VÕ NGUYÊN GIÁP 5: Thống chế đi đặt vòng
Mưu lược và quyết liệt không chỉ trong những cuộc chiến quy
ước như Điện Biên Phủ, năm 1946, khi Hồ Chí Minh đi Pháp nhân Hội nghị
Fontainebleau, ở Hà Nội, tướng Giáp đã cùng với Trường Chinh thanh trừng
đối lập gần như triệt để. Nhưng trước những đối thủ chính trị nhân danh
Đảng, tướng Giáp trở nên cam chịu và thụ động. Có lẽ lòng trung thành
với tổ chức và ý thức tuân thủ kỷ luật đã rút đi thanh gươm trận của
ông.
Chiến dịch Hồ Chí Minh
Điều mà Bí thư thứ nhất Lê Duẩn lúc ấy băn khoăn là người Mỹ sẽ phản
ứng thế nào khi vẫn “bạo lực” sau Hiệp định. Có lẽ như lời một bài hát
lúc đó: “Vận nước đã tới rồi”. Ngay trong năm 1973, Nixon bị cuốn vào vụ
bê bối Watergate khiến ông phải từ chức. Ngày 1-9-1974, Gerald Ford lên
thay Richard Nixon. Theo Kissinger, người tiếp tục được Tổng thống Ford
giữ lại làm ngoại trưởng: “Quyết định đầu tiên của tổng thống là phản
ứng như thế nào đối với khoản viện trợ không tương xứng cho Việt
Nam”(256).
Ngân sách dành cho Sài Gòn đã giảm từ 2,1 tỷ đôla năm 1973 xuống còn
1,4 tỷ đôla năm 1974 và chỉ còn 700 triệu cho năm tài khoá 1975. Cho dù
mức mà Nixon trước đó đề nghị vẫn là 1,4 tỷ đôla. Theo “bản ghi nhớ”
ngày 12-9-1974, Kissinger chuyển cho Ford thì ngay cả khi Quốc hội Mỹ
chuẩn thuận mức viện trợ quân sự 700 triệu đôla, thì Quân lực Việt Nam
Cộng hoà khó có khả năng kháng cự(257). Tính tới tháng 9-1974, 26.000
binh sĩ Việt Nam Cộng hoà đã bị tử trận kể từ khi ký Hiệp định Paris.
Thế nhưng, Thượng viện Mỹ không những không tăng viện trợ theo đề nghị
của tổng thống mà còn cắt đi 300 triệu.
Đầu năm 1974, khi tình hình bắt đầu “nước sôi lửa bỏng”, trong một
chuyến công tác, tướng Giáp bị đau bụng dữ dội rồi ngất đột ngột. Ông
kể, “khi tỉnh lại tôi thấy mình đang nằm trong máy bay trực thăng cấp
cứu”(258). Do Viện Quân y 108 không chẩn đoán ra bệnh, Bộ Chính trị
quyết định đưa tướng Giáp sang Liên Xô bằng một chuyến chuyên cơ. Tại
Moscow có lúc tim ông đã ngưng đập trong mấy giây và trước khi chấp nhận
một cuộc đại phẫu thuật bệnh sỏi mật, ông đã viết “mấy điều dặn dò để
lại”. Tháng 4-1974, sau khi tướng Giáp hồi phục, Liên Xô đã bố trí một
máy bay để đưa ông trở về Hà Nội. Khi ấy, Văn Tiến Dũng cũng bị ốm phải
đưa đi chữa bệnh ở nước ngoài.
Theo tướng Giáp: Mùa hè năm 1974, khi cùng đi nghỉ ở Đồ Sơn, Lê Duẩn
đã bàn với ông một loạt các vấn đề chiến lược và khi thấy sức khỏe của
tướng Giáp đã ổn sau khi mổ sỏi mật ở Liên Xô về, Lê Duẩn nói với tướng
Giáp: “Công việc rất quan trọng, khẩn trương. Anh nắm lấy mà làm”. Ở Đồ
Sơn, tướng Giáp vừa an dưỡng, vừa hoàn thành dự thảo lần thứ sáu “kế
hoạch chiến lược giành thắng lợi ở miền Nam”. Ông vừa đi bộ quanh bán
đảo Đồ Sơn, khi ấy là một khu chỉ dành riêng cho Trung ương, vừa trao
đổi với những cán bộ đi cùng. Tuy nhiên, theo ông, kế hoạch chiến lược
được giữ tuyệt mật, ông chỉ đọc ra cho Đại tá Võ Quang Hồ, cục phó Cục
Tác chiến viết từng phần.
Khi Bộ Chính trị bàn “kế hoạch giải phóng miền Nam”, theo Trung tướng
Lê Hữu Đức: Hai hội nghị đầu suôn sẻ, nhưng từ hội nghị thứ 3 cho đến
hội nghị thứ 6, sau khi Lê Duẩn gợi ý thảo luận phương án tổng khởi
nghĩa, tức là dùng chủ lực đánh vào đầu não như hồi Mậu Thân rồi phát
động nhân dân nổi dậy. Bộ Chính trị chuyển sang sôi nổi bàn về phương án
tổng khởi nghĩa. 7/11 uỷ viên Bộ Chính trị ủng hộ ý kiến này của Lê
Duẩn. Tướng Giáp chỉ còn có hai uỷ viên ủng hộ phương án tổng công kích.
Theo tướng Lê Hữu Đức: “Kể từ khi Lê Duẩn ra Bắc, tướng Giáp thường
rất đơn độc, những tướng lĩnh trong Quân uỷ như Văn Tiến Dũng, Song Hào,
Lê Quang Đạo, Trần Quý Hai thường ngả theo ý kiến của ông Lê Duẩn. Lê
Trọng Tấn là một vị tướng tài và trung thành với tướng Giáp nhưng khi ấy
ông chưa là uỷ viên Trung ương”. Tuy nhiên, theo tướng Lê Hữu Đức, “rất
may là Bộ Chính trị đã không buộc thiểu số phục tùng đa số” và tướng
Giáp thì đã kiên trì thuyết phục.
Từ Hội nghị lần thứ 7, Bộ Chính trị bắt đầu chấp nhận phương án “tổng
công kích” của tướng Giáp. Tướng Lê Hữu Đức, thời gian ấy là cục trưởng
Cục Tác chiến, thường xuyên phải làm việc với Lê Duẩn và trực tiếp ghi
chép các ý kiến khác nhau trong Bộ Chính trị, kể: “Anh Lê Duẩn cứ cằn
nhằn tôi: sao Cục Tác chiến không thích tổng khởi nghĩa. Khi phương án
‘tổng công kích’ được chọn rồi, ông lại nói: đã tổng công kích sao không
công kích thẳng vào Sài Gòn mà lại chọn Buôn Mê Thuột?”.
Kế hoạch đánh Buôn Mê Thuột được tướng Giáp trao đổi với tướng Dũng
chi tiết trong một cuộc gặp có mặt tướng Hoàng Văn Thái ngay trước khi
Văn Tiến Dũng vào miền Nam. Theo tướng Giáp: từ giữa năm 1973, Tổ Trung
tâm đã chọn hướng chiến lược là Tây Nguyên và trong một buổi làm việc,
tướng Hoàng Minh Thảo cho rằng, khi đã chọn hướng Tây Nguyên thì trước
hết nên đánh Buôn Ma Thuột(259). Tướng Giáp, tướng Dũng đều nhất trí với
lựa chọn này.
Theo tướng Lê Hữu Đức: “Tháng 1-1975, ngay sau khi Lê Duẩn tán thành
mở đầu cuộc tổng tiến công vào Buôn Mê Thuột tướng Giáp ra lệnh cho
tướng Lê Trọng Tấn: kiên quyết phải làm đường vào sát Buôn Mê Thuột,
phải có xe tăng, pháo lớn mới đánh đòn quyết định được. Khi ta làm chủ
Buôn Mê Thuột, tướng Giáp nói với chúng tôi: tình hình này không loại
trừ địch rút khỏi Tây Nguyên. Hôm đó là ngày 11-3-1975, ngày 26-3-1975,
đúng như dự đoán của anh, Nguỵ rút”.
Sáng 11-3-1975, ngay sau khi có tin tướng Văn Tiến Dũng làm chủ hoàn toàn Buôn Ma Thuột, bao vây Kon Tum, Pleiku, Bộ
Chính trị và Thường trực Quân uỷ Trung ương nhóm họp, nhất trí đánh
giá: “Ta có khả năng giành thắng lợi to lớn với nhịp độ nhanh hơn dự
kiến và đồng ý kế hoạch tác chiến của Bộ Tổng Tham mưu”. Trong một không
khí rất hào hứng, gần cuối buổi họp, Lê Duẩn nói: “Trước ta dự định hai
năm giải phóng miền Nam, nay tiếp theo Phước Long có Buôn Ma Thuột, ta
có thể đẩy mạnh hơn không? Đề nghị Bộ Chính trị và các anh bên Quân uỷ
suy nghĩ xem ta đã có thể chuyển sang tổng tiến công chiến lược trên
toàn miền Nam chưa?”. Theo tướng Lê Hữu Đức: “Anh Văn là người đầu tiên
nhất trí với đề xuất của anh Ba. Tiếp đó, các đồng chí trong Bộ Chính
trị đều tán thành”(260).
Từ ngày 11-3-1975 cho đến khi quân đội Sài Gòn rút chạy khỏi Tây
Nguyên, Đại tướng Võ Nguyên Giáp hầu như làm việc tại Cục Tác chiến. Ông
trực tiếp đọc hết các điện chiến trường gửi về. Cục trưởng Tác chiến Lê
Hữu Đức có trách nhiệm hằng ngày vào lúc 19 giờ, tới nhà riêng ông Lê
Duẩn báo cáo diễn tiến chiến trường và các kế hoạch tác chiến. Với tư
cách là tổng tư lệnh trong chiến dịch, tướng Giáp nắm vấn đề bao quát và
đặc biệt liên hệ chặt chẽ với các tư lệnh chiến trường.
Theo tướng Lê Hữu Đức, sau khi quân đội Sài Gòn rút chạy khỏi Tây
Nguyên, tướng Giáp và Thường trực Quân uỷ nhất trí nên tác chiến phát
triển về phía Đông, bố trí cụ thể sẽ do tướng Văn Tiến Dũng quyết định.
Tướng Lê Hữu Đức nói: “Anh Văn chỉ thị tôi sang báo cáo xin ý kiến chỉ
đạo của anh Ba. Nghe xong, anh Ba tỏ ý phân vân. Từ năm 1972, anh Ba vẫn
muốn tập trung lực lượng chủ lực, để khi có điều kiện, đánh uy hiếp Sài
Gòn, giành thắng lợi quyết định. Ý anh là khi Tây Nguyên giải phóng,
việc tiêu diệt địch và giải phóng các tỉnh ven biển miền Trung nên giao
cho Quân khu V, lực lượng còn lại của Tây Nguyên nên tiến về Lộc Ninh,
đánh vào Sài Gòn càng sớm càng hay. Nhưng, khi ấy các mặt chuẩn bị chiến
trường, hiệp đồng tác chiến quy mô lớn chưa được chuẩn bị. May mà lúc
ấy, anh Dũng cũng điện ra đề nghị cho phát triển về hướng Đông, phù hợp
với Quân uỷ Trung ương. Chúng tôi báo cáo lần nữa và được anh Ba đồng
ý”(261).
Nhận được tin, Tư lệnh chiến trường Văn Tiến Dũng gửi Tổng Tư lệnh Võ
Nguyên Giáp bức điện số 107: “Đêm qua tôi không ngủ được về ý định của
tôi với chỉ thị phải tập trung Sư 10 về. May quá hai mươi lăm phút sau
thì nhận được điện của anh. Tôi mừng quá về sự tâm đầu ý hợp của lãnh
đạo và người ở chiến trường”(262).
Tướng Giáp dự định đi ngay vào Vĩnh Linh. Trực thăng đã sẵn sàng.
Nhưng ông quyết định ở lại vì “tình hình chiến trường phát triển quá
nhanh”, Tổng Tư lệnh không thể rời Tổng Hành dinh. Sau ngày 18-3-1975,
khi Bộ Chính trị họp tại Nhà Con Rồng, nhất trí đề nghị của Quân uỷ,
“giải phóng miền Nam trong năm 1975”, tướng Giáp đi vào Ninh Bình, ông
quyết định đưa vào Nam Quân đoàn I, Quân đoàn cuối cùng ở miền Bắc. Khi
ấy Quân đoàn I đang giúp dân đắp đê ở Ninh Bình theo kế hoạch nghi binh,
nhận lệnh báo động, nhanh chóng theo trục Quốc lộ l hành quân vào Nam,
chỉ để lại Sư đoàn 308 ở khu vực Hà Tây làm nhiệm vụ dự bị và bảo vệ Hà
Nội.
Trước đó, từ ngày 17-3, tướng Giáp liên tiếp gửi các “điện” đến Bộ Tư
lệnh Trị Thiên và Bộ Tư lệnh Quân đoàn II đôn đốc đưa lực lượng xuống
đồng bằng, chia cắt chiến lược giữa Huế và Đà Nẵng, cho phép sử dụng xe
tăng và pháo lớn để tăng thêm sức đột kích, nâng cao tốc độ tấn công.
Tướng Giáp phê bình tướng Lê Trọng Tấn khi ông định lập kế hoạch trong
vòng năm ngày, trong khi theo tướng Giáp, khả năng quân đội Sài Gòn rút
chạy là cao và tướng Tấn chỉ có ba ngày để giải quyết chiến trường Đà
Nẵng.
Ngày 24-3, Bộ Chính trị và Quân uỷ họp, hạ quyết tâm: “Hành động
nhanh chóng táo bạo, bất ngờ đánh cho địch không kịp trở tay, giải phóng
Sài Gòn trước mùa mưa 1975”. Bộ Chính trị cũng thông qua kế hoạch lập
Mặt trận Quảng Đà, lấy mật danh là “Mặt trận 475” do Trung tướng Lê
Trọng Tấn làm tư lệnh, Thượng tướng Chu Huy Mân làm chính uỷ, Trung tá
Lê Phi Long được cử làm trưởng Phòng Tác chiến cánh quân này.
Sáng 25-3, tướng Lê Trọng Tấn nhận những chỉ thị cuối cùng của tướng
Giáp và ngay chiều hôm đó, ông cùng bộ phận chủ yếu của cơ quan chiến
dịch đi máy bay vào sân bay Quảng Bình, sau đó được chuyển tiếp bằng
trực thăng vào Quảng Trị. Bộ Tư lệnh 475 đến vùng núi Tây Huế và chuyển
theo đường 72 ra Động Truồi, định để chỉ huy đánh Huế, Đà Nẵng, nhưng
theo ông Lê Phi Long: “Giữa đường thì được tin quân ta đã giải phóng Huế
vào chiều 25-3”. Không còn phải đánh nhau ở Huế, Quân đoàn I được lệnh
quay lại Quảng Trị, chuyển trục hành quân từ Quốc lộ l sang đường Trường
Sơn. Ba vạn người cùng với l.053 xe pháo các loại, rầm rộ tham gia cuộc
hành quân thần tốc, ngày 16-4 thì vào đến Đồng Xoài.
Thấy tình hình “chắc ăn”, ngay sau Hội nghị Bộ Chính trị, Lê Đức Thọ
“xung phong” vào chiến trường, ông rời Hà Nội vào ngày 28-3-1975. Như
vậy, tại Bộ Chỉ huy Chiến dịch “giải phóng miền Nam” có tới ba uỷ viên
Bộ Chính trị: Lê Đức Thọ, Phạm Hùng và Văn Tiến Dũng. Ngày 14-4-1975, Bộ
Chỉ huy Chiến dịch điện ra Hà Nội đề nghị đặt tên chiến dịch: Hồ Chí
Minh. Một tuần trước đó, ngày 7-4, tướng Giáp đã lệnh cho “Cánh quân
Duyên Hải”(263) phải “thần tốc và táo bạo”(263) còn tướng Lê Trọng Tấn
thì khi ấy cũng đã chuẩn bị mọi mặt để thắng trong “trận cuối cùng”.
Theo kế hoạch, ngày 27-4-1975 các hướng sẽ bắt đầu tiến đánh để ngày
29-4-1975, cả “Năm cánh quân” đồng loạt đánh vào Sài Gòn. Tuy nhiên,
theo tướng Lê Hữu Đức, tối 24-4(265), Tư lệnh Cánh quân Duyên Hải, tướng
Lê Trọng Tấn đã điện ra xin cho Quân đoàn II và Quân đoàn IV tiến công
vào lúc 17 giờ ngày 26-4, vì nếu ngày 27 mới bắt đầu như các cánh quân
khác thì sẽ không kịp “cùng lúc nổ súng”. Cánh quân Duyên Hải lúc đó còn
phải vượt qua hai con sông lớn: sông Đồng Nai và sông Sài Gòn.
Đọc bức điện khi đêm đã khuya vì vừa phải lần lượt đến tận nhà riêng
của các vị Lê Duẩn, Trường Chinh, Phạm Văn Đồng báo cáo, nhưng thấy tình
hình khẩn cấp, tướng Đức quyết định đánh thức tướng Giáp. Xem xong bức
điện, tướng Giáp đồng ý ngay với tướng Tấn. Tuy nhiên, rất thận trọng,
ông đã cùng với cục trưởng Tác chiến mang bản đồ đến nhà Bí thư thứ nhất
Lê Duẩn.
Sau khi để tướng Đức đọc bức điện của tướng Tấn xong, Võ Nguyên Giáp
nói: “Đề nghị anh Ba cho đánh theo điện báo cáo của Tấn”. Theo ông Lê
Hữu Đức: Anh Ba nói ngay: “Đánh, đánh, cứ đánh ngay anh ạ! Bây giờ không
chờ nhau nữa. Lúc này cánh quân nào thuận lợi thì cứ phát triển”. Anh
Văn hỏi thêm anh Ba: “Điện trả lời ký tên anh chứ?”(266). Anh Ba nói:
“Không, anh là tổng tư lệnh, cứ ký tên anh thôi”. Sau một thoáng suy
nghĩ, anh Ba nói thêm: “Nếu cần thì để cả tên tôi cũng được, hoặc nói rõ
đã trao đổi với anh Ba và anh Ba hoàn toàn đồng ý”(267). Cũng trong
ngày 24-4, tướng Tấn cử Trưởng phòng Tác chiến Cánh quân phía Đông Lê
Phi Long trực tiếp đến Sở Chỉ huy Chiến dịch và tướng Dũng cũng đồng ý
để Cánh quân phía Đông đánh trước.
Ngày 30-4-1975, 10 giờ 50, Cục II báo cáo Tổng Hành dinh: “Quân ta đã
vào dinh Tổng thống Nguỵ”; 11 giờ 30, cục phó Cơ yếu mang vào phòng họp
bức điện của tướng Lê Trọng Tấn báo cáo, “một đơn vị thuộc Cánh quân
phía Đông đã cắm cờ trên Dinh Độc Lập”. Chiều hôm ấy, tướng Giáp kể:
“Tôi lên xe đi một vòng quanh Hà Nội. Cả một rừng cờ hoa dậy lên tự lúc
nào. Người đi chật phố, chật đường như trẩy hội”.
” Thống chế đi đặt vòng”
Tháng 12-1976, tại Đại hội IV, tuy vẫn còn là bộ trưởng Bộ Quốc
phòng, nhưng theo thứ bậc mới trong Bộ Chính trị, tướng Giáp bị xếp sau
Lê Đức Thọ. Năm 1977, tướng Giáp thôi chức bí thư Quân uỷ Trung ương,
theo Điều lệ mới, chức vụ này sẽ thuộc về Tổng bí thư. Năm 1980, ông
phải giao chức bộ trưởng Quốc phòng cho Đại tướng Văn Tiến Dũng(268).
Trước Đại hội Đảng lần thứ V, “Vụ án chống Đảng” tưởng đã khép lại từ
năm 1967, lại được ông Lê Đức Thọ đưa ra bàn trong Bộ Chính trị.
Trong buổi Bộ Chính trị họp nghe “Vụ án chống Đảng”, theo ông Võ Văn
Kiệt(269): “Anh Thọ cũng đưa ra những thông tin như Trần Quỳnh(270) kể
nhưng anh Giáp bác bỏ. Tuy nhiên, anh Thọ vẫn kết luận. Bộ Chính trị
không có cơ sở gì để quyết khác với những điều anh Thọ nói. Anh Lê Duẩn
không nói gì, anh Phạm Văn Đồng không nói gì. Có thể có những uỷ viên Bộ
Chính trị biết vấn đề anh Giáp nhưng tôi thì không biết”.
Về sau ông Kiệt chất vấn ông Phạm Văn Đồng: “Anh hiểu anh Giáp, anh
có tiếng nói trong Bộ Chính trị, đó là cái gì?”. Ông Đồng chỉ nói: “Tôi
cũng biết uy tín anh Giáp trong dân”, rồi cười. Ông Kiệt nói: “Uy tín
trong dân của một con người là không thể xem thường. Nếu khai thác được
uy tín đó của anh Giáp thì sẽ có lợi cho dân cho nước. Tôi không đồng
tình với cách cư xử của một số anh với anh Giáp. Tôi kính trọng sức kiềm
chế của anh. Đó cũng là bản lĩnh, nghị lực của một nhân vật lớn”.
Theo Giáo sư Hồ Ngọc Đại, con rể ông Lê Duẩn, một hôm ông Giáp gọi
điện thoại kêu ông Đại tới nhà, ông Đại nói: “Ông Giáp hẹn tôi 13 giờ,
nhưng 15 giờ tôi mới đến. Gặp, ông bảo là đã chờ tôi lâu lắm rồi. Ông
khoác vai tôi rồi nói: Đại đưa hộ thư này trực tiếp tới anh Ba giúp nhé.
Té ra chiều hôm đó có cuộc họp bàn về vấn đề của tướng Giáp. Tối tôi
đưa thư cho ba tôi, ông nói: tào lao”. Ông Hồ Ngọc Đại kể tiếp: “Có lần,
tôi sang nhà số 2 Nguyễn Cảnh Chân chúc Tết Lê Đức Thọ. Tới nơi, tôi
thấy ông Giáp cũng vừa đến. Từ trong nhà ra, ông Thọ đi qua trước mặt mà
không thèm chào ông Giáp một câu, bước đến ôm lấy tôi. Có lần ông Thọ
nói ông còn để cái đầu ông Giáp trên cổ là đã may lắm”.
Tại Đại hội V, Võ Nguyên Giáp, Nguyễn Duy Trinh, Trần Quốc Hoàn, Lê
Văn Lương và Nguyễn Văn Linh được đưa ra khỏi Bộ Chính trị. Ông Hoàng
Tùng cho rằng: “Lê Đức Thọ phải đưa cùng lúc năm người ra khỏi Bộ Chính
trị để khỏi mang tiếng nhưng thực chất của việc thay đổi này là nhằm vào
ông Giáp”. Tuy nhiên, theo ông Hoàng Tùng: “Trước đó, cả ông Thọ và ông
Lê Duẩn đều nhiều lần công khai đánh giá thấp khả năng, kể cả khả năng
cầm quân, của tướng Giáp”.
Năm 1983, Đại tướng Võ Nguyên Giáp được giao kiêm nhiệm chức chủ tịch
Uỷ ban Quốc gia về sinh đẻ có kế hoạch trong khi Tố Hữu vào Bộ Chính
trị giữ chức phó thủ tướng thường trực. Dân gian truyền nhau:
“Nhà thơ làm kinh tế
Thống chế đi đặt vòng”.
Năm 1984, Nhà nước tổ chức nhiều hoạt động kỷ niệm “30 năm chiến
thắng Điện Biên Phủ”, báo chí đăng hàng loạt hồi ký, bài viết của cả
người Việt và người Pháp. Các bài viết đăng trên báo Nhân Dân từ tháng 3
đến tháng 5-1984, trong khi nói rất kỹ về Henri Navarre và Christian de
Castries, đã không hề nhắc tên Võ Nguyên Giáp, vị tư lệnh chiến dịch đã
đánh bại hai viên tướng Pháp này.
Ngày 7-5-1984, đúng ngày kỷ niệm chiến thắng, báo Nhân Dân đăng trên
trang nhất bức ảnh chụp Hồ Chí Minh, Trường Chinh, Võ Nguyên Giáp, nhưng
thay vì nêu tên từng cá nhân, Nhân Dân chỉ chú thích: “Bộ Chính trị
Trung ương Đảng quyết định chủ trương tác chiến Đông-Xuân 1953-1954”.
Các bài viết trên tờ Quân Đội Nhân Dân cũng không có tên “Võ Nguyên
Giáp”.
Theo Đại tá Nguyễn Văn Huyên, khi Đại tướng Hoàng Văn Thái công bố
hồi ký “Điện Biên Phủ- Chiến dịch lịch sử”, đăng nhiều kỳ trên báo Quân
Đội Nhân Dân, trong mấy kỳ đầu, tờ báo này đã tự ý cắt bỏ tên của tướng
Giáp. Khi có sự kiện bắt buộc phải nhắc đến vai trò của ông, báo Quân
Đội Nhân Dân bèn gọi theo chức vụ “tổng tư lệnh” hoặc “bí thư Tổng Quân
uỷ” thay vì gọi “Đại tướng Võ Nguyên Giáp” hoặc “anh Văn” thân mật.
Tướng Hoàng Văn Thái nổi giận đòi ngưng, tên của tướng Giáp thỉnh thoảng
mới xuất hiện trở lại trên tờ Quân Đội Nhân Dân trong hồi ký của ông
Hoàng Văn Thái.
Tờ Nhân Dân và Quân Đội Nhân Dân trong hai ngày 7 và 8-5-1984 đã dành
gần như toàn bộ 4 trang A3 để nói về Điện Biên. Nhưng, trong xã luận,
trong các bài diễn văn đã không hề có tên tướng Giáp. Trên số báo ra
ngày 8-5-1985, hai tờ Nhân Dân và Quân Đội Nhân Dân cùng đưa tin về lễ
“Mít tinh trọng thể kỷ niệm lần thứ 30 chiến thắng Điện Biên Phủ” tổ
chức tại Hà Nội vào chiều 7-5, cùng nhắc tới Võ Nguyên Giáp trong danh
sách “Đoàn Chủ tịch cuộc mít tinh”, nhưng chỉ bằng một cái tên trống
không – xếp sau Phạm Hùng, Văn Tiến Dũng, Chu Huy Mân, Nguyễn Hữu Thọ –
không “đại tướng” và không nói gì tới vai trò của ông trong “chiến
thắng” mà “cả nước” đang “nức lòng ca ngợi” ấy(271).
Trong khi đó, báo chí đầu thập niên 1980 lại đăng dồn dập nhiều loạt
bài mô tả vai trò của Bí thư Lê Duẩn như là một “tổng tư lệnh trên thực
tế” của cuộc “kháng chiến chống Mỹ”(272). Trong loạt bài Thời Thắng Mỹ,
Thép Mới dẫn lời Lê Đức Thọ kể chuyện năm 1955, Lê Duẩn đã tiên tri cuộc
chia tay Bắc-Nam sẽ kéo dài hai mươi năm(273). Cũng trong loạt bài này,
Lê Duẩn được mô tả như là một người đề xuất hầu hết các chủ trương lớn
của Đảng Cộng sản Việt Nam. “Bác là người đầu tiên tán đồng những ý kiến
đề xuất của anh Ba trước Bộ Chính trị, ngay sau khi anh ra Bắc”(274).
Theo Thép Mới thì: “Sự vĩ đại của Bác Hồ là lắng nghe” anh Ba và sau khi
nghe, Bác bảo với anh: “Chú nói đúng”(275).
Tháng 3-1985, tướng Giáp, lúc này đã không còn chức bộ trưởng Bộ Quốc
phòng, vào Huế dự lễ mừng “10 năm giải phóng”. Cùng đi với ông có tướng
Lê Trọng Tấn, Tổng tham mưu trưởng và tướng Lê Phi Long. Họ được đón
tiếp khá nồng hậu và được bố trí nghỉ tại khu nhà nghỉ xưa kia của Ngô
Đình Cẩn.
Tướng Lê Phi Long kể: “Anh Văn gọi tôi tới cùng đi dạo chơi quanh
vườn và nói: ‘Lâu nay các cậu có nghe người ta nói gì không?’. Tôi trả
lời. Anh bảo: ‘Sao không thấy nói lại! Trong tình hình phức tạp hiện
nay, con người ta có thể bị phân hoá thành ba thái độ: một là thẳng thắn
đấu tranh bảo vệ sự thật, chân lý; hai là trong khi chưa có điều kiện
nói ra sự thật thì ngồi yên kiên trì chờ đợi; ba là cơ hội, xuyên tạc,
sẵn sàng đổi trắng thay đen, bóp méo sự thật. Các cậu có đủ dũng khí thì
theo cách một, chưa có điều kiện thì chọn cách hai, còn cách ba, thì
phải tuyệt đối tránh”.
Hôm sau, đoàn của tướng Giáp vào Đà Nẵng bằng đường bộ. Trên đèo Hải
Vân, khác với không khí nồng hậu mà Huế dành cho Đại tướng, Đà Nẵng chỉ
cử một tỉnh uỷ viên trẻ măng, vô danh ra đón, không có đại diện Quân
khu, Tỉnh đội. Tướng Lê Phi Long nhớ lại: “Chúng tôi rất bực mình, nhưng
anh Văn vẫn bình thản”.
Đêm ấy, đoàn nghỉ ở nhà khách Mỹ Khê, sáng hôm sau, theo chương
trình, sẽ đến đặt vòng hoa tại đài liệt sỹ trước khi dự lễ mừng chiến
thắng. Nhưng đợi mãi, không thấy ai phát thư mời và phù hiệu cho đoàn
của “anh Văn”. Các sỹ quan đi cùng hỏi thì được trả lời: “Ai không có
giấy thì coi như không được mời”.
Lễ mừng Chiến thắng Đà Nẵng năm ấy được tổ chức trọng thể vì có Tổng
bí thư Lê Duẩn tới dự. Tướng Lê Phi Long kể: “Chúng tôi rất băn khoăn,
liền xin ý kiến của anh Tấn và anh Văn”. Trong đoàn có ý kiến đề nghị
thôi không dự lễ nữa. Tướng Giáp suy nghĩ rất lâu rồi nhẹ nhàng nói:
“Chúng ta vào đây không phải vì lễ lạt mà còn để viếng những đồng đội,
đồng chí đã ngã xuống trên mảnh đất này. Đã tổ chức viếng thì phải tổ
chức trang trọng, chu đáo theo đúng nghi thức quân đội”.
Lập tức, tướng Lê Trọng Tấn ra lệnh cho Bộ Tư lệnh Quân khu V tổ chức
một lễ viếng riêng có đủ tiêu binh, quân nhạc và đích thân một vị trong
Bộ Tư lệnh phải tháp tùng. Sáng hôm sau, xung quanh đài liệt sỹ, dân
chúng kéo đến rất đông. Những người dân ấy không phải đến vì được triệu
tập mà đến để nhìn tướng Giáp.
Trong lễ “kỷ niệm 10 năm giải phóng miền Nam” tổ chức tại Hà Nội vào
ngày 30-4-1985. Võ Nguyễn Giáp vẫn được ngồi trên “Đoàn Chủ tịch”, nhưng
trong danh sách mà báo Nhân Dân ngày 1-5-1985 đăng, ông được xếp đứng
sau chín người, trong đó có nhiều người từng là cấp dưới của ông trong
chiến tranh như Văn Tiến Dũng, Võ Chí Công, Chu Huy Mân, Đỗ Mười, Nguyễn
Cơ Thạch,… Đây là thứ bậc dựa trên chức vụ trong Đảng mà ông nắm giữ
trong thời điểm 1985. Tên ông chỉ được đặt bên cạnh hai chức danh: uỷ
viên Trung ương Đảng, phó chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng.
Từ sau khi tướng Giáp rời khỏi Bộ Quốc phòng, báo chí nhà nước không
bao giờ gọi ông là “đại tướng”. Nhưng, cũng trong suốt thời gian ấy, Võ
Nguyên Giáp gần như rất ít khi rời khỏi bộ quân phục của mình. Trong
những chuyến công du hiếm hoi mà ông được cử, Võ Nguyên Giáp luôn mặc bộ
lễ phục cấp tướng sang trọng màu trắng.
Ông vẫn sống trong biệt thự 30 Hoàng Diệu. Quân đội, ngay cả trong
thời kỳ Lê Đức Anh làm bộ trưởng Bộ Quốc phòng, vẫn giữ lực lượng vệ
binh gác nhà ông. Nhưng, cao hơn cả mọi nghi lễ là sự ngưỡng mộ mà các
tướng lĩnh, quân đội, dân chúng dành cho ông. Tên tuổi tướng Giáp càng
bị biên tập khỏi các trang báo Nhân Dân thì nhân dân lại càng nhắc đến
ông trong đời thường của họ. Là một ông thầy dạy sử, có lẽ tướng Giáp
biết được vị trí trong lịch sử của mình. Ông đã đi qua những tháng ngày
bị xếp xuống hàng cuối cùng trên những khán đài, lặng lẽ và sừng sững.
Sau Đại hội Đảng lần thứ VII, năm 1991, tướng Giáp chính thức rời
khỏi chính trường. Cho dù vụ “Năm Châu-Sáu Sứ”, theo ông Võ Viết Thanh,
chỉ là một vụ án được dựng lên, Bộ Chính trị đã chưa một lần minh oan
như ông đề nghị. Mãi tới năm 1994, trong lễ “kỷ niệm 40 năm Chiến thắng
Điện Biên Phủ”, tên tuổi của ông mới chính thức được nhắc lại trong một
“diễn văn nhà nước”. Đó là bài diễn văn của Thủ tướng Võ Văn Kiệt đọc
vào tối 6-5-1994: “Xin chào mừng Đại tướng Võ Nguyên Giáp, thời đó là
tổng tư lệnh Chiến dịch Điện Biên Phủ, người đã chấp hành triệt để và
sáng tạo quyết định của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Bộ Chính trị, cùng Bộ
Chỉ huy Chiến dịch, chỉ đạo trận quyết chiến chiến lược Điện Biên Phủ
giành toàn thắng”. Ông Võ Văn Kiệt nhớ lại: “Trước đó, khi Bộ trưởng
Quốc phòng Đoàn Khuê lên Điện Biên Phủ kỷ niệm 40 năm, diễn văn của Đoàn
Khuê không hề nhắc một câu tới anh Giáp”.
Cho dù trong bài diễn văn được viết công thức và rào đón của ông
Kiệt, phần nói về tướng Giáp vỏn vẹn chỉ có năm mươi chín từ, nhưng chỉ
cần cái tên tướng Giáp được xướng lên cũng đủ làm cho Cung Văn hoá
Việt-Xô oà vỡ. Thật khó biết điều gì đang diễn ra trong lòng tướng Giáp,
từ lâu ông đã có một gương mặt rất ít biểu lộ. Nhưng những giọt nước
mắt của những người có mặt hôm ấy thì không thể kềm chế, chúng lăn rất
nhanh trên má họ; trong khi, tiếng vỗ tay kéo dài.
THEO HUY ĐỨC, Bên thắng cuộc- Phần 2: Quyền Bính- Chương 15
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét