Lợi dụng luật pháp để chống tự do ngôn luận & 'Không thể lấy tiền thay nghĩa vụ'

Lợi dụng luật pháp để chống tự do ngôn luận

Viết blog đã thế chỗ viết báo để trở thành nghề nguy hiểm nhất ở Việt Nam trong thời đại Internet.

“Quả thực là nguy hiểm. Nhưng nó không phải là một nghề, bởi vì blogger chúng tôi chưa bao giờ được trả tiền cho những gì chúng tôi viết cả”, J., một blogger trẻ tuổi ở Hà Nội, nói. Là quản trị viên của một diễn đàn trực tuyến lớn chuyên về các vấn đề chính trị và xã hội, J. thừa hiểu những rủi ro mà những blogger như anh phải đối mặt hàng ngày: tin tặc, bài viết hăm dọa của các dư luận viên được trả tiền bởi chính phủ, và, tệ hơn cả, là khi công an phát hiện ra họ là các blogger “chống chính quyền”.

“Blogger không được trả lương như nhà báo”, J, nói, “nhưng chúng tôi làm những việc như truyền thông chính thống làm, hay chính xác hơn, những gì truyền thông chính thống không làm được, đó là: vạch trần những sự thật mà chính quyền không muốn công chúng biết. Làm việc này, chúng tôi đối mặt với sự sách nhiễu của công an, bị bắt và bị tù”.

J. không nói quá. Theo đánh giá vào tháng 9-2013 của tổ chức International Society for Human Rights (ISHR), ít nhất 263 công dân Việt Nam, bao gồm cả blogger, đã bị tống giam từ năm 2005 bởi các cáo cuộc “xâm phạm an ninh quốc gia” và “vi phạm trật tự quản lý hành chính”.

Trong số những người bị bắt, 68 người bị truy tố theo Điều 88 Bộ luật Hình sự với hành vi “tuyên truyền chống nhà nước” và 40 người bị truy tố theo Điều 258 với cáo buộc “lạm dụng các quyền tự do dân chủ, xâm hại lợi ích nhà nước”.

Đằng sau những con số này là những người dám nói lên tiếng nói của mình. Trên thực tế, blogger chính trị ở Việt Nam đã trở thành những nhân vật quen thuộc trên truyền thông chính thống vì họ đưa tin về việc bắt bớ hoặc xét xử những người mà trước đó chẳng ai biết nhưng bây giờ thì bị xử theo Điều 88 hoặc 258. Những điều luật này tỏ ra là công cụ đe dọa hữu hiệu để chính quyền bịt miệng những tiếng nói bất đồng từ công chúng.

“Cái còng”

Các blogger ví von một cách mia mai rằng Điều 88 như một chiếc còng, vì số 8 trông giống như thứ công cụ hỗ trợ mà công an sử dụng. Cụ thể, điều luật này quy định những ai làm ra, lưu trữ hoặc phổ biến thông tin, kể cả “tài liệu và/hoặc văn hóa phẩm”, chống nhà nước, sẽ bị kết án từ 3 đến 12 năm tù.

Tuy nhiên, điều luật này không đưa ra định nghĩa rõ ràng về những nội dung có thể bị cho là “chống nhà nước”. Hơn nữa, thẩm quyền giải thích pháp luật ở Việt Nam nằm ở nhiều cơ quan khác nhau, từ lực lượng công an, cơ quan điều tra, đến viện kiểm sát, tòa án, hay thậm chí là các bộ ngành, mặc dù theo pháp luật Việt Nam, chỉ có Ủy ban Thường vụ Quốc hội có thẩm quyền đó.

Trước khi có Điều 88, đã từng tồn tại Điều 82 của Bộ luật Hình sự năm 1985 vốn có tính trấn áp như bất kỳ bộ luật hình sự kiểu Xô Viết nào. Điều 82 nhắm đến việc trừng phạt hành vi “tuyên truyền chống chủ nghĩa xã hội”, với khung hình phạt nặng nề tương tự, từ 3 đến 12 năm tù. Không có thống kê công khai nào về số người bị giam giữ và cáo buộc theo Điều 82.

Vào năm 1999, Bộ luật Hình sự mới được ban hành đã chuyển đổi Điều 82 thành Điều 88, thay thế từ “chủ nghĩa xã hội” bằng từ “chính quyền”. Giờ đây điều luật này sử dụng ngôn ngữ ít trừu tượng hơn nhưng không có nghĩa là ít mơ hồ và ít chung chung hơn.

Không chỉ giới hạn trong những hoạt động có tính lật đổ một cách rõ ràng, Điều 88 đã và đang được sử dụng để bịt miệng những tiếng nói đòi hỏi chính quyền trong sạch hơn, trách nhiệm hơn – những điều mà nếu chính quyền lưu ý thì thực ra có thể giúp chính quyền mạnh hơn.

Giải thích khái niệm “chính quyền”

Một trong những người tù nổi tiếng bị tống giam theo Điều 88 là Cù Huy Hà Vũ, tiến sĩ luật và là con trai của một đồng chí thân cận của nhà lập quốc Hồ Chí Minh. Vào năm 2009, Cù Huy Hà Vũ đệ đơn kiện Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng vì đã khởi động một dự án khai mỏ lớn có thể gây hại cho môi trường. Ở các nước khác, một đơn kiện như thế có lẽ là bình thường, nhưng nó lại được coi là một sự kiện gây sốc trong lịch sử Việt Nam.

Vũ còn gửi nhiều bài viết và trả lời phỏng vấn các hãng truyền thông nước ngoài, trong đó ông thẳng thắn chỉ trích Đảng Cộng sản cầm quyền và kêu gọi xây dựng một nền dân chủ đa đảng cho Việt Nam. Trong một cuộc phỏng vấn với Đài Á Châu Tự Do, Vũ nói: “Hiện nay ở Việt Nam người ta sử dụng ngân sách vô tội vạ và rất nhiều tiền từ ngân sách nhà nước chi vào những việc thậm chí có thể gọi là mafia.... Để có được chế tài đối với những kẻ cướp ngày... thì cách duy nhất là phải có chế độ đa đảng tại Việt Nam”.

Tại một trong những bài viết đăng trên mạng Bauxite Việt Nam, Vũ vận động cho thể chế tam quyền phân lập, chỉ trích cái mà ông gọi là chính phủ, tòa án và quốc hội “đồng lòng hại dân”.

Năm 2010, Cù Huy Hà Vũ bị bắt và bị truy tố theo Điều 88. Ông sau đó bị mang ra xét xử tại một phiên tòa gồm toàn các thẩm phán là đảng viên cộng sản, điều đó càng củng cố lập luận của ông là dưới một hệ thống như thế thì ngành tư pháp không thể vô tư. Năm 2011, Vũ bị kết án 7 năm tù giam.

Phiên tòa Cù Huy Hà Vũ gửi một thông điệp mạnh mẽ rằng, dưới hệ thống pháp luật Việt Nam, Đảng Cộng sản và các đảng viên cao cấp của nó như Thủ tướng là bất khả xâm phạm, và được miễn trừ trách nhiệm pháp lý. Quan trọng hơn có lẽ là, bản án này đã làm rõ rằng những hành vi như vậy sẽ được giải thích một cách hợp pháp là “tuyên truyền chống nhà nước”.

Kết quả này là có thể dự đoán được trong một chính quyền độc đảng, và các blogger có lẽ cũng biết rủi ro đó. Tuy nhiên, Nguyễn Phương Uyên, một sinh viên ở thành phố miền Nam Long An, nhận ra rằng, ngay cả khi phát ngôn vì Việt Nam và phản đối các hành vi hung hăng của một nước khác, cụ thể là Trung Quốc, trong tranh chấp ở vùng biển Đông Nam Á, cũng có thể khiến cô vào tù. Cô bị bắt vào ngày 14-10-2012, chỉ hai ngày sau sinh nhật lần thứ 20 của cô, và bị cáo buộc theo Điều 88. Theo cáo trạng của Uyên và bạn cô là Đinh Nguyên Kha, “tội” của họ là làm tờ rơi, biểu ngữ và cờ giấy mang các thông điệp sau:

- “Tuổi trẻ yêu nước Long An đấu tranh cho tự do và nhân quyền”,

- “Tuổi trẻ yêu nước quyết tâm diệt cộng sản, giải phóng dân tộc”, và

- “Long An trung dũng kiên cường toàn dân chống cộng suốt đời tự do”.

Bên cạnh đó, Uyên viết một khẩu hiệu bằng máu: “Tàu khựa cút khỏi Biển Đông”. Bản cáo trạng cho rằng khẩu hiệu này là “nội dung không tốt về Trung Quốc”.

Có thể lập luận rằng những khẩu hiệu như thế không hề đối lập với “chính quyền nhân dân”, mà là nhắm đến một chủ nghĩa (ý thức hệ). Tuy nhiên, thật khó để xác định được làm thế nào một sự chỉ trích nhằm vào Trung Quốc lại có thể được diễn giải thành chống chính quyền Việt Nam.

Vào tháng 5-2013, phiên tòa sơ thẩm áp đặt án tù 6 năm dành cho Nguyễn Phương Uyên và 8 năm dành cho Đinh Nguyên Kha. Mức án đã giảm xuống tại phiên phúc thẩm với 3 năm án treo dành cho Uyên và 4 năm tù giam dành cho Kha. Cả phiên sơ thẩm và phúc thẩm đều không cho bạn bè và gia đình vào dự, kể cả bố mẹ của Uyên và Kha.

Tự do có điều kiện

So với “cái còng”, Điều 258 của Bộ luật Hình sự năm 1999 có vẻ ít nghiêm khắc hơn với các hình phạt bao gồm cảnh cáo và cải tạo không giam giữ đến 3 năm. Trong những trường hợp nghiêm trọng, người phạm tội có thể bị phạt tù từ 2 đến 7 năm.

Mặt trái của Điều 258 này là nó mơ hồ hơn, chung chung hơn, và Nhà nước công an trị có thể dùng Điều 258 để bắt bao nhiêu người cũng được nếu muốn. Người vi phạm Điều 258 bao gồm những “Người nào lợi dụng các quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tự do tín ngưỡng, tôn giáo, tự do hội họp, lập hội và các quyền tự do dân chủ khác xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, công dân”.

Điều 258 bắt đầu với một danh sách rất cụ thể các quyền không được phép “lạm dụng”. Nhưng mặt khác, nó cũng để ngỏ việc diễn giải “những quyền tự do dân chủ khác” vốn không được liệt kê ban đầu. Nghiêm trọng hơn, nó không định nghĩa thế nào là “lạm dụng” hay “lợi ích của nhà nước” là gì để mà không xâm phạm. Trên thực tế, Điều 258 bao trùm một phạm vi các hành vi rộng hơn cả Điều 88, vốn chỉ giới hạn chỉ trong các hành vi có thể bị coi là “tuyên truyền”.

Sau sự bùng nổ của blog và truyền thông xã hội ở Việt Nam, đã có sự gia tăng việc bắt bớ và các cáo buộc theo Điều 258.

Một số vụ việc xảy ra trong năm 2013 thể hiện sự leo thang sử dụng Điều 258 ở Việt Nam khi nước này chạy đua vào ghế thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2014-2016:

- Ngày 5-5: hai blogger bị giam giữ ngay sau khi phân phát các bản Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền. Công an cáo buộc họ đã lợi dụng quyền tự do dân chủ nhằm xâm phạm lợi ích của nhà nước.

- Từ 26-5 đến 15-6: ba blogger bị bắt, hai trong số họ là các blogger và nhà báo nổi tiếng Trương Duy Nhất và Phạm Viết Đào. Blogger thứ ba, Đinh Nhật Uy, là anh trai của Đinh Nguyên Kha – người đang bị tạm giam theo Điều 88. Gia đình Uy và Kha, do đó, đâm ra nổi tiếng một cách đáng buồn vì có hai con trai đi tù, người vì vi phạm an ninh quốc gia, người vì xâm hại trật tự công cộng.

- Vào tháng 10, công an một lần nữa sử dụng Điều 258 để bắt giữ hai người, Thào Quán Mua và Hoàng Văn Sang ở tỉnh miền Bắc Tuyên Quang vì họ khiếu kiện tập thể phản đối chính quyền đã đàn áp Dương Văn Mình, một giáo phái được thành lập vào năm 1989. Đầu tháng 6, cảnh sát phá hủy các nhà đòn xây dựng trái phép của giáo phái nói trên theo yêu cầu của Ủy ban Tôn giáo của chính phủ. Theo pháp luật Việt Nam, các tổ chức tôn giáo phải đăng ký trước khi hoạt động. Do đó, vụ việc này bị cho là sử dụng Điều 258 để chống lại quyền tự do tôn giáo, tín ngưỡng.

Suy đoán rộng

Bản cáo trạng của Đinh Nhật Uy bị rò rỉ trên cộng đồng mạng vào tháng 10 và gây ra một làn sóng phẫn nộ vì những lập luận trẻ con của nó:

“Vào khoảng năm 2010, Đinh Nhật Uy được người bạn tạo cho tài khoản Facebook có nickname là Đinh Nhật Uy. Thời gian đầu, Nhật Uy chỉ sử dụng tin nhắn cho bạn bè. Nhưng từ khoảng tháng 11/2012, sau khi em ruột là Đinh Nguyên Kha bị khởi tố về tội tuyên truyền chống Nhà nước CHXHCN Việt Nam, thì tài khoản Facebook này mới được Đinh Nhật Uy sử dụng thường xuyên để đăng tin, chia sẻ hình ảnh, liên kết, nhắn tin...”

“(Thông qua Facebook) Đinh Nhật Uy còn đăng những thông tin xấu, sai sự thật đối với Nhà nước, tổ chức, cá nhân... Những hình ảnh, bài viết nêu trên có nhiều lượt người vào xem. Nhiều lượt người chia sẻ, đánh giá “like”, nhiều lượt người vào bình luận, trong đó có nhiều bài bình luận với lời lẽ nói xấu, bôi bác, xúc phạm đến Nhà nước, tổ chức và công dân... Ngày 2-1-2013, đăng địa chỉ liên kết bài viết: “Lật tẩy bộ mặt thật của Giải nhân quyền Hellman/Hammett” trên trang trandaiquang.net (Trần Đại Quang là tên của Bộ trưởng Công an Việt Nam, trang trandaiquang.net có vẻ là một website thân chính phủ), Uy nhận xét: ‘Chuyện như vầy cũng bịa ra được. Chỉ lừa được lũ đầu tôm chung chạ thôi mấy chú ơi’. Phía dưới có 18 lượt người thích và 07 lượt người bình luận, trong đó có những bình luận có tính chất xúc phạm”.

Bằng việc bỏ tù Uy 4 tháng và sau đó áp hình phạt 15 tháng tù treo cho anh, trên thực tế, nhà nước không chỉ nhắm tới một cá nhân mà còn gửi lời cảnh báo tới tất cả những người sử dụng mạng xã hội rằng họ là những tội phạm tiềm năng của Điều 258. Cáo buộc chống lại Đinh Nhật Uy không nói cụ thể quyền nào đã bị anh “lợi dụng”, nhưng có vẻ đó là quyền tự do ngôn luận.

Khi đối mặt với sự cấm đoán mơ hồ và rộng như thế, ai đó có thể hỏi: Công dân Việt Nam được phép làm hay nói những gì để không bị quy cho là “lợi dụng” quyền của mình? Ranh giới của “lợi ích nhà nước” là gì?

Chưa có câu trả lời, vì Điều 258 trao cho nhà chức trách sự tự do gần như không có giới hạn trong việc sử dụng pháp luật chống lại việc thực thi các quyền công dân. Chỉ khi nào nhà nước giải thích thế nào là “lợi dụng”, thế nào là xâm phạm “lợi ích” nhà nước, thì sự lạm dụng pháp luật này mới bị giới hạn.

Các blogger Việt Nam, trong đó có “J.”, hiểu rằng những hạn chế sẽ ngày càng bị xiết chặt hơn nếu họ tiếp tục im lặng. Tuân theo những hạn chế này có thể đồng nghĩa với việc họ không bị bỏ tù, nhưng không có nghĩa là họ được tự do.

Bản tiếng Anh/ English origin
Nguồn: http://www.seapa.org/wp-content/uploads/IDEI-2013-report.pdf

Người dịch: Phạm Đức Khiêm

(Blog Đoan Trang)

Tướng Trung Quốc bàn về niềm tin và đạo đức

Có một câu chí lý thế này: Hay bàn luận về khuyết điểm của người khác thì anh là kẻ đạo đức thấp kém. Hay bàn luận về khuyết điểm của nhân loại thì anh là một nhà tư tưởng.

LTS: Lưu Á Châu sinh năm 1952, là con rể cố Chủ tịch nước Trung Quốc Lý Tiên Niệm, có thời là Phó Chính uỷ bộ đội không quân Trung Quốc, nay là Chính uỷ Trường đại học Quốc phòng Trung Quốc, từng là giáo sư thỉnh giảng của ĐH Stanford Mỹ. Ông đồng thời là một nhà văn có tiếng, chủ nhân một số giải thưởng văn học. Các bài viết của ông ngôn từ mạnh dạn, quan điểm mới mẻ (nhất là quan điểm đối với Mỹ), lập luận sắc bén của ông được dư luận rất quan tâm.

Dưới đây là phần lược dịch bài nói ngày 11/9/2002 của ông - Trung tướng không quân Lưu Á Châu, lúc đó là Chính uỷ bộ đội không quân Quân khu Thành Đô Trung Quốc, trước các cán bộ quân đội cấp tiểu đoàn trở lên tại căn cứ không quân Côn Minh, Vân Nam.

Tuần Việt Nam xin đăng lại ý kiến cá nhân của ông, một vị Trung tướng của Trung Quốc để rộng đường dư luận. Mời quý bạn đọc gần xa, trong nước và nước ngoài gửi bài, ý kiến trao đổi, tranh luận.

Ông Lưu Á Châu

Người phê phán văn hoá Trung Hoa

Trong quá khứ, tôi trước tiên là người kế thừa văn hoá Trung Hoa, sau đó mới là người phê phán văn hoá Trung Hoa. Hiện nay tôi trước tiên là người phê phán văn hoá Trung Hoa sau đó mới là người kế thừa.

Lịch sử phương Tây là một bộ sử sửa cái xấu, cái sai thành cái tốt, cái đúng. Lịch sử Trung Quốc thì là một bộ sử sửa cái tốt cái đúng thành cái xấu cái sai. Thời cổ, phương Tây cái gì cũng cấm, chỉ có điều không cấm bản năng con người. Trung Quốc cái gì cũng không cấm, riêng bản năng thì cấm.

Người phương Tây dám thể hiện bản thân, tức thể hiện tư tưởng mình và còn dám phô bầy thân xác loã lồ của mình. Trung Quốc chỉ biết mặc quần áo, mặc quần áo cho tư tưởng. Mặc bao giờ cũng dễ hơn cởi. Phương Tây đả kích mặt đen tối của mình, cho nên tìm được ánh sáng, tư tưởng của họ đang bay bổng. Chúng ta ca ngợi sự sáng sủa của mình, kết quả đem lại bóng tối nghìn năm.

Trung Quốc không có nhà tư tưởng, chỉ có nhà mưu lược. Hegel từng nói: "Trung Quốc không có triết học." Tôi cho rằng mấy nghìn năm nay Trung Quốc chưa sản sinh được nhà tư tưởng nào. Nhà tư tưởng tôi nói là những người như Hegel, Socrates, Plato, những nhà tư tưởng ấy có cống hiến to lớn đối với tiến trình văn minh nhân loại. Lão Đan [tức Lão Tử - ND], bạn nói ông ấy là nhà tư tưởng phải không?

Chỉ dựa vào "Đạo đức kinh" 5000 chữ mà có thể làm nhà tư tưởng ư? Đấy là chưa nói "Đạo đức kinh" của ông có vấn đề.

Khổng Tử có thể coi là nhà tư tưởng chăng? Thế hệ chúng ta xem xét ông thế nào? Tác phẩm của ông bị xem xét ra sao? Tác phẩm của ông chưa từng cung cấp cho nội tâm người Trung Quốc một hệ thống giá trị có thể đối kháng quyền lực thế tục. Cái mà ông cung cấp là tất cả xoay xung quanh quyền lực.

Nếu Nho học là một tôn giáo thì đó là một tôn giáo rởm; nếu là tín ngưỡng thì là tín ngưỡng rởm; nếu là triết học thì đó là triết học của xã hội quan trường hoá. Xét trên ý nghĩa này thì Nho học có tội với người Trung Quốc.

Trung Quốc không thể có nhà tư tưởng, chỉ có nhà mưu lược. Xã hội Trung Quốc là xã hội binh pháp, dân tộc ta chỉ tôn sùng nhà mưu lược. Một Gia Cát Lượng chẳng mấy thành công về sự nghiệp lại được người ta kỷ niệm nhiều lần. Ông ấy bụng dạ kém khoáng đạt, cách dùng người cũng chưa thích hợp.

Có tư liệu cho thấy ông ta còn là kẻ lộng quyền. Nhưng chính con người như thế lại được nâng lên tầm cao phát sợ. Đây cũng là một phác hoạ tâm hồn dân tộc ta. Dưới hình thái xã hội như thế có ba loại hành vi thịnh hành ở Trung Quốc.

Ba loại hành vi thịnh hành tại Trung Quốc

1.Thuật nguỵ biện. Con trai tôi năm nay thi vào khoa báo chí một trường đại học. Khoa này là một trong những khoa báo chí tốt nhất Trung Quốc. Tôi bảo nó: Đưa giáo trình cho bố xem. Đọc xong tôi bảo thứ này không đáng đọc. Trong giáo trình có một suy đoán như sau: Trung Quốc phát minh ra thuốc nổ; thuốc nổ truyền tới châu Âu đã phá tan dinh luỹ phong kiến Trung thế kỷ của châu Âu. Thật nực cười. Thuốc nổ anh phát minh ra phá tan dinh luỹ phong kiến của người ta, thế sao dinh luỹ của chính anh lại không bị phá vỡ? Ngược lại còn vững chắc hơn?

Tại Đại học Quốc phòng Trung Quốc, khi thảo luận vấn đề Đài Loan có một quan điểm được nhiều người tán đồng như sau: Đài Loan như một cái ổ khoá. Nếu không giải quyết được vấn đề Đài Loan thì ổ khoá ấy sẽ khoá chặt cánh cổng lớn của Trung Quốc, Trung Quốc sẽ không có lối ra biển cả. Đó là sự nguỵ biện. Tây Ban Nha sau khi trở thành cường quốc biển, đâu có thể ngăn cản anh hàng xóm Bồ Đào Nha cũng trở thành cường quốc biển. Eo biển Dover của Pháp cách nước Anh có 28 hải lý, Anh Quốc có thể ngăn cản Pháp trở thành cường quốc biển không?

Trung Quốc mất biển, chủ yếu là do tầng lớp thống trị Trung Quốc nhiều đời chưa có quan điểm Quyền lực biển.

Có lẽ mọi người chưa chú ý tới chuyện một số hội Phật Giáo, Đạo giáo thường đứng ra chủ trì việc phê phán một số đoàn thể mê tín phong kiến, các vị đạo trưởng ung dung nói năng, phê phán người ta là mê tín phong kiến. Tôi muốn cười thầm nhưng lại không nhịn được cười thành tiếng. Bảo người ta là mê tín phong kiến, lẽ nào ông là duy vật chăng? Chẳng phải cũng là mê tín đó sao?

2. Đối ngoại lôi kéo vỗ về, đối nội tàn nhẫn. Văn minh châu Âu và văn minh Trung Quốc hầu như đồng thời cất bước nhưng châu Âu hình thành nhiều quốc gia nhỏ, Trung Quốc hình thành một đại đế quốc thống nhất. Nói tới chuyện này chúng ta thường hí hửng phấn khởi. Thực ra châu Âu hình thành nhiều quốc gia như thế chính là một dạng thể hiện tư tưởng tự do của họ. Tuy hình thành nhiều quốc gia như vậy nhưng bao nhiêu thứ có liên quan đến văn minh nhân loại chính là sinh ra từ các tiểu quốc chia tách ra ấy.

Còn chúng ta đã làm được gì cho văn minh thế giới? Có thể khẳng định, thống nhất giang sơn có mối quan hệ tất nhiên nào đó với tư tưởng thống nhất. Xã hội mưu lược là xã hội hướng nội.

Tôi từng nghiên cứu kỹ sự khác biệt giữa Trung Quốc với Mỹ. Trên mặt công việc quốc tế, về cơ bản Trung Quốc mềm mỏng, còn trên mặt công việc trong nước thì cứng rắn. Nước Mỹ ngược lại, họ rắn trên mặt công việc quốc tế, mềm trên mặt công việc trong nước. Chẳng còn nhớ trong một cuốn sách nào đấy tôi có đề cập vấn đề này, có lẽ là cuốn Đánh giá nguy hiểm tác chiến với Đài Loan, và kết luận: Chuyện này là do sự khác biệt văn hoá quyết định.

Văn hoá Trung Quốc có tính khép kín, kín đáo, hướng nội. Văn hoá Mỹ thì cởi mở, hướng ngoại. Tư tưởng đại nhất thống cũng là tư tưởng kiểu hướng nội. Điều đó giải thích vì sao trước bọn xâm lược nước ngoài thì chúng ta là bầy cừu, trước đồng bào mình thì chúng ta là lang sói. Ngót trăm lính Nhật là đủ để áp giải 50 nghìn tù bình quân Quốc Dân Đảng đến Yến Tử Cơ [một địa danh thuộc tỉnh Giang Tô - ND] xử bắn. Chưa nói đến chống lại, các tù binh này chẳng có cả tới dũng khí bỏ chạy nữa kia.

3. Hành vi thô bỉ. Sự thô bỉ về tinh thần ắt đem lại sự thô bỉ trong hành vi. Sự cao quý tinh thần ắt sẽ đem lại sự cao quý trong hành vi. Khoảng hai chục năm trước khu phố nhà tôi có xảy ra chuyện như sau: Một đôi vợ chồng li dị, ông chồng dẫn cô bồ mới về nhà, hai vợ chồng cãi nhau. Bà vợ chạy lên gác trên muốn nhảy lầu. Rất nhiều người xúm lại xem. Có kẻ vì hí hửng khi thấy người khác gặp tai nạn mà hét to: "Nhảy đi, nhảy đi!" Về sau cảnh sát đến cứu được bà kia xuống, những người xem thậm chí còn cảm thấy tiếc rẻ.

Tôi thở dài một cái rồi về nhà, mở ti-vi xem. Đúng lúc ấy trên ti-vi đang chiếu bộ phim kể về một chuyện có thật xảy ra ở châu Âu. Chuyện như sau: Một nước nào đó, nhớ mang máng là Hungary thì phải, 70 năm trước có một anh thợ mỏ trẻ sắp cưới vợ. Trong lần cuối cùng xuống giếng mỏ trước ngày cưới thì mỏ xảy ra sụt lở, anh thợ kia mãi mãi không thể trở về. Cô dâu không thể tin rằng người yêu của mình có thể bỏ cô mà đi, cứ thế đằng đẵng chờ 70 năm trời.

Cách đây ít lâu người ta sửa lại hầm mỏ, phát hiện thấy trong vũng nước đọng ở chỗ sâu có một xác người. Đó chính là chàng rể- thợ mỏ nọ bị vùi dưới giếng 70 năm trước. Vì dưới ấy không có không khí, xác lại ngâm trong nước có khoáng chất nên người ấy trông vẫn trẻ như lúc chết. Cô dâu thì đã là bà lão tóc bạc phơ.

Bà cụ ôm lấy người yêu khóc nức nở. Bà quyết định tiếp tục làm lễ cưới của họ. Cảnh này thật quá xúc động: Cô dâu 80 tuổi mặc áo cưới trang trọng một màu trắng như tuyết. Tóc cũng trắng như tuyết. Người yêu của bà thì vẫn trẻ như xưa, mắt nhắm nghiền nằm trên cỗ xe ngựa. Hôn lễ và tang lễ đồng thời tiến hành. Bao nhiêu người rơi lệ.

Vụ 11/9 thử thách trình độ đạo đức quốc dân

Vụ 11/ 9 năm ngoái là sự việc có thể khảo nghiệm trình độ đạo đức của dân tộc ta nhất. Hôm nay [tức 11/09/2002 - ND] vừa đúng tròn một năm sự kiện ấy. Vụ 11/ 9 tuy không thể thay đổi thế giới nhưng đã thay đổi nước Mỹ. Đồng thời, thế giới sau ngày ấy rất khó trở lại trước sự kiện này.

Khi xảy ra vụ 11/9, ít nhất trong một quãng thời gian sau đó nước ta bị bao phủ bởi một bầu không khí không lành mạnh. Tối hôm 12/9, có người bạn gọi điện thoại cho tôi nói sinh viên ĐH Bắc Kinh và ĐH Thanh Hoa đang khua chiêng gõ trống. Tôi bảo đội tuyển bóng đá quốc gia Trung Quốc còn chưa lọt vào vòng sau kia mà, phải đến mồng 7/10 đội Trung Quốc mới đấu trận cuối cùng với đội Liên hiệp Vương quốc A Rập, nếu thắng thì sẽ lọt vào danh sách dự World Cup. Một lúc sau mới biết thì ra sinh viên Trung Quốc đang chúc mừng việc toà tháp đôi Mỹ bị đánh sập.

Báo chí nước ngoài đưa tin: Hồi ấy có một đoàn nhà báo Trung Quốc đang ở thăm Mỹ, khi thấy hình ảnh toà nhà Trung tâm Thương mại thế giới bị đánh phá, các thành viên đoàn nhà báo này bất giác vỗ tay. Đây là một dạng ngấm văn hoá; điều đó không thể trách họ, bọn họ đã không thể kiềm chế được bản thân.

Kết quả họ bị [chính phủ Mỹ - ND] tuyên bố là những người mãi mãi không được hoan nghênh. Hồi ấy tôi đang ở Không quân Bắc Kinh [1], mấy hôm ấy đều có người ở bộ đội đến thăm, gặp ai tôi cũng hỏi quan điểm của họ đối với vụ 11/9. Tất cả đều trả lời: Đánh bom hay lắm.

Sau này tôi nói đây là một tình trạng rất đáng buồn. Nếu những người ấy yêu mến Trung Quốc, thế thì có cứu được Trung Quốc hay không? Về giới truyền thông thì càng chẳng nên nhắc tới. Ở Trung Quốc, nơi không có tin tức nhất là trên báo chí.

Năm 1997 công nương Diana chết vì tai nạn giao thông. Cho dù Diana là người thế nào, hoàng gia Anh Quốc ra sao thì ít nhất bà ấy cũng có giá trị tin tức. Các tờ báo lớn trên thế giới đều đăng tin này trên trang nhất, riêng báo chí Trung Quốc không đăng tin ấy. Hôm đó tin tức đầu bảng của các tờ báo lớn ở Bắc Kinh là "Các trường trung, tiểu học Bắc Kinh hôm nay khai giảng". Tin này chẳng khác gì tin "Người Bắc Kinh hôm nay ăn sáng rồi", chỉ có cái giá trị [thông tin - ND] ấy thôi.

Tối hôm 11/9 tôi ngồi xem chương trình "Tiêu điểm phỏng vấn" trên ti-vi. Tôi muốn xem xem "những cái miệng lưỡi của đất nước" đánh giá tiêu điểm vụ 11/9 như thế nào. Kết quả chương trình "Tiêu điểm phỏng vấn" hôm ấy có nội dung là nói về việc các chi bộ ở nông thôn tăng cường xây dựng chi bộ gì gì đó. Bạn muốn xem cái gì thì không có cái ấy. Cái bạn không muốn nghe thì người ta cứ nói cho mà nghe. Dĩ nhiên, những cái miệng lưỡi của quốc gia thì vô tội.

Văn hoá truyền thống ảnh hưởng tới quan niệm đạo đức

Năm 1999 Mỹ tấn công Nam Tư. Trung Quốc đứng ra phản đối. Cái giá của lần ấy là Đại sứ quán Trung Quốc tại Nam Tư bị bắn phá. Suýt nữa thì Trung Quốc lại đứng ra lần nữa. Đoàn tàu văn hoá này của chúng ta có quán tính lớn, chở chúng ta, những kẻ có khiếm khuyết đạo đức, phóng như bay tới điểm chót.

Hồi ấy có người còn đề xuất nhân dịp này tấn công Đài Loan, ra tay một lần là xong. Có thể thông cảm với nỗi lòng của các bạn ấy, nhưng bấy giờ quả thật không phải là thời cơ thích hợp. Hồi ấy tôi nghĩ, vụ 11/9 chết bao nhiêu người, đều là người vô tội. Cái mất đi là sinh mạng con người, thứ tôn nghiêm nhất trên thế giới. Những sinh mạng ấy không có liên quan với chính phủ Mỹ. Chúng ta dùng thái độ như vậy đối xử với người ta, nhưng người ta không dùng thái độ như vậy đối xử với ta.

Thảm án Dover hình thành sự đối chiếu rõ rệt với việc này. Năm 2000, một đoàn người Phúc Kiến vượt biên trái phép ngồi trong xe thùng bịt kín cập cảng Dover lên đất Anh Quốc. Vì ngồi mấy chục giờ trong thùng xe thiếu không khí, tất cả đều chết ngạt [2], chỉ có 2 người sống sót.

Khi vụ này bị phanh phui, không một quan chức nào của Đại sứ quán Trung Quốc xuất đầu lộ diện. Cuối cùng dân chúng Anh Quốc vùng Dover tự phát làm lễ truy điệu và lễ thắp nến tưởng niệm những người đã chết.

Rất nhiều trẻ em tham dự, chúng cầm trong tay những thứ đồ chơi chế tạo tại Trung Quốc. Nhân đây xin nói thêm, hiện nay 90% đồ chơi trên thế giới là Made in China. Nhà báo hỏi lũ trẻ: Tại sao các cháu dự lễ truy điệu? Bọn trẻ nói: Họ cũng là người cả mà; các thứ đồ chơi trong tay chúng cháu cầm đây có thể là do những người trong số họ sản xuất.

Không một người Trung Quốc nào có mặt trong buổi lễ truy điệu ấy. Thế nào là văn minh, thế nào là không văn minh? Tôi đang suy nghĩ.

Thờ ơ, coi nhẹ sinh mạng con người thật đáng sợ

Thật là đáng sợ khi người ta ca ngợi khủng bố. Trung Quốc thoát thai từ nền văn hoá giáo dục Trung Quốc, trước hết thờ ơ coi khinh sinh mạng của chính mình, từ đó mới có thái độ coi tính mạng của người khác, nước khác như trò trẻ con. Bản thân không có quyền lực quý trọng sinh mạng mình, cũng không cho người khác có cái quyền ấy. Tâm trạng "khán giả" năm xưa từng bị Lỗ Tấn hồi trẻ phê phán chính là được tôi luyện như vậy đấy.

Người Trung Quốc xem cảnh giết người khác, không ai không vui mừng phấn khởi. Giai cấp thống trị cố ý đem người ta ra giết tại nơi đông người. Kẻ bị thống trị thì hưởng thụ tại nơi đông người cái cảm giác khoái trá của kẻ thống trị. Nhất là khi xử tử bằng kiểu tùng xẻo, kéo dài ba ngày, người xem đông nghìn nghịt. Cả đến những chủ sạp hàng nhỏ cũng bày hàng ra bán tại đấy. Đao phủ còn bán bánh màn thầu dính máu.

Trung Quốc ngày nay không có tục tùng xẻo nữa. Nhưng xử án tại nơi đông người cũng là sự mở rộng tập quán đó. Người nước ta năm nào đi xem giết Lục Quân Tử Đàm Tự Đồng [3] như đi trẩy hội. Với những người như thế, trong cuộc chiến tranh Giáp Ngọ [4] ta sao mà không mất Đài Loan. Con cháu họ, tức chúng ta, nếu lại như họ thì làm sao mà giải phóng được Đài Loan.

Khi có kẻ xấu hành hung trên xe buýt, những người đi xe đều im thin thít. Dựa vào những con người ấy đi giải phóng Đài Loan ư? Dựa vào họ để thực hiện 4 hiện đại hoá ư? Bạn thực hiện 4 hiện đại hoá rồi thì có lợi gì nhỉ?

Sáng nay khi tập thể dục tôi tranh thủ xem truyền hình, chương trình quảng cáo "Tin tức buổi sáng", sản phẩm nào bán chạy nhất? Đó là cửa chống trộm. Đây là nỗi buồn của một dân tộc. Bạn xem đấy, nhà chúng ta ở chẳng khác gì cái cũi. Tại Thành Đô, tôi ở căn nhà mấy vị chính uỷ không quân tiền nhiệm từng ở. Tôi vào xem, ôi chao, như vào nhà giam ấy. Cửa sổ, ban công đều bao bọc bằng hàng rào chấn song chống trộm. Tôi bảo dỡ bỏ hết.

Hôm nọ đọc một cuốn sách có tên "Trung Quốc có thể nói Không". Tôi bảo, anh có thể nói Không, nhưng anh đứng sau cánh cửa chống trộm mà nói Không; đó chẳng phải là dũng sĩ mà là kẻ hèn nhát. Kiều Lương [5] nói chí lý: [Đó là] "Những người yêu nước khi gặp bọn trộm cướp mà còn lánh mặt nhưng lại dũng cảm dõng dạc nói Không với một cường quốc ở xa tít mù!"

Cần nhìn nhận nước Mỹ một cách khách quan toàn diện. Nước Mỹ là một quốc gia như thế nào? Nhớ lại hồi trẻ từng nghe một câu nói hình dung thành phố New York: Cái tốt nhất trên thế giới và cái xấu nhất trên thế giới cộng lại với nhau thì là New York. Dùng câu ấy để hình dung nước Mỹ ngày nay có thích hợp hay không?

Thế hệ quân nhân chúng ta, những quân nhân đảm nhận niềm hy vọng tương lai của tổ quốc, vừa không nên làm "phái thân Mỹ", cũng chẳng thể làm "phái chống Mỹ" một cách đơn giản, mà nên làm "phái hiểu Mỹ" chín chắn.

Hiểu kẻ địch thì mới chiến thắng được kẻ địch. Đánh giá thấp đối thủ tức là đánh giá thấp chính mình. Thác Bạt Đạo [6] đổi tên nước của Nhu Nhiên thành "Nhu Nhu", ý là sâu bọ, nhưng chính ông lại bị con sâu ấy đánh bại. Thế thì ông chẳng bằng con sâu nữa kia.

Mỹ không muốn Trung Quốc hùng mạnh, hoàn toàn cũng như Trung Quốc không muốn Mỹ xưng bá. Mối quan hệ Trung Quốc- Mỹ có xung đột nhưng cũng có lợi ích chung nhất định. Làm thế nào hoá giải xung đột, phát triển lợi ích chung là việc các nhà ngoại giao Trung Quốc hiện nay nên cố gắng làm.

Trung Quốc muốn phát triển thì không thể cắt đứt sự đi lại với thế giới. Thế giới hiện nay là đơn cực, chỉ khi nào Mỹ suy sụp thì mới có thể xuất hiện thế giới đa cực. Chúng ta vừa không thể cắt quan hệ với Mỹ lại vừa không thể có quá nhiều kỳ vọng về Mỹ. Hiện nay mà đối kháng với Mỹ thì chưa phải là thời cơ thích hợp nhất. Lợi ích quốc gia nên mãi mãi là chuẩn tắc cao nhất cho hành động của chúng ta. Chúng ta cần nhẫn nại; nhẫn nại không phải là mềm yếu, chỉ có khuất phục mới là mềm yếu.

Đấu tranh ngoại giao càng cần đấu trí

Dĩ nhiên Mỹ không từ bỏ dã tâm diệt chủ nghĩa xã hội. Dĩ nhiên Mỹ không muốn Trung Quốc trỗi dậy, không muốn kinh tế Trung Quốc phát triển đi lên. Nhưng cần nhớ cho kỹ: Khi đấu tranh với đối thủ, nhất định phải làm cho đối thủ của anh nhìn thấy cái tình hình họ không muốn thấy nhất.

Người Mỹ muốn người Trung Quốc đánh nội chiến; chúng ta quả thật đánh nội chiến rồi. Họ không rúc trong chăn mà cười đến nôn ruột thì mới lạ chứ. Dĩ nhiên nhất mực "Nằm gai nếm mật, thao quang dưỡng hối [vờ ngu giả dại/ giấu tài - ND]" cũng không được.

Là một nước lớn, Trung Quốc có thể làm theo cách như một võ hiệp thời xưa ẩn vào núi sâu khổ luyện võ công, chờ khi võ nghệ cao cường rồi tái xuất quyết thắng kẻ địch chăng? Với số dân và tài nguyên của Trung Quốc, đặc biệt là với nền văn hoá của mình, Trung Quốc không thể lớn mạnh như nước Mỹ được, huống chi Mỹ cũng chẳng dừng lại không tiến lên.

Vẫn là Mao Trạch Đông nói chí lý: "Đánh vẫn cứ phải đánh, đàm [đàm phán - ND] vẫn cứ phải đàm, hoà vẫn cứ phải hoà." Con người cần khôn ngoan tài trí, đấu tranh ngoại giao lại càng cần khôn ngoan. Phải dắt mũi người ta mà đi chứ đừng bị người ta dắt.

Khơ-rut-xôp là một tay khôn ngoan. Tôi xin kể cho các bạn nghe chuyện này: Tại một đại hội nọ [ý nói Đại hội XX đảng Cộng sản Liên Xô - ND], Khơ-rut-xôp ra sức vạch trần và phê phán chế độ chính trị tàn bạo của Stalin. Có người chuyển lên một mẩu giấy chất vấn Khơ-rut-xôp: Bản thân Khơ-rut-xôp cũng là một thành viên trong tập đoàn quyền lực nòng cốt khi Stalin nắm chính quyền.

Vì sao hồi ấy ông không đứng lên chống lại sự độc đoán của Stalin? Khơ-rut-xôp cao giọng đọc nội dung mẩu giấy kia rồi lớn tiếng nói với mọi người: Đây là mẩu giấy của ai thế? Xin người đó đứng ra! Đứng ra nào! ... Bên dưới nhốn nháo một lúc nhưng chẳng thấy ai đứng ra cả.

Khơ-rut-xôp nói: Mọi người xem đấy, chúng ta hiện nay dân chủ như thế này, trong tình hình chẳng có gì phải sợ hãi mà ngay cả đồng chí viết mẩu giấy này cũng không dám đứng ra. Vậy hãy nghĩ xem, trong bầu không khí dưới thời Stalin thống trị ấy có người nào dám đứng ra cãi lại Stalin không? Cả hội trường vỗ tay.

Chúng ta đấu tranh với Mỹ nên có sự khôn ngoan ấy của Khơ-rut-xôp. Khi cần thao quang dưỡng hối thì thao quang dưỡng hối đến tận nhà. Như một câu đồng chí Đặng Tiểu Bình năm nào nói với Thủ tướng Canada Trudeau (đại ý): Cái Thao quang dưỡng hối chúng tôi nói bao gồm cả việc không cần giữ thể diện cũng nhất định phải giữ mối quan hệ với quốc gia phát triển nhất trên thế giới. Ý của đồng chí Đặng Tiểu Bình là Trung Quốc nhất định phải bước cùng nhịp với văn minh thế giới, không thể xa rời nền văn minh thế giới.

Không có lý do căm ghét Mỹ

Trong sự kiện 11/9, trừ một số quốc gia cá biệt, một bộ phận dân chúng Trung Quốc (chứ không phải là chính phủ) đã tỏ ra mình ở cách nền văn minh dòng chính của thế giới một khoảng cách xa nhất.

Khi cần đấu tranh thì một tấc cũng không nhường. "Sùng bái Mỹ" là không đúng, "Thân Mỹ" không đúng, "Ghét Mỹ" cũng không đúng. Chính phủ và chính khách Mỹ vừa giống dân chúng Mỹ lại vừa không giống. Bạn cần phải có trí tuệ cao để phân biệt họ.

Trong quá khứ, vì để giúp Trung Quốc thoát khỏi ách thống trị thực dân mà Mỹ đánh bại Nhật, họ có cống hiến lớn đối với tiến bộ văn minh của xã hội Trung Quốc. Hai nước Trung Quốc- Mỹ không có xung đột lợi ích căn bản. Ngày nay, do lợi ích của Mỹ rải khắp toàn cầu nên 2 nước có xung đột. Nhưng chúng ta vẫn phải dùng tấm lòng đạo đức để bình xét sự vật chứ không thể kích động. Tôi từng nói rằng đối với Nhật, một nước từng tàn sát mấy chục triệu đồng bào ta, mà chúng ta thường xuyên nói 2 nước "phải đời đời kiếp kiếp hữu hảo với nhau". Thế thì chúng ta có lý do nào để căm ghét nhân dân Mỹ từng giúp ta đánh bại Nhật?

Những cái đáng sợ của Mỹ

Đâu là chỗ thực sự đáng sợ của nước Mỹ? Tuy rằng Mỹ có quân đội mạnh nhất thế giới, khoa học kỹ thuật tiên tiến nhất thế giới, nhưng tôi cho rằng những cái đó không đáng sợ. Nghe nói máy bay tàng hình của Mỹ thường xuyên ra vào bầu trời Trung Quốc rất thoải mái, nhưng điều ấy chẳng có gì đáng sợ cả. Cái đáng sợ của họ không phải là những thứ ấy.

Năm 1972, tôi học ở Đại học Vũ Hán, lên lớp giờ chính trị. Một thầy giáo khoa chính trị nói: "Nước Mỹ là đại diện của các nước tư bản mục nát, suy tàn, đã sắp xuống mồ, hết hơi rồi." Tôi, một sinh viên công nông binh mặc bộ quân phục, đứng ngay lên phản bác: "Thưa thày, em cảm thấy thầy nói không đúng ạ. Tuy rằng nước Mỹ không giống Trung Quốc là mặt trời nhô lên lúc 8- 9 giờ sáng, nhưng Mỹ cũng chẳng phải là mặt trời đang lặn gì gì đó, mà là mặt trời lúc giữa trưa ạ."

Thầy giáo bực mình, tái mét mặt ấp úng nói: "Cái cậu học sinh này, sao dám nói thế hả!" Ông ấy không hỏi tôi tại sao lại nói thế, mà dùng một chữ "dám". Lúc đó tôi thấy hết tâm trạng của ông.

Chính là cái nước tư bản mục ruỗng suy tàn ấy vào thập niên 90 thế kỷ trước đã lãnh đạo cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật mới nhất trên thế giới. Tôi tốt nghiệp đại học đúng vào lúc bắt đầu cải cách mở cửa. Tôi lại có một quan điểm: Nước Mỹ là quốc gia do hàng chục triệu con người không yêu tổ quốc mình hợp thành, nhưng họ đều rất yêu nước Mỹ. Hồi ấy rất nhiều người lãnh đạo vừa chửi Mỹ vừa gửi con cái mình sang Mỹ. Một sự tương phản lớn!

Nói một thôi một hồi rồi, vậy thì cái đáng sợ của Mỹ là ở đâu? Tôi cảm thấy có ba điểm.

Điểm thứ nhất, không thể coi thường cơ chế tinh anh của Mỹ. Chế độ cán bộ, chế độ tranh cử của Mỹ có thể bảo đảm những người quyết sách đều là tinh anh. Bi kịch của Trung Quốc chúng ta, lớn đến nhà nước, nhỏ tới từng đơn vị, phần lớn tình hình là người có tư tưởng thì không quyết sách, người quyết sách thì không có tư tưởng. Có đầu óc thì không có cương vị, có cương vị thì không có đầu óc.

Nước Mỹ ngược hẳn lại, cơ chế hình tháp của họ đưa được những người tinh anh lên. Nhờ thế, 1 là họ không mắc sai lầm; 2 là họ ít mắc sai lầm; 3 là mắc sai lầm thì có thể nhanh chóng sửa sai. Chúng ta thì mắc sai lầm, thường xuyên mắc sai lầm, mắc sai lầm rồi thì rất khó sửa sai.

Mỹ dùng một hòn đảo Đài Loan nhỏ xíu để kiềm chế Trung Quốc chẵn nửa thế kỷ. Nước cờ này họ đi thật linh hoạt, thật thần kỳ. Một Đài Loan làm thay đổi hẳn sinh thái chính trị quốc tế. Điều tôi lo ngại nhất là bộ khung chiến lược phát triển Trung Quốc trong thế kỷ mới sẽ vì vấn đề Đài Loan mà biến dạng. Ngày nay, đối với các dân tộc có thế mạnh thì tính quan trọng của lãnh thổ đã giảm nhiều, đã chuyển từ tìm kiếm lãnh thổ sang tìm kiếm thế mạnh của quốc gia.

Người Mỹ không có yêu cầu lãnh thổ đối với bất cứ quốc gia nào. Nước Mỹ không quan tâm lãnh thổ, toàn bộ những gì họ làm trong thế kỷ XX đều là để tạo thế. Tạo thế là gì? Ngoài sự lớn mạnh về kinh tế thì là lòng dân chứ còn gì nữa! Có lòng dân thì quốc gia có lực ngưng tụ, lãnh thổ mất rồi sẽ có thể lấy lại. Không có lòng dân thì khẳng định đất đai anh sở hữu sẽ bị mất. Có nhà lãnh đạo quốc gia chỉ nhìn một bước. Nước Mỹ hành sự thường nhìn 10 bước. Vì thế cho nên mỗi sự kiện lớn toàn cầu xảy ra sau ngày Thế chiến II chấm dứt đều góp phần làm tăng cường địa vị nước Mỹ. Nếu chúng ta bị họ dắt mũi thì có thể sẽ mất hết mọi con bài chiến lược.

Tôi nhiều lần nói là trung tâm chiến lược của Mỹ sẽ không chuyển sang châu Á đâu, song điều đó không có nghĩa là Mỹ không bao vây Trung Quốc. Rất nhiều bạn chỉ thấy Mỹ bao vây Trung Quốc về quân sự, cũng như rất nhiều người chỉ thấy khoảng cách chênh lệch về KHKT và trang bị vũ khí giữa 2 nước mà chưa nhìn thấy sự mất cân đối nghiêm trọng hơn sự lạc hậu về trang bị trên mặt chiến lược lớn, nhất là trên tầng nấc ngoại giao.

Sau vụ 11/9, Mỹ nhanh chóng chiếm Afghanistan trong vòng 2 tháng, từ phía Tây bao vây Trung Quốc. Sức ép quân sự của Nhật, Đài Loan, Ấn Độ cũng chẳng bớt đi. Xem ra chúng ta giành được từ vụ 11/9 một số lợi ích trước mắt, song các lợi ích đó không quá 1- 2 năm có thể biến mất. Tôi cho rằng bao vây chiến lược đối với Trung Quốc là một kiểu khác, không phải là quân sự mà là siêu việt quân sự.

Bạn xem đấy, mấy năm gần đây các nước xung quanh Trung Quốc tới tấp thay đổi chế độ xã hội, biến thành cái gọi là quốc gia "dân chủ". Nga, Mông Cổ thay đổi rồi, Kazakhstan thay đổi rồi. Cộng thêm các nước trước đây như Hàn Quốc, Phillippines, Indonesia, lại cộng thêm vùng Đài Loan. Đối với Trung Quốc, sự đe doạ này còn ghê gớm hơn đe doạ quân sự. Đe doạ quân sự có thể là hiệu ứng ngắn hạn, còn việc bị cái gọi là các quốc gia "dân chủ" bao vây là hiệu ứng dài hạn.

Điểm thứ hai, sự độ lượng và khoan dung của nước Mỹ. Bạn nên sang châu Âu, sau đó sang Mỹ, bạn sẽ thấy một sự khác biệt lớn: Sáng sớm, các đường phố lớn ở châu Âu chẳng có người nào cả, còn tại Mỹ sáng sớm các phố lớn ngõ nhỏ đều có rất nhiều người tập thể dục, thậm chí cả ngày như thế. Tôi có một câu nói: Tập thể dục là một phẩm chất, tập thể dục đại diện cho một kiểu văn hoá khí thế hừng hực đi lên. Một quốc gia có sức sống hay không, chỉ cần xem có bao nhiêu người tập thể dục là biết.

Người Mỹ có thể lấy quốc kỳ làm quần lót để mặc. Hồi ở Mỹ tôi có mua một chiếc quần cộc cờ sao vạch. Tôi thường xuyên mặc chiếc quần ấy. Tôi mặc nó là để khinh miệt nó, là để trút giận, là một dạng trút sự bực bội và thoả mãn về tâm lý. Người Mỹ mặc nó là sự trêu chọc bỡn cợt, bản chất khác. Người Mỹ có thể đốt quốc kỳ nước mình ngoài phố. Đới Húc [7] nói: Nếu một quốc gia có thể đốt cả quốc kỳ của mình thì anh còn có lý do nào đi đốt quốc gia ấy nữa?

Điểm thứ ba, sức mạnh vĩ đại về tinh thần và đạo đức. Đây là điều đáng sợ nhất. Vụ 11/9 là một tai nạn. Khi tai hoạ ập đến, thể xác ngã xuống trước tiên, nhưng linh hồn vẫn đứng. Có dân tộc khi gặp tai nạn thể xác chưa ngã mà linh hồn đã đầu hàng.

Trong vụ 11/9 có xảy ra 3 sự việc đều có thể để chúng ta qua đó nhìn thấy sức mạnh của người Mỹ. Việc thứ nhất, sau khi phần trên toà nhà Thương mại thế giới bị máy bay đâm vào, lửa cháy đùng đùng, tình thế ngàn cân treo sợi tóc. Khi mọi người ở tầng trên qua cửa thoát hiểm chạy xuống phía dưới, tình hình không rối loạn lắm.

Người ta đi xuống, lính cứu hoả xông lên trên. Họ nhường lối đi cho nhau mà không đâm vào nhau. Khi thấy có đàn bà, trẻ con hoặc người mù tới, mọi người tự động nhường lối đi để họ đi trước. Thậm chí còn nhường đường cho cả một chú chó cảnh. Một dân tộc tinh thần không cứng cáp tới mức nhất định thì dứt khoát không thể có hành vi như vậy. Đứng trước cái chết vẫn bình tĩnh như không, e rằng không phải là thánh nhân thì cũng gần với thánh nhân.

Việc thứ hai, hôm sau ngày 11/9, cả thế giới biết vụ này do bọn khủng bố người A Rập gây ra. Rất nhiều cửa hàng, tiệm ăn của người A Rập bị những người Mỹ tức giận đập phá. Một số thương nhân người A Rập cũng bị tấn công. Vào lúc đó có khá nhiều người Mỹ tự phát tổ chức đến đứng gác trước các cửa hiệu, tiệm ăn của người A Rập hoặc đến các khu người A Rập ở để tuần tra nhằm ngăn chặn xảy ra bi kịch tiếp theo.

Đó là một tinh thần thế nào nhỉ. Chúng ta thì từ xưa đã có truyền thống trả thù. Thành Đô nơi tôi ở, ngày xưa Đặng Ngải [8] sau khi chiếm được Thành Đô, con trai của Bàng Đức [9] giết sạch giá trẻ gái trai gia đình Quan Vũ. Trả thù đẫm máu, lịch sử loang lổ vết máu không bao giờ hết.

Việc thứ ba, chiếc máy bay Boeing 767 bị rơi ở Pennsylvania vốn dĩ bị không tặc dùng để đâm vào Nhà Trắng. Sau đấy hành khách trên máy bay vật lộn với bọn khủng bố nên mới làm máy bay rơi. Vì lúc ấy họ đã biết tin toà nhà Thương mại thế giới và Lầu Năm Góc bị máy bay đâm vào nên họ quyết định không thể không hành động, phải đấu tranh sống chết với bọn khủng bố.

Cho dù trong tình hình ấy họ còn làm một chuyện thế này: Quyết định biểu quyết thông qua có nên chiến đấu với bọn khủng bố hay không. Trong giờ phút quan hệ tới sự sống chết ấy, họ cũng không cưỡng chế ý chí của mình lên người khác. Sau khi toàn thể mọi người đồng ý, họ mới đánh bọn không tặc. Dân chủ là gì; đây tức là dân chủ. Ý tưởng dân chủ đã thấm vào sinh mạng của họ, vào trong máu, trong xương cốt. Một dân tộc như thế mà không hưng thịnh thì ai hưng thịnh. Một dân tộc như thế không thống trị thế giới thì ai có thể thống trị thế giới.

Nên tham khảo kinh nghiệm thành công của Mỹ

Tôi thường có ý nghĩ quái lạ như thế này: Những vũ khí đỉnh cao nhất, KHKT tối tân và lực lượng vũ trang mạnh nhất trên thế giới nếu nằm trong tay những người như thế là rất thích hợp. Bao giờ cũng hơn nằm trong tay người Nhật, người Libya, người Iraq chứ? Cho là nằm trong tay chúng ta thì chúng ta có thể làm gì, điều đó cũng chưa thể biết. Nước Mỹ, quốc gia này có rất nhiều kinh nghiệm thành công, đáng để chúng ta tham khảo học tập. Sau vụ 11/9, Mỹ không thành lập Uỷ ban 11/9, không lập Bộ Chỉ huy ứng phó tình trạng khẩn cấp gì gì đó.

Tôi cực lực phản đối những thứ không thực tế. Sau khi đến bộ đội không quân Thành Đô, tôi chủ trương hoặc không họp hoặc ít họp hành. Cuộc họp nào không thể không họp thì họp ngắn thôi. Đến nơi trước tiên tôi thay đổi việc học tập của các Uỷ viên thường vụ thành tự học.

Cầm văn kiện đọc thì học được cái gì kia chứ. Tôi đang đấu tranh với thế lực thói quen. Lực lượng cá nhân tôi có hạn nhưng tôi không thể không đấu tranh. Cho dù sứt đầu mẻ trán cũng không được nản chí. Chẳng hạn nói chung khi xuống thăm bộ đội, tôi đều không ăn cơm. Chỉ cần có thể về nhà trong ngày thì tôi đều mang theo lương khô chứ không ăn cơm bộ đội.

Khi ở bộ đội không quân Bắc Kinh tôi đến sư đoàn 33 cũng thế. Nếu không thể không ăn thì tôi chỉ ăn đơn giản. Tuy rằng nói uống một chén rượu chưa đủ làm đổ cờ đỏ, ăn một bữa cơm chưa thể mất giang sơn, nhưng nhiều lần quá, lãng phí quá, tích tiểu thành đại thì rất khó nói. Có người nói đánh Đài Loan chẳng cần dùng vũ khí mới gì cả, cứ cho mấy vị cán bộ lên đảo ấy ăn nhậu các thứ của họ 2- 3 năm thì bảo đảm ăn hết các thứ của họ.

Còn một chuyên tiếu lâm nữa nói về chuyện họp hành. Có ông cục trưởng ốm sắp chết đến nơi, chỉ có điều không trút được hơi thở cuối cùng. Bà vợ bảo con cháu đến đông đủ cả rồi, ông yên tâm lên đường đi. Không được, chưa chết được. Vợ lại nói, mọi chuyện đều thu xếp ổn thoả rồi, ông yên tâm lên đường đi. Không được, chưa chết được. Vợ bảo, tài sản nhà ta đã thu xếp xong xuôi cả rồi, ông cứ đi đi. Cũng chưa được đâu. Về sau, vẫn là tay thư ký tương đối hiểu ông ta bèn ghé tai cục trưởng nói: "Báo cáo cục trưởng, mọi người đến đủ cả rồi, ta họp thôi ạ." Lúc ấy cục trưởng mới hả lòng hả dạ nhắm mắt xuôi tay. Dĩ nhiên đây là chuyện bịa nhưng nó nói lên sự phản cảm, chán ghét của mọi người đối với thói quen ấy.

Sự kiện 11/9 là cơ hội của nước Mỹ, cũng là cơ hội của Trung Quốc. Làm không tốt thì Trung Quốc trở thành vật hy sinh lớn nhất của sự kiện đó. Vấn đề then chốt là anh nắm cơ hội thế nào, toàn thế giới đều đứng trước dịp xóc lại quân bài. Khi nghiên cứu nước Mỹ, chúng ta nên nắm được nội hàm thực sự của nó, không thể chỉ xem cái nhỏ mà phải xem cái lớn. Có một câu chí lý thế này: Hay bàn luận về khuyết điểm của người khác thì anh là kẻ đạo đức thấp kém. Hay bàn luận về khuyết điểm của nhân loại thì anh là một nhà tư tưởng.

....

Hôm nay lần đầu tiên gặp các cán bộ cấp tiểu đoàn trở lên của căn cứ Côn Minh, tôi đã nói chuyện nhiều thế này với thái độ vô cùng thẳng thắn và mạnh dạn. Đây là thành quả nghiên cứu của tôi, tôi chịu trách nhiệm về bài nói của mình.

Chỗ nào tôi nói đúng thì các đồng chí ghi nhớ. Chỗ nào nói sai thì các đồng chí nghe tai bên này, cho ra tai bên kia, tủm tỉm cười bỏ qua, chớ cho là chuyện gì cả. Mỗi người là một cá thể, mỗi cá thể đều tự do. Tôi không thể yêu cầu áp đặt tư tưởng của tôi cho các đồng chí, tôi lại càng không thể yêu cầu đem tư tưởng của các đồng chí thống nhất vào một tư tưởng nào đó. Chuyện đó không thể được, nhưng chúng ta lại cứ khăng khăng tìm kiếm khả năng ấy, đây là chuyện hão huyền, trên thực tế không làm nổi.

Lưu Á Châu

-------------------------

[1]: Tác giả đang là Chủ nhiệm chính trị bộ đội Không quân của Quân khu Bắc Kinh]

[2]: 60 người này lấy hộ chiếu sang Đông Âu rồi chui vào xe container chở bằng tàu biển từ Bỉ bí mật sang Anh, ngày 19/6 /2000, hải quan cảng Dover kiểm tra container phát hiện 58 người chết]

[3]: Đàm Tự Đồng: Nhà chính trị cuối đời Thanh, chủ trương duy tân, sau khi phong trào Duy tân Trung Quốc thất bại, ông bị xử tử cùng 5 người khác, 6 chí sĩ này được gọi là Lục Quân tử.

[4]: Chiến tranh Giáp Ngọ: Chiến tranh Trung Quốc- Nhật xảy ra năm Giáp Ngọ tức năm 1894. Kết quả Nhật thắng, Trung Quốc phải cắt đảo Đài Loan cho Nhật].

[5]: Thiếu tướng không quân, nhà văn Trung Quốc nổi tiếng

[6]: Tức Thế tổ Bắc Nguỵ, Thái Vũ hoàng đế, vị thống soái kỵ binh kiệt xuất thời Nam Bắc Triều. Dẫn quân diệt các nước Hạ, Bắc Yên,... thống nhất phương Bắc; diệt nước Hãn của Nhu Nhiên tại Mông Cổ

[7]: Đại tá không quân Trung Quốc, viết nhiều chuyên luận quân sự, chính trị

[8]: 197-264, tướng giỏi nước Nguỵ, năm 263 đánh Thục Hán, đầu tiên chiếm Thành Đô, là công thần diệt Thục của họ Tư Mã.

[9]: Bàng Đức là một viên tướng chủ chốt của Tào Tháo

Nguyễn Hải Hoành giới thiệu và lược dịch

(Tuần Việt nam)

Ông Trần Xuân Giá có cố ý làm trái: Trách nhiệm của Ngân hàng Nhà nước đến đâu?

Cần nhấn mạnh rằng, từ khi Luật Tổ chức tín dụng (TCTD) có hiệu lực ngày 1/1/2011 đến ngày Ngân hàng ACB chấm dứt hoạt động ủy thác (5/9/2011), chưa có bất cứ quy định hạn chế nào đối với hoạt động ủy thác của các TCTD, nên chủ trương của thường trực Hội đồng Quản trị (HĐQT) ACB đồng ý cho Tổng Giám đốc ACB ủy thác cho cá nhân gửi tiền VNĐ và USD tại các tổ chức tín dụng theo biên bản HĐQT là không trái các quy định pháp luật áp dụng cho cả năm 2011 và 5 tháng đầu năm 2012. Việc không có quy định, không có hướng dẫn kịp thời hoàn toàn thuộc trách nhiệm của Ngân hàng Nhà nước (NHNN), lỗi này do chính NHNN gây ra. Các TCTD và Ngân hàng ACB không có lỗi, không có sai phạm. Về pháp luật, Ngân hàng ACB và các TCTD nếu cần thiết vẫn có quyền khởi kiện ra Tòa án về hành vi hành chính (không kịp thời ban hành các văn bản, gây thiệt hại cho các TCTD…) của NHNN.

Có phải Ngân hàng Nhà nước “gắp lửa bỏ vào tay… ACB”?

Từ sự phân tích trên cho thấy, NHNN đã có Văn bản số 350 gửi Cơ quan Cảnh sát Điều tra, Bộ Công an xác nhận: “Việc ACB thực hiện nghiệp vụ ủy thác cho cá nhân, đại lí khi chưa có hướng dẫn của NHNN là sai quy định tại Điều 106 Luật Các TCTD”. Xác nhận này là việc “gắp lửa bỏ vào tay… ACB” để NHNN trốn tránh trách nhiệm, đổ lỗi cho ngân hàng thương mại (NHTM) khác khi chính NHNN mới là người phải chịu trách nhiệm về việc hướng dẫn đúng lúc và kịp thời bằng một thông tư có hiệu lực ở cùng thời điểm Luật Các TCTD bắt đầu có hiệu lực.

Thường trực HĐQT Ngân hàng ACB không cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lí kinh tế khi kí biên bản họp ngày 22/3/2010 ra chủ trương ủy thác cho nhân viên gửi tiền vào các ngân hàng. Biên bản của Thường trực HĐQT ngày 22/3/2010 không vi phạm các quy định pháp luật áp dụng tại thời điểm kí. Việc ACB tiếp tục ủy thác cho cá nhân gửi tiền tại các tổ chức tín dụng, trong đó có VietinBank từ ngày Luật Các TCTD năm 2010 có hiệu lực (1/1/2011) cho đến thời điểm chấm dứt hoạt động này (5/9/2011) là không trái với các quy định hiện hành của pháp luật…

Trong các số báo trước, người viết cho rằng Cơ quan Cảnh sát Điều tra đã sai khi áp dụng “nguyên tắc hồi tố” đối với trường hợp của ông Trần Xuân Giá, đồng thời khẳng định Cơ quan Điều tra không thể áp dụng Điều 106 Luật Các TCTD 2010 để làm căn cứ pháp luật quy kết tội đối với trường hợp của ông Giá và các thành viên Thường trực Hội đồng Quản trị Ngân hàng ACB. Người viết cũng đã chứng minh nội dung biên bản của Thường trực HĐQT ACB ngày 22/3/2010 là phù hợp các quy định của pháp luật áp dụng tại thời điểm kí, vì mấy lẽ: (1) Thực hiện theo đúng quy định của Luật Các TCTD số 07/1997/QH10 ngày 12/12/1997, sửa đổi, bổ sung bằng Luật số 20/2004/QH11 (Luật TCTD 1997); (2) Phù hợp Điều lệ ACB đã được NHNN ra quyết định phê duyệt (Điều lệ của ACB từ năm 2003 đến nay đều được NHNN phê chuẩn tại mọi thời điểm) luôn có điều khoản ACB: “Được quyền ủy thác, nhận ủy thác, làm đại lí trong các lĩnh vực liên quan đến hoạt động ngân hàng, kể cả việc quản lí tài sản, vốn đầu tư của tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước theo hợp đồng ủy thác và đại lí”. (3) Không có thiệt hại nào xảy ra với ACB khi thực hiện chủ trương ủy thác gửi tiền. (4) Chính Thông tư 04 của NHNN đã xác định về tính hợp pháp của việc ủy thác trước khi có Thông tư này. (5) Ngân hàng ACB đã ngừng việc ủy thác trước 8 tháng kể từ ngày Thông tư 04 có hiệu lực.

Điều gì xảy ra trong 17 tháng?

NHNN đã tự cho mình có quyền không thực hiện đúng pháp luật hoặc thực hiện việc ra văn bản hướng dẫn quá chậm trễ, không kịp thời theo quy định của nhiều văn bản luật. Theo quy định tại Điều 8.2 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (số 17/2008/QH12 ngày 3/5/2008 có hiệu lực thi hành 1/1/2009) thì “Văn bản quy định chi tiết… phải được ban hành để có hiệu lực cùng thời điểm có hiệu lực của văn bản hoặc điều, khoản, điểm được quy định chi tiết”. Trong vấn đề này, rõ ràng NHNN đã quá hiểu nội dung của điều luật nêu trên, đã cố ý vi phạm quy định của luật, không ban hành kịp thời văn bản hướng dẫn để có hiệu lực cùng thời điểm với Điều 106 Luật Các TCTD năm 2010. Nói cách khác, NHNN đã cố ý bỏ trống khung thành “ủy thác”, bỏ đi, không thực hiện việc quản lí Nhà nước trong lĩnh vực ủy thác, không phải chỉ trong 90 phút mà là suốt 17 tháng trời (kể từ 1/1/2011 Luật Các TCTD có hiệu lực – Thông tư 04 có hiệu lực từ 2/5/2012), không hướng dẫn, không quy định, không có thông tư.

Vậy trong thời gian ấy, các NHTM có được tiến hành các hoạt động ủy thác hay không? Nếu các NHTM không tiến hành hoạt động ủy thác đương nhiên sẽ được tiếng “ngoan” vì không phạm luật, vì biết “nín thở”, cam chịu chờ thông tư mặc dù những ngân hàng này cũng biết làm vậy có khác chi đang đói mà vẫn phải nằm há miệng chờ… thông tư! Về pháp lí thì hậu quả đối với những ngân hàng đó là phải tạm dừng hoạt động ủy thác suốt 17 tháng trời và thiệt hại này phải được các cơ quan chức năng vào cuộc chắc sẽ cho được con số thiệt hại nghiêm trọng đối với các tổ chức tín dụng. Nếu có thiệt hại về vật chất thì chính là do NHNN gây ra vì hành vi cố ý buông lỏng quản lí, cố ý không hướng dẫn, cố ý không quy định cụ thể về ủy thác trong một thời gian rất dài làm cho nhiều NHTM phải đình trệ hoạt động này. Ngược lại, NHTM nào không muốn cảnh “há miệng chờ sung”, lại cứ thực hiện ủy thác như ACB, thì đương nhiên bị coi là sai luật và các ngân hàng đó cũng sẽ phải nhận thêm không phải 1 mà là 1001 văn bản loại VB 350 nêu trên để rồi cũng bị quy chụp là sai luật, cố ý làm trái như ACB.

Từ đó, không ít ý kiến cho rằng chỉ cần NHNN làm đúng quy định của pháp luật, có văn bản hướng dẫn kịp thời đúng với thời hiệu theo luật định thì chắc chắn Ngân hàng ACB cũng như các TCTD khác sẽ không phải rơi vào cảnh dở khóc, dở cười, làm thì bị coi là phạm tội, không làm thì lại thiệt hại về kinh tế bội phần. Nếu Thông tư 04 có ngay cùng với thời điểm có hiệu lực của Luật Các TCTD thì chắc chắn không còn nguyên cớ gì để kết tội ông Trần Xuân Giá và các cộng sự của ông.

Nhân vụ việc này mới thấy sự tùy tiện, thiếu trách nhiệm của NHNN trong việc thực thi pháp luật. Cho đến nay Luật Các TCTD năm 2010 đã có hiệu lực thi hành gần 3 năm mà người dân không biết sẽ có bao nhiêu thông tư liên bộ hay thông tư của bộ, cơ quan ngang bộ sẽ được ban hành mà chỉ thấy thỉnh thoảng có thông tư ra đời nói là để thực hiện Luật Các TCTD năm 2010. Tương tự, Luật Ngân hàng cũng có những điều luật giao cho NHNN quy định, hướng dẫn nhưng đến nay nhiều nội dung vẫn chưa được NHNN quy định.

Tội cố ý làm trái được quy định rất rõ trong Bộ luật Hình sự, nhưng thực tế điều tra cũng cho thấy khởi tố ai đó về tội danh này cũng còn nhiều vấn đề phức tạp, tế nhị, đôi khi lại rất nhạy cảm nên loại tội này thường ít gặp hơn trong Tố tụng Hình sự. NHNN đã biết rất rõ trách nhiệm theo Luật định phải ra văn bản quy định, hướng dẫn mà ngược lại đã không có văn bản hướng dẫn kịp thời, dẫn tới hậu quả nghiêm trọng, làm các TCTD bị thiệt hại, nghiêm trọng, thì đó là dấu hiệu vi phạm ở mức độ nào?…

Hiện tại, chưa rõ các cơ quan tố tụng hình sự đã xác định NHNN có vai trò tố tụng trong vụ án này không? Nếu có thì NHNN ở vai trò gì khi là người tham gia tố tụng?

Cần có sự điều tra, làm rõ để xác định nhiều vấn đề có liên quan đến vụ án, liên quan đến công tác phòng ngừa, đấu tranh chống tội phạm, trách nhiệm đối với thiệt hại v.v… như có bao nhiêu TCTD đã ngừng việc ủy thác, ngừng nhận việc ủy thác, hậu quả thiệt hại của việc này; có bao nhiêu TCTD vẫn cứ tiến hành việc ủy thác, nhận ủy thác khi chưa có Thông tư 04; thực tế do nguyên nhân gì, do ai mà suốt 17 tháng NHNN mới có thông tư hướng dẫn khi NHNN là cơ quan quản lí Nhà nước về chuyên ngành cao nhất, lớn nhất?…

TS, Luật sư Dương Mạnh Hùng

(Người Cao tuổi)

'Không thể lấy tiền thay nghĩa vụ'

Đề xuất cho phép nộp tiền thay thế làm nghĩa vụ quân sự ở Việt Nam có thể là một chủ trương bất khả thi vì đi ngược lại giá trị, truyền thống và tinh thần giữ nước của dân tộc, theo ý kiến của nhà quan sát ở trong nước.

Chủ trương này là một điều bất bình thường và có thể gây nguy hiểm cho Việt Nam trong tình hình nước này phải đối phó với nhiều nguy cơ bị nước ngoài dòm ngó về mặt an ninh và lãnh thổ, trong khi xương máu và tinh thần yêu nước không thể được đổi bằng tiền.

Quan điểm này được luật sư Trần Quốc Thuận, nguyên Phó Chủ nhiệm thường trực Văn phòng Quốc hội đưa ra khi bình luận về một đề xuất muốn thay đổi quy định trong luật nghĩa vụ quân sự được trình bày trước Quốc hội Việt Nam cuối tuần này.

Trao đổi với BBC hôm 24/11/2013 từ Sài Gòn, ông Thuận nói:

"Chủ trương đó khi đưa ra, dư luận rất phản đối và không đồng tình. Bởi vì có những nghĩa vụ không thể thay thế được và có những nghĩa vụ phải trực tiếp thi hành.

Một tân binh từ Hà Nội chia tay người thân trong ngày nhập ngũ

"Đi nghĩa vụ quân sự là một cuộc chiến đấu xương máu để bảo vệ Tổ quốc, mà mọi người phải thi hành, mà người ta gọi là nghĩa vụ thiêng liêng. Bây giờ biến cái thiêng liêng đó thành tiền bạc, thì không biết dựa trên cơ sở nào lại đưa ra một đề xuất không bình thường như thế."

∇ Nghe tường trình

Cũng hôm Chủ Nhật, một nhà nghiên cứu chính sách công từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư (MPI) nói với BBC rằng chủ trương này có thể gây ra tranh cãi về cả khía cạnh bình đẳng xã hội lẫn tạo lỗ hổng cho tiêu cực khi tuyển quân.

"Tôi cho rằng đặt vấn đề về nộp tiền là hoàn toàn không đúng, nghĩa vụ quân sự phải bình đẳng như nhau," PGS. TS. Phạm Quý Thọ, Chủ nhiệm Khoa Chính sách Công, Học viện Chính sách và Phát triển thuộc MPI nói.

"Bây giờ người ta đưa cái này vào luật rất nguy hiểm, đưa chủ trương nộp tiền vào, sau đó không phải đi nghĩa vụ quân sự nữa, rồi những người nghèo thì phải đi thay... theo tôi đó là một sự bất bình đẳng rất lớn."

'Phản lại Tổ quốc'

LS Trần Quốc Thuận cho rằng chính sách cần lưu ý tới nhu cầu an ninh và quốc phòng của VN

Luật sư Trần Quốc Thuận nhấn mạnh chủ trương thông qua sẽ gây đảo lộn giá trị trong xã hội và cũng cho rằng sẽ tạo thêm một bất bình đẳng trong xã hội.

Ông nói: "Những người đi chiến đấu đánh giặc, lý tưởng đó không biến thành một lý tưởng thiêng liêng, một tinh thần yêu nước, mà thay thế bằng tiền bạc.

"Nghiễm nhiên những người có tiền bạc không bao giờ phải hy sinh cho đất nước, Tổ quốc gì cả, chỉ là hưởng thụ và đứng bên trên, rồi sau đó đi học rồi về làm quan, đè đầu, kéo cổ người khác.

"Tạo nên một phản cảm và một tinh thần giữ nước, bảo vệ Tổ quốc không còn là mệnh lệnh của trái tim, khối óc nữa mà nó trở thành một sự đánh đổi bằng tiền bạc."

Luật sư Thuận cho rằng nếu chủ trương trở thành chính sách, Việt Nam sẽ trở thành một đất nước "đánh giặc thuê" và trên cơ sở này, ông cho rằng đây là một chủ trương sai lầm.

∇ Nghe tường trình

"Mình đâu có đánh giặc thuê để giữ đất nước của mình. Đó là một chủ trương tôi cho rằng nó rất phản bội, phản lại Tổ quốc, phản lại xương máu của những người đã hy sinh, ngã xuống cho đất nước này."

Phó giáo sư Thọ, về phần mình, bày tỏ quan ngại về hệ lụy gây ra tiêu cực trong xã hội của chính sách.

Ông nói với BBC: "Cái đó sẽ lộ ra rất nhiều tiêu cực trong tuyển quân.

"Về quân đội, sẽ mất đi tính chính quy hiện đại và thậm chí bất bình đẳng xã hội ngày càng gia tăng. Người giàu có thể dùng cách đó để thay thế, tiền để thay vấn đề nghĩa vụ, điều đó riêng cá nhân, tôi phản đối.

"Một số gia đình bây giờ mới giàu lên mà con cái của họ đi nghĩa vụ, thì có những trường hợp là vô giá. Có nghĩa là mất rất nhiều tiền để người ta có thể cho con người ta được ở nhà, không đi nghĩa vụ quân sự nữa, hoặc làm những việc này, việc kia," chuyên gia chính sách công nêu quan điểm.

'Nghĩa vụ thay thế'

Hiện chúng ta có nghĩa vụ công an nhân dân và nghĩa vụ dân quân tự vệ có thời hạn... Ủy ban Quốc phòng - An ninh cho rằng đó có thể là nghĩa vụ thay thế" » Thiếu tướng Trần Đức Nhã

Hôm Chủ Nhật, một quan chức thuộc Ủy ban Quốc phòng - An ninh của Quốc hội cho báo giới hay khi sửa Luật Nghĩa vụ quân sự, nhà nước sẽ tính tới việc cho phép đóng một khoản tiền để không phải thực hiện nghĩa vụ quân sự nhằm bảo đảm 'sự công bằng giữa những người đủ tiêu chuẩn.'

Thiếu tướng Trần Đình Nhã, Phó Chủ nhiệm Ủy ban này được tờ  Người Lao Động trích thuật ý kiến nói:

"Hiện chúng ta có nghĩa vụ công an nhân dân và nghĩa vụ dân quân tự vệ có thời hạn.

"Đó có phải là nghĩa vụ thay thế cho nghĩa vụ quân sự (NVQS) không?

"Ủy ban Quốc phòng - An ninh cho rằng đó có thể là nghĩa vụ thay thế.

"Vậy, với những trường hợp không phải làm gì cả thì có phải thực hiện nghĩa vụ gì không, có phải lao động công ích hay phải nộp một khoản tiền nào đó để góp phần phục vụ cho chính những người thực hiện nghĩa vụ quân sự?"

Theo quan chức này, nghĩa vụ thay thế gồm nhiều hình thức như nghĩa vụ có thời hạn trong công an nhân dân, dân quân tự vệ, nghĩa vụ khác hoặc đóng góp bằng tiền, bằng sức.

"Việc này một số nước cũng đang làm và mình thực hiện thì phải nghiên cứu kỹ để áp dụng cho phù hợp," Tướng Nhã nói với tờ báo Việt Nam.

Theo BBC

Bùi Hoàng Tám - Mong các sếp hãy hưởng lương cao nữa và cao mãi…!

(Dân trí) - Đừng để cá nhân mình thì nhà lầu xe hơi mà nhân viên không có một nơi, một chỗ trú thân. Đừng để con mình du học Mỹ, Anh mà con thuộc cấp của mình thất học. Con mình ăn cơm, xin hãy để con nhân viên kiếm thìa cháo loãng...

•  >>  Xếp hạng 20 sếp doanh nghiệp nhà nước thu nhập tiền tỷ
•  >>  Có những “ông chủ” bóc lột tàn bạo tại các doanh nghiệp công ích

(Minh họa: Ngọc Diệp)

Các sếp đây là các vị lãnh đạo của các Tổng công ty Nhà nước. Theo công bố mới nhất của một cơ quan quản lý về thu nhập đối với các vị lãnh đạo ở 31 công ty mẹ các Tập đoàn, Tổng công ty Nhà nước cho thấy các sếp hưởng lương tiền tỉ trong 2 năm (2011 - 2012) có tới gần 20 vị.
Quán quân thuộc về lãnh đạo của một ngân hàng quốc doanh đã cổ phần hóa, niêm yết trên sàn chứng khoán. Năm 2011, vị Chủ tịch HĐQT này thu nhập trung bình tới hơn 275 triệu đồng/tháng, khoảng 3,2 tỷ đồng/năm. Năm 2012, thu nhập của vị này giảm nghiêm trọng, 27% nhưng vẫn là 202 triệu đồng/tháng, tức khoảng gần 2,5 tỷ đồng/năm.
Người đứng cuối cùng về thu nhập tiền tỷ trong năm 2011 cũng là TGĐ thuộc lãnh đạo của một tập đoàn tài chính - 1,025 tỷ đồng/năm…

Về việc lãnh đạo thu nhập cao, thậm chí ở mức theo ngôn ngữ ngày nay gọi là “lương khủng” là điều đáng để mừng, rất mừng. Nó không chỉ tốt cho các sếp mà còn là tín hiệu vui cho toàn xã hội. Bởi cán bộ mà còn nghèo thì làm sao dân không khổ? Lãnh đạo phải giàu, thật giàu thì dân mới có cơ sung sướng.

Hơn nữa, các sếp dấn thân vào con đường doanh nhân thì một trong những mục tiêu chính là làm giàu. Nếu không, họ sẽ đi làm việc khác.

Vì vậy, thực tâm mình mong tất cả các ông chủ doanh nghiệp nhất là các doanh nghiệp nhà nước lương thật cao, cao nữa và cao mãi…

Có điều, nên thu nhập quang minh, chính đại để giàu có trong sự kính nể của toàn xã hội và yêu mến của thuộc cấp.

Một sếp thu nhập tiền tỉ mỗi năm mà lương người lao động chỉ năm ba triệu là sự bất công.

Sếp giàu có mà để nhân viên đói nghèo là sự bất nhân.

Sếp giàu có nhờ sự bớt xén mồ hôi, công sức của người lao động là bất lương.

Sếp giàu có nhờ tham nhũng, tham ô là gian tham.

Sếp giàu có bằng nỗi đau và sự trả giá của cộng đồng là độc ác.

Mong các sếp sẽ tiếp tục giàu, ngày càng giàu nhưng đừng để cá nhân mình thì nhà lầu xe hơi mà nhân viên không có một nơi, một chỗ trú thân. Đừng để con mình du học Mỹ, Anh mà con thuộc cấp của mình thất học. Đừng để bố mẹ mình đau ốm chạy chữa ở Singapo, Mỹ, Nhật mà bố mẹ người lao động ốm đau không có tiền mua thuốc…

Con mình ăn cơm, xin hãy để con nhân viên kiếm thìa cháo loãng.

Xin đừng làm giàu trên nỗi thống khổ của nhân viên và để lại hậu quả cho toàn xã hội.

Việc giám đốc Công ty Thoát nước đô thị TPHCM lương 2,6 tỷ đồng/năm, tương đương trên 200 triệu đồng/tháng, chủ tịch HĐTV và kế toán trưởng có lương hơn 1,6 tỷ đồng/năm… là điều mừng, rất đáng mừng nếu như nước bẩn thì thoát, nước sạch thì dồi dào chứ đừng ngược lại, nước bẩn dồi dào còn nước sạch thì khan hiếm.

Càng đáng mừng hơn nếu như đời sống của người lao động ở đây cũng tỉ lệ thuận với lương của sếp chứ không phải lợi dụng khe hở của những qui định hiện hành để bòn rút mồ hôi, công sức của công nhân.

Cũng đừng làm giàu bằng cách chôn thuốc trừ sâu đầu độc cả cộng đồng như vụ Công ty Nicotec Thanh Thái – Thanh Hóa.

Đừng đẩy đất nước tới mức nghèo nàn, tập đoàn bị phá sản như vụ Dương Chí Dũng ở Vinalines…

Đạo lý không cho phép như vậy và nhân phẩm của một công chức trong hệ thống nhà nước luôn nêu cao tinh thần do dân, vì dân không có chỗ cho những con người như vậy.

Sự giàu có chỉ được kính trọng khi làm giàu bằng chính tài năng và công sức của mình, biết chia sẻ lợi ích với nhân viên và góp phần làm giàu cho đất nước.

Còn ngược lại, giàu có nhờ bớt xén tiền bạc của nhà nước (thật ra là ăn cắp tiền dân), bóc lột mồ hôi, công sức của nhân viên, để lại hậu quả cho xã hội thì đó là sự giàu có đê tiện và độc ác, phải không các bạn?!

Bùi Hoàng Tám
(Dân trí)