuy là chuyện thể xác nhưng lại có thể bàn về rất nhiều khía cạnh văn hóa của chuyện còi cọc. Dung nhan cũng là thể diện. Vóc dáng người Việt chính là thể diện – hay người ta thường nói là bộ mặt của đất nước.

Bởi vì không phải ai cũng đọc sử Việt Nam, nghiên cứu di sản tinh thần như “anh hùng, dũng cảm, cần cù, tình nghĩa”, những đức tính tốt đẹp của người Việt. Thậm chí còn có nhiều người trên thế giới chưa nghe nói đến hai tiếng Việt Nam. Xin lỗi những người thích tự sướng, chuyện này là có thật đấy ạ và tôi đã được đọc trong một bài báo về du lịch.

Vậy thì trước hết người ta nhìn “người Việt” bằng mắt thường. Nghĩa là ngắm anh ta đi đứng ra sao, xách cái này, đẩy cái kia, phản ứng thế nào khi có một thằng cướp giật tóm cổ đòi tiền hay đe dọa. Đã là man thì đương nhiên phải manly chứ? Có khỏe mới giữ được nhân cách.

Với phái nữ thì người ta quen nhìn bộ ngực thế nào, vòng hai vòng ba ra sao. Các bà mẹ chồng thường chọn con dâu đẹp đã đành mà con phải có vóc dáng cao lớn, ngực nở vai rộng, xương chậu nở nang để còn làm mẹ, sinh con đẻ cái nối dõi gia tộc cho bà. Chân dài cũng hay nhưng cô con dâu tương lai không thể là cây sào chống thuyền hay làm giàn cho mướp leo!

Công dung ngôn hạnh thời xưa và cả thời nay nữa, có nội hàm một người nữ khỏe mạnh, cứng cáp không phải để bắt cướp mà có khả năng cáng đáng chức nội tướng trong gia đình khi gặp khó khăn.

Có “dung” khỏe chắc thì mới có “công” giỏi giang. Có “dung” có “công” khỏe mạnh thì mới có “hạnh” (không chỉ giữ tiết trinh cho chồng mà còn biết vị tha, giúp đỡ người khác bằng tinh thần, tay chân khi hữu sự, chăm sóc cha mẹ chồng con khi ốm đau), “ngôn” mẫu mực là ăn nói dịu dàng, đúng mực nhưng cũng phải biết hét thật to kêu cứu khi nhà có cướp hay bị xâm hại chứ?

Tóm lại, cái bao trùm “công dung ngôn hạnh” là khỏe mạnh. Còi cọc, ốm yếu thì không có gì hết. Chắc người nước nào, văn hóa nước nào cũng vậy thôi.

Người Việt mình (và cả người Tàu nữa) nói không oan là không biết nhảy. Tôi không kể các cuộc thi nhảy trên TV hầu như dành cho rất ít người có tài này muốn thành chuyên nghiệp, khác với nhiều dân tộc hễ có nhạc nổi lên là họ ngọ nguậy người, chí ít thì cũng đập đập thìa nĩa vào đĩa thức ăn.

Người mình có thể giỏi nghĩ mưu, giỏi đanh đá, chua ngoa, ngôn từ sắc như dao nhưng không giỏi dùng tay chân, cơ thể như một thứ có sẵn trời cho để biểu hiện suy nghĩ, tình cảm của mình trong lễ hội, liên hoan hoặc gặp gỡ, nơi không thể hoặc không tiện dùng tiếng nói, ngay cả hát. Động thái mạnh mẽ nhất là giơ tay lên với cái ly đầy bia như chuẩn bị đâm lê và thét lên mấy tiếng “dzô dzô” hệt người rừng.

Tôi đã hơn một lần nhìn người nước ngoài chán ngán ngắm các anh chị người Việt mình là những người duy nhất ngồi xổm trong nhà nghỉ chân ở sân bay châu Âu như Franfurt, Orly. Họ nhìn mà như gặp người sao Thổ, chán đến vãi!

Thiệt hại về kinh tế

Trên đây có nói tới các bà mẹ chồng chọn vợ cho con. Các ông chủ xí nghiệp- ngay cả người trong nước tuyển công nhân, kỹ sư hay chuyên gia còn khó tính hơn. Công nhân còi cọc thì làm được gì?

Máy móc được sản xuất từ châu Âu châu Mỹ, nơi chiều cao bình quân của đàn ông thường trên một mét bảy (Mỹ 1,78m, Úc 1,82m, Đức 1,81). Top 10 nước “cao” nhất thế giới đều là những nước phát triển rất giàu, có thể giàu nhất như Mỹ, Đức, Thụy Điển, Na Uy, Đan Mạch...

Cho nên, “tiền nào của nấy”, công nhân mình (với chiều cao trung bình 1,62m) có giá rẻ. Và cái mà ta thường “tự hào” có nhân công giá rẻ thật ra chỉ là hậu quả của nhiều thứ trong đó có “giá trị thể hiện hình thể”.

Chị em làm máy khâu, công nhân điều khiển cần trục, lái xe tải, xe ben, thậm chí cả phi công lái máy bay Boeing hay Airbus đều phải cố gắng rất nhiều, “vươn người, duỗi chân, duỗi tay” tối đa để có năng suất như ý. Điều đó một người Mỹ hay Đức làm mà chẳng phải cố gắng bao nhiêu. Họ cao hơn ta những 12-15 cm cơ mà!

Trên đồng ruộng người nông dân mình chưa có diễm phúc được máy móc phụ trợ gần 100% như người các nước đã có hàng thế kỷ. 70% công việc đồng áng đều dựa vào sức người. Mọi sự chỉ trông mong vào tăng cường thể lực, nếu không nói là đang dẫm chân tại chỗ hay thụt lùi.

Vùng cao, vùng nghèo vẫn suy dinh dưỡng do cung cấp thiếu cả người lớn lẫn trẻ em. Vùng thành phố giàu có vẫn suy dinh dưỡng do hấp thu kém hoặc hóa chất độc hại. Nếu sự tăng trưởng thể lực của nông dân (lao động chính và phụ) không tương xứng thì chưa thể có tăng trưởng vững vàng.

Trong lĩnh vực kinh tế tri thức, thể hình của lãnh đạo đến nhân viên cũng là một trở ngại và thiệt thòi. Ngoại hình không thay được năng lực và tri thức. Nhưng trong nhiều lãnh vực kinh tế, nhất là du lịch, ngoại hình của nhân viên và cả CEO nữa có vai trò không thể coi nhẹ.

Dự các cuộc hội thảo quốc tế hay tour lữ hành, nhìn mấy ông chuyên gia, hướng dẫn du lịch người mình với thân gầy, vai so, kính cận mà thương. Tuy kiến thức hay khả năng của họ đâu có kém người nước ngoài. Không phải người nào cũng bất cần ngoại hình như bác học Hawking lừng danh!
Đã có nhà khoa học nào, ngành khoa học nào tổng kết, thống kê được thiệt hại do ngoại hình và thể lực yếu kém của con người đối với nền kinh tế một quốc gia?

Vì đâu nên nỗi ?

Không có thống kê con số nhưng dù sao chúng ta vẫn còn giữ gìn được nhiều chân dung vẽ hoặc ảnh chụp từ thế kỷ trước. Nếu bạn còn nhớ, có một bức ảnh trong bảo tàng chụp nghĩa quân Đề Thám bị thực dân Pháp bắt đi đày. Có nhiều đàn bà tham gia quân khởi nghĩa bên cạnh đàn ông là thuộc hạ thiện chiến của Đề Thám.

Nhiều đàn bà tham gia quân khởi nghĩa bên cạnh đàn ông là thuộc hạ thiện chiến của Đề Thám, bị thực dân Pháp bắt đi đày

Xin bạn hãy nhớ lại những bộ ngực trần của họ chỉ được che bằng một cái yếm trễ nải, cổ mang gông gỗ. Hãy nhớ lại bắp tay, bắp chân của các vị nghĩa sĩ đàn ông đang đút chân vào cùm.

Tất cả họ, nếu tôi không nhầm, có vẻ đều khỏe mạnh, to cao hơn chúng ta ngày nay. Không đâu xa, ngay cả nhìn lại ảnh lính Vệ quốc đoàn hay lính Giải phóng của hai cuộc kháng chiến. Có vẻ như họ khỏe mạnh và lành mạnh, nghĩa là không mập và đít beo bụng ỏng như một số người trong chúng ta!

dahanhkhach

Tổng số lượt xem trang

Thứ Năm, 5 tháng 12, 2013

Lượm lặt - Vì đâu người Việt “còi cọc“ & CẢI CÁCH Ở TRUNG QUỐC GIỮA Ý ĐỊNH VÀ HIỆN THỰC

Con trai Chu Vĩnh Khang bị giam lỏng ở Bắc Kinh phục vụ điều tra

Phần 1: Vì đâu người Việt “còi cọc“

2141. CẢI CÁCH Ở TRUNG QUỐC GIỮA Ý ĐỊNH VÀ HIỆN THỰC

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét