http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=aUrmjEIzaAk
- CHUYỂN TIỀN LẦN 2, GIÚP CON NGƯỜI LÍNH TRƯỜNG SA (Mai Thanh Hải). – Đào Thắng: Người về TRƯỜNG SA (Bùi Văn Bồng).
- TQ định tiếp tục xâm phạm Hoàng Sa như thế nào? (TTXVN). – Trung Quốc đẩy mạnh đầu tư trái phép trên đảo Phú Lâm của Việt Nam (DT).
- Trung Quốc – To nhưng không lớn! (DT). – Chủ nghĩa dân tộc đe dọa các vùng biển cận kề Trung Quốc (ĐV).
- “TQ áp dụng chiến tranh hao mòn với vụ Điếu Ngư” (TTXVN). – Bốn tàu Trung Quốc lại tới Senkaku/Điếu Ngư (NLĐ). – Nhật – Ấn liên minh đối phó Trung Quốc (Infonet).
- Hội nghị thượng đỉnh Á-Âu (VOA). – Việt Nam – Liên bang Nga trong hợp tác liên kết chặt chẽ Á Âu (VIR).
- 10 lý do ASEAN muốn Obama làm tổng thống (Khampha).
- Philippines sẽ nói về tranh chấp Biển Đông tại ASEM (Infonet).
- Về blogger Nguyễn Thiện Nhân: Blogger kêu gọi đa đảng có thể bị tù (Người Việt). - Phạm Lê Vương Các: Giới trẻ trong cuộc chơi chính trị (BBC).
- Việt Khang và Ðỗ Trung Quân (Người Việt).
- Bắt 2 đối tượng chống phá nhà nước (LĐ). – Lê Diễn Đức: Trò dàn dựng “nhận tội, xin khoan hồng” cũ rích hoàn toàn bị phá sản – Song Chi: Khi đã không chính danh thì chẳng có cái gì họ không dám làm (RFA’s blog). “Chỉ
muốn nhắn rằng tất cả những ai đang rất tin tưởng vào sự bền vững muôn
năm của chế độ dẫn tới những hành động bất chấp luật pháp, lương tri,
lương tâm con người hãy nghĩ cho kỹ. Từ những ‘nhà báo’ viết bài theo
thông tin được mớm sẵn từ công an nhưng lại quá hăm hở phụ họa kết tội
người khác, những tay công an quá nhiệt tình với phương châm ‘còn đảng
còn mình’ đã sử dụng mọi biện pháp để khủng bố tinh thẩn người bị bắt,
ép cung, tạo chứng cứ giả… hãy nghĩ cho kỹ và dừng tay lại”. – Mặc Nhiên – Mấy Dòng Thơ Gửi Trần Huỳnh Duy Thức Và Nguyễn Phương Uyên (Dân Luận).
- Nhớ Huỳnh Văn Đông (Người Buôn Gió). “Không
nói thì ai cũng hiểu, việc tranh luận của luật sư chẳng bao giờ được
đánh giá và coi trọng trong phiên toà. Thậm chí luật sư bị cắt lời, bị
đe doạ đuổi ra khỏi phiên toà nếu cứ tranh luận với chủ toạ, VKS. Thế
nhưng mỗi vụ như thế vẫn cần đến luật sư. Nhưng nếu biết tranh luận của
luật sư, luận cứ bào chữa của luật sư không được coi trọng tại toà án.
Thì vẫn nhờ luật sư làm gì?”
- Phong Uyên – Chủ tịch nước đang tìm cách “chơi lại” Thủ tướng qua lá bài Quốc Hội – Trần Giang – Hệ quả lớn nhất của Hội nghị 6: VUA Nguyễn Tấn Dũng (Dân Luận). - Song Chi: Việt Nam, ngay cái vỏ ‘ổn định chính trị’ cũng không còn (Người Việt).
- Bá Tân: Chạy tội bằng nhận lỗi (Nguyễn Thông). “Sai
phạm gây hậu quả nghiêm trọng mà chỉ nhận lỗi cho qua chuyện, về thực
chất đó là cách chạy tội. Dù có bị đè nén đến đâu cũng không thể tâm
phục, khẩu phục. Đừng trách lòng dân không yên. Đừng hỏi vì sao kỷ cương
phép nước bất ổn. Lời xin lỗi không phải vị thuốc vạn năng. Khi cố ý sử
dụng sai, vị thuốc này có phản ứng phụ rất mạnh và cực kỳ tác hại”.
- CẢM NHẬN TRÌNH CÁN BỘ QUA VỤ TIÊN LÃNG (Văn Công Hùng).
- Cuộc chiến chống tham nhũng mới thực sự bắt đầu (ĐĐK). – “Phải xem cán bộ giàu có bất minh hay minh bạch“ (PLVN). – “Kiểm chặt“ thu nhập cán bộ mới chống được tham nhũng (PLVN).
- Nguyên chủ tịch HĐQT Sacombank đã về nhà (TT). – Ông Thành rời Sacombank, sếp mới e dè nắm quyền (VnEco).- Cũ thoái, mới mua thêm (SGTT). – KienLong bank thay tổng giám đốc (VNE). – Áp lực quá lớn, đại gia thi nhau lâm bệnh trọng (VTC). – Lãnh đạo Agribank Hải Phòng: Nhân viên “vay ké” của dân (VnMedia).
- Tuần làm việc thứ ba của Quốc hội: Nhiều phiên họp được phát thanh, truyền hình trực tiếp (TT). – Không lo Hà Nội lạm dụng Luật Thủ đô (VIR). – Cấm, cấm và…cấm (LĐ). – Đánh thuế ước mơ? (LĐ). – Lo ngại nảy sinh tiêu cực khi ‘siết nhập cư’ vào thủ đô (VNE).
- Gián tiếp tăng lương (VIR). – Lương: Tăng, không tăng? (LĐ).
- Về vụ “nội chiến” tại chùa Tân Khánh (Bến Tre): Mặt trận tham gia giám sát giải quyết vụ việc (ĐĐK).
- “Bắt lỗi” nguyên nhân hàng trăm căn hộ chung cư chưa được cấp sổ đỏ (DT). – Vụ tạm cư gần chục năm ở Bình Điền, quận 8: Nhận nền nhưng chưa thể cất nhà! (SGTT).
- Tam giác “Béc mút” (NNVN).
- Trung Quốc điều tra tài sản của Thủ tướng Ôn Gia Bảo (LĐ). – Tỷ lệ tội phạm vị thành niên ở Trung Quốc vẫn ở mức cao (VOV).
- Thêm 1 người Tây Tạng tự thiêu ở Trung Quốc (VOA). – Minh Diện: GHI CHÉP TRÊN ĐỈNH NÚI THIÊN TÁNG (Bùi Văn Bồng).
KINH TẾ- Thấy gì từ thu, chi và bội chi ngân sách 10 tháng?(VnEco). – Tỷ lệ động viên thu NSNN của Việt Nam ở mức thấp (Petrotimes). – Không dễ tăng vốn năm nay (VIR).
- “Sức khỏe” của các ngân hàng ngày càng đi xuống (CafeF/TTVN). – Dân ngân hàng ‘cày cuốc’ kiếm thêm (VNE).
- 100.000 doanh nghiệp ‘chết’ trong 2 năm (TP). – Giải quyết hàng tồn kho: Đừng chỉ lo “xuất ngoại” (ĐĐK).
- Thực trạng bất động sản tại VN – 1 triệu tỷ đồng đọng vốn (RFA). – Gắn mác vỡ nợ để bán nhà đất (VNE). – Phải kéo giảm giá bất động sản (TN).
- DN xuất khẩu cà phê: Mong được tiếp tục vay ngoại tệ (VIR). – Tây Nguyên: người trồng càphê hoà vốn, không lãi (SGTT).
- Ẩn họa nuôi chồn nhung đa cấp: Đổ xô làm giàu con… giời ơi! (NNVN).
VĂN HÓA-THỂ THAO- Đỗ Trường – Văn chương và con người (Dân Luận).
- Ðòi chết cho xem (Người Việt).
- Truyện Kiều – di sản văn hóa Việt (ĐĐK).
- Thanh Tuyền tái ngộ khán giả TP.HCM (TTVH).
GIÁO DỤC-KHOA HỌC- Giáo dục – những bài học “lạc lối”: Lận đận đời phân ban (TTCT).
- Thí điểm thực hiện việc tuyển dụng giáo viên tiếng Anh bản ng: Huy động phụ huynh góp 100% kinh phí, nên không? (SGTT). – Tại sao không huy động nguồn lực tại chỗ? (SGTT). – Trẻ em nên học một ngôn ngữ mới như thế nào? (DT).
- Xin đừng làm tổn thương nhà giáo (TVN). – Quyền được dạy học (TT).
- Tôi cảm thấy có lỗi vì đã đi dạy gia sư (GDVN).
XÃ HỘI-MÔI TRƯỜNG- Người “sát cánh” với ngư dân nơi biển cả (PLVN). – Nông dân góp tiền tỷ đắp đê (DV).
- Biển lớn& ao làng (NNVN). – Thu giữ hàng nghìn áo ngực chứa chất lạ (NNVN). – Các công ty Trung Quốc tiết lộ “chất lạ” trong áo ngực (Petrotimes).
- “Tuyên chiến” với gà thải loại (LĐ).
- “Thành trì” Nho giáo và đàn ông ế vợ (TTVH). – “Trắng” gái xuân thì vì trào lưu lấy chồng Hàn Quốc (GDVN). – Hàng triệu nam giới Việt có nguy cơ… ế vợ (LĐ).
- Muôn kiểu lấn chiếm công viên ở Hà Nội (Petrotimes).
Đua nhau “biến” áo ngực TQ thành “made in VN” chỉ với… 100 đồng (GDVN) —Đã tìm ra “manh mối” chất lạ trong áo ngực Trung Quốc?(GDVN) —Đua nhau mua hàng “nhạy cảm”- (VietQ.vn) —8x giả thương binh kiếm ngày 1 triệu (VEF) —Bắp luộc vỉa hè, người bán không dám ăn (VNN)Phá đường dây làm bằng giả ở Đà Nẵng (TN) —-Cảnh cáo ông chủ tịch huyện “hào phóng” (TN) —Bán nhà bị cán bộ phường “vòi” tiền(TN) —-Ô tô cắm đầu xuống hố (NLĐO) —-Phát hiện một thi thể nữ chết trôi trên sông Hàn(NLĐO)
QUỐC TẾ
- Sẽ không có giải pháp quân sự cho cuộc khủng hoảng Syria (VOV). – Cuộc chiến Syria đang bị ‘quốc tế hóa’ (ĐV). – Syria: Giao tranh dữ dội tại Damascus và một số khu vực (CATP). – Phe đối lập Syria họp để thành lập mặt trận đoàn kết (VOA). – NATO chuẩn bị tấn công Syria? (SGGP).
- Tổng thống Iran bị chất vấn về khủng hoảng tỷ giá (DT). – Phương Tây “giật mình” trước động thái mới của Iran (VnMedia).
- Những cuộc bầu cử kỳ lạ nhất lịch sử Mỹ (VNE). – Sẽ có bất ngờ gì ở phút chót? (Petrotimes). – Obama và Romney bám đuổi sít sao ở bang chủ chốt (TTXVN). – Romney thừa nhận Obama có thể giành chiến thắng (DT). – Mỹ: Vận động tranh cử ráo riết trước ngày bầu cử tổng thống (VOA). – Ông Obama, Romney vận động ráo riết 2 ngày trước bầu cử (VOA). – Anh cùng cha khác mẹ của Obama nói em mình sẽ thắng cử (Người Việt). - Vì sao tranh cử Tổng thống Mỹ gay cấn đến phút chót? (DT). – Hàng ngàn luật sư sẵn sàng cho bầu cử tổng thống Mỹ (TP). – Cách bỏ phiếu của người Mỹ (Hiệu Minh).
- Nguy cơ thiếu nhà ở sau bão Sandy (BBC). - New York báo động vì nhà ở, giá lạnh sau siêu bão (DT). – Chính phủ Mỹ tìm nhà tạm ngụ cho nạn nhân bão Sandy (VOA).
- Tổng thống Nga kêu gọi gìn giữ truyền thống đoàn kết (Tin tức). – Hàng ngàn người Nga biểu tình đòi ‘phế truất’ Putin (Infonet).
Chính trị – Xã hội
Chủ nghĩa dân tộc đe dọa sự yên bình ở Biển Đông (RFI) —Trung Quốc lộ rõ mưu đồ xâm phạm Hoàng Sa (NLĐ)Trung Quốc đẩy mạnh đầu tư trái phép trên đảo Phú Lâm của Việt Nam (Dân trí) – Ngoài việc gấp rút hoàn thiện “chính quyền phi pháp Tam Sa”, Trung Quốc còn mạnh tay chi hơn 10 tỷ Nhân dân tệ (NDT) nâng cấp cơ sở hạ tầng dân-quân sự trên đảo Phú Lâm thuộc quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam, động thái vi phạm nghiêm trọng luật pháp quốc tế.
VN phản đối việc TQ xây dựng cơ sở trên đảo Phú Lâm(RFA) —-Thái Lan muốn tăng cường quan hệ ba chiều với VN và Lào(RFA)
Ba phụ nữ VN được trao giải nhân quyền 2012 (RFA)====>>>
Dư luận trong nước về giải nhân quyền năm 2012 (RFA) —-Triệu con tim (RFA)
Lại phản hồi của độc giả Nguyễn Thành Nam (Nguyentuongthuy)
Cuộc trốn thoát của sinh viên Nguyễn Thiện Thành(RFA) -điểm lại tin cũ. —http://www.youtube.com/watch?v=hXeNxyXgHII
‘Không móc nối’ (BBC) – Cha Thiện Thành phản bác cáo buộc anh móc nối Phương Uyên.
Cha mẹ Phương Uyên ‘khâm phục’ con (BBC) – Bố của sinh viên Nguyễn Phương Uyên nói ông “khâm phục” lòng yêu nước của con gái và không tin vào cáo buộc của cơ quan điều tra.
Nguyễn Phương Uyên đã khai gì? (NLĐ)
Giới trẻ trong cuộc chơi chính trị (BBC) – Phạm Lê Vương Các -gửi cho BBCVietnamese từ TP HCM
Lời sám hối muộn mằn (Nguyễn Anh Dũng/Nguyentuongthuy) - Trên miền Bắc Việt Nam vào thập niên 50 của thế kỷ trước, Đảng và Nhà nước CS Việt Nam, đã tiến hành cuộc cải cách ruộng đất “Long trời, lở đất”.Với khẩu hiệu hành động: Trí phú địa hào, đào tận gốc, trốc tận rễ; đã biến làng quê Việt Nam vốn bình yên sau lũy tre làng với hình ảnh quen thuộc như cây đa, giếng nước, sân đình thành nơi đầy máu và nước mắt của những người dân bị quy thành địa chủ, kể cả những người được gọi là địa chủ kháng chiến, có công với cách mạng….
Khi đã không chính danh thì chẳng có cái gì họ không dám làm (Song Chi -RFA) - …Bởi vì rồi sẽ có ngày họ không có chỗ đứng trong một nước VN tự do dân chủ mới, sẽ có ngày người dân lùng tìm họ để bắt trả giá về tất cả những gì họ đã làm.
Vụ Nguyễn Phương Uyên: Tôi vẫn tin ở cô bé. (Nguyễn hữu Vinh -RFA) – …..Tôi không tin một cô bé 20 tuổi, xinh xắn kia lại có thể “chống phá” được nhà nước “của dân, do dân, vì dân” với “Chánh nghĩa sáng ngời” – Nguyễn Minh Triết. Tôi không tin một chàng trai sửa chữa máy vi tính, lại có thể chế tạo thuốc nổ bằng vài thứ hóa chất, càng không thể tin được anh ta lại còn chế được cả kíp mìn kích nổ bằng điện thoại di động. Đọc những thông tin trên báo về nhân vật Nguyễn Phương Uyên, tôi càng tin ở cô bé, dù cô có nhận tội, dù báo chí có kết cho cô những tội thay tòa.
Những Tấm Ảnh Khó Phai Của Năm 2012 (Tưởng năng Tiến -RFA)
SAO CỨ BÁN NƯỚC BUÔN DÂN? (Nguyễn thu Trâm/Chauxuannguyen)
Bản nhận tội xin khoan hồng của sinh viên Nguyễn Phương Uyên (TTXVA)
Thủ Tướng độc tài Nguyễn Tấn Dũng bước lên tột đỉnh để trở thành ‘Vua’! (Quanlambao)
TQ định tiếp tục xâm phạm Hoàng Sa như thế nào? (Quanlambao)
UẨN KHÚC ĐẰNG SAU VỤ BẮT BỚ CẢ GIA ĐÌNH ÔNG ĐẶNG VĂN THÀNH? -Quanlambao – Có lẽ không ai có thể tin nổi một vụ bắt bớ Chủ tịch của một ngân hàng đứng TOP 5 của Việt Nam và gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị trường tài chính, tín dụng của Việt Nam mà giới lãnh đạo Việt Nam, kể cả Tổng Bí Thư – Trưởng ban chống tham nhũng và Bộ trưởng Trần Đại Quang không hề hay biết!!!
Đơn từ nhiệm của ông thành chưa có giá trị pháp lý! -Quanlambao – Báo Thanh Niên ‘chụp’ đơn xin từ nhiệm chức vụ Chủ tịch Hội đồng quản trị Ngân hàng Samcobank của ông Đặng Văn Thành khiến chúng ta gợi nhớ lại lá đơn cũng na ná của Lý Xuân Hải – Từ nhiệm chức vụ Tổng giám đốc Ngân hàng ACB!
Điệp viên Công An Nguyễn Thiện Thành và Tuổi Trẻ Yêu Nước. (Danglambao)
Kính Gửi Quí Bạn Đọc Sự Thật về Sự Kiện Nguyễn Phương Uyên và Kha(Danglambao)
Trực tiếp xem QH bàn đất đai, tham nhũng
(VNN) – Tuần này, ba phiên họp về giải quyết khiếu nại, tố cáo liên
quan đất đai, luật Phòng chống tham nhũng và bỏ phiếu tín nhiệm được
truyền hình trực tiếp. >>>>Bản chất bỏ phiếu là bất tín nhiệm>>>>Bộ trưởng Tư pháp: Thi tuyển vụ trưởng để hút người tài
Tiết chế lòng tham hay tiết chế giáo điều? (Hoàng Hường -TVN) - Vận động tiết chế lòng tham trong bối cảnh người dân đang bức xúc trước tham nhũng, lạm phát, bão giá… hoặc ông rất lạc quan, hoặc là rất hài hước.
Kiếm đồng tiền sạch từ nơi bẩn nhất Sài thành (VNN) —-Y tế công cộng TP.HCM: Tấm lá chắn mong manh (SGTT.VN) —–Bác sĩ bỏ bê phòng khámBệnh nhân mệt mỏi vì chờ đợi lâu, bệnh viện thì than quá tải, thế nhưng, tại một số bệnh viện công, bác sĩ lại vắng mặt trong giờ khám bệnh, bỏ bê bệnh nhân… —-Thuỷ điện và bài toán biến đổi khí hậu ở Việt Nam (SGTT.VN) —-Điện hạt nhân: Có thể phải điều chỉnh lại tiến độ tổng thể (SGTT.VN)
Tiết chế lòng tham hay tiết chế giáo điều? (Hoàng Hường -TVN) - Vận động tiết chế lòng tham trong bối cảnh người dân đang bức xúc trước tham nhũng, lạm phát, bão giá… hoặc ông rất lạc quan, hoặc là rất hài hước.
Kiếm đồng tiền sạch từ nơi bẩn nhất Sài thành (VNN) —-Y tế công cộng TP.HCM: Tấm lá chắn mong manh (SGTT.VN) —–Bác sĩ bỏ bê phòng khámBệnh nhân mệt mỏi vì chờ đợi lâu, bệnh viện thì than quá tải, thế nhưng, tại một số bệnh viện công, bác sĩ lại vắng mặt trong giờ khám bệnh, bỏ bê bệnh nhân… —-Thuỷ điện và bài toán biến đổi khí hậu ở Việt Nam (SGTT.VN) —-Điện hạt nhân: Có thể phải điều chỉnh lại tiến độ tổng thể (SGTT.VN)
Thác vẫn đổ xuống chân núi Cô Muông SGTT.VN - Tôi ngồi nhìn thác Bản Giốc, ngày xưa có trong lịch sử của ông bà, có trong đường gân thớ thịt người Việt, nay, một nửa vệt thác đã trở thành của đất nước Trung Hoa.
Lời mở đầu cuốn Chết dưới tay Trung Quốc -Baiqiao Tang -Nhóm Lê Minh thịnh dịch- Boxitvn
Cần lên tiếng tiếp về vụ Phương Uyên -Phạm Đình Trọng -Boxitvn
Vĩ thanh sớm vụ…Nguyễn Phương Uyên —Giang Nam lãng Tử -Boxitvn
TS Lê Vĩnh Trương: Xin đừng để cho tham lú trương phềnh! -Hà Văn Thịnh -Boxitvn
Thực chất những thứ gọi là “bị can đã nhận tội và xin khoan hồng” -Boxitvn
Kinh tế
Vì sao chuyển đổi vàng SJC lại quá nhiều tranh cãi?(GDVN) —–Thực trạng bất động sản tại VN – 1 triệu tỷ đồng đọng vốn (RFA)
Nói và làm: Xử nợ xấu nhanh đừng vội
(VEF.VN) – Nợ xấu, một “di sản” từ nhiều năm với nhiều lý do để lại, nó
bùng phát mạnh trong thời điểm kinh tế khó khăn, trở thành vấn đề bức
xúc. Xử lý nợ xấu cần phải làm nhanh nhưng không thể vội.
Áp lực quá lớn, đại gia lâm trọng bệnh (VEF) —–Buộc Tập đoàn Dầu khí nộp lại gần 11.000 tỉ đồng (VEF) —1000 DN nộp thuế nhiều nhất chiếm 8% tổng thu ngân sách(VEF)
Giá đất quá sức chịu đựng (TN) -Đó là khẳng định của TS Trần Du Lịch, Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội (QH), Phó trưởng đoàn ĐBQH TP.HCM trong cuộc trao đổi với Thanh Niên xung quanh những nội dung quan trọng được đặt ra trong dự luật Đất đai (sửa đổi). Vậy chớ hồi ăn nứt trứng có quá sức chịu đựng không??
Thêm cổ đông tố cáo ông Hùng Mau (NLĐ) -Vợ chồng bà Trần Ngọc Sương và ông Nguyễn Hữu Thái (ngụ TPHCM) vừa có đơn tố cáo ông Tạ Hùng Mau, Tổng Giám đốc Công ty CP Chế biến và Xuất nhập khẩu thủy sản Song Hưng, lừa đảo chiếm đoạt tài sản
Ngành điện lỗ ngập đầu (NLĐ) -Không chỉ lỗ lã, thất thu, hàng loạt dự án điện còn không thể khởi công theo kế hoạch hay hoàn thành đúng tiến độ
Áp lực quá lớn, đại gia lâm trọng bệnh (VEF) —–Buộc Tập đoàn Dầu khí nộp lại gần 11.000 tỉ đồng (VEF) —1000 DN nộp thuế nhiều nhất chiếm 8% tổng thu ngân sách(VEF)
Hàng nội không cạnh tranh nổi với hàng Trung Quốc! SGTT.VN
– Ghi nhận tại các chợ khu vực TP.HCM, việc chi cục Quản lý thị trường
siết chặt quản lý mặt hàng áo ngực, dẫn đến hệ luỵ: người bán giấu hàng,
người có nhu cầu mua áo ngực giá rẻ không biết tìm mua ở đâu.Bán xe máy TQ chưa qua sử dụng với giá sắt vụn(SGTT)
Chứng khoán tuần qua: Thủng ngưỡng hỗ trợ (SGTT) —Môi trường kinh doanh Việt Nam vẫn kém hấp dẫn (SGTT) —Cần giảm thuế thu nhập doanh nghiệp xuống 20% (TN)Nhiều tin “nóng” về ngân hàng (NLĐ)Giá đất quá sức chịu đựng (TN) -Đó là khẳng định của TS Trần Du Lịch, Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội (QH), Phó trưởng đoàn ĐBQH TP.HCM trong cuộc trao đổi với Thanh Niên xung quanh những nội dung quan trọng được đặt ra trong dự luật Đất đai (sửa đổi). Vậy chớ hồi ăn nứt trứng có quá sức chịu đựng không??
Thêm cổ đông tố cáo ông Hùng Mau (NLĐ) -Vợ chồng bà Trần Ngọc Sương và ông Nguyễn Hữu Thái (ngụ TPHCM) vừa có đơn tố cáo ông Tạ Hùng Mau, Tổng Giám đốc Công ty CP Chế biến và Xuất nhập khẩu thủy sản Song Hưng, lừa đảo chiếm đoạt tài sản
Ngành điện lỗ ngập đầu (NLĐ) -Không chỉ lỗ lã, thất thu, hàng loạt dự án điện còn không thể khởi công theo kế hoạch hay hoàn thành đúng tiến độ
Vàng trong nước đắt hơn thế giới 3,7 triệu đồng/lượng(Dân trí) – Sáng nay 5/11, giá vàng miếng trong nước niêm yết giao dịch dưới mốc 46 triệu đồng/lượng nhưng xu hướng tăng giảm không đồng nhất ở các thị trường. Tuy nhiên, so với thế giới, giá vàng trong nước vẫn cao hơn khoảng 3,7 triệu đồng/lượng.
Thị trường sáng nay (nguồn Economy)| VN-Index ▲ 377,21 1,95 0,52% |
HNX-Index ▼ 50,94 -0,12 -0,24% |
DowJones ▲ 13.093,16 139,46 1,05% |
Vàng ▲ 1.679,90 4,70 0,28% |
USD ▬ 20.825,00 0,00 0,00% |
Dầu thô ▲ 84,88 0,02 0,02% |
Văn hóa – Giáo dục – Khoa học
GS Nguyễn Xuân Hãn “bóc” chuyện lãng phí tiền tỷ từ sách giáo khoa (GDVN) – “Chỉ nói riêng về việc viết, in, bán sách giáo khoa, chúng ta đã lãng phí tiền của một cách khủng khiếp. Toàn…Quy định dạy thêm có dấu hiệu phá sản (VNN) —Chuyện thừa thầy thiếu trò ở Hà Tĩnh (VNN)Ký túc xá thừa chỗ, sinh viên thuê trọ giá cao(GDVN) —Ngược đãi cha mẹ già: Bài học làm người chưa được dạy đúng cách?(GDVN)
Biến đổi khí hậu khiến bão dữ dội hơn ? (RFI) —Thành phố thời kỳ đồ đá mới lớn nhất ở Trung Quốc (SGTT) —-Dồn 32 học sinh vào phòng trọ 12 m2 để dạy thêm (TN)
Thế giới
Đánh giá việc thực thi Công ước LHQ về Đa dạng Sinh học (RFA) —Ai dọa ai? (BBC) — Nhật muốn có máy bay không người lái để phát hiện tên lửa Bắc Triều Tiên (RFI) —-Tranh chấp Trung – Nhật không thể giải quyết? (TN) —–‘Chân lý sẽ thắng ở Tây Tạng’ (BBC) -Đạt Lai Lạt Ma trả lời phỏng vấn trước Đại hội Đảng Trung Quốc trong lúc chính quyền Tây Tạng loan báo bảo hiểm miễn phí cho người dân.Tập Cận Bình sẽ đối đầu với phong trào phản kháng ngày càng mạnh ở Trung Quốc (RFI) —Liệu có cải cách chính trị tại Trung Quốc? (VNN)
Thủ đô Bắc Kinh trước đại hội Đảng -SGTT.VN
– Kể từ ngày 1.11 và trong suốt thời gian đại hội, tất cả các tài xế
taxi ở Bắc Kinh được lệnh phải đóng kín các cửa sổ xe, dán kín tất cả
những chỗ hở. Mục đích là để tránh cho các “phần tử gây rối” rải truyền
đơn xúi giục nổi loạn.
Trung Quốc bầu 2 Phó chủ tịch Quân ủy trung ương mới
(GDVN) – Hội nghị này đã quyết định bầu Phạm Trường Long và Hứa Kỳ
Lượng trở thành 2 Phó chủ tịch Quân ủy trung ương Trung Quốc, cơ quan..
—-Trung Quốc: Bắc Kinh bị ảnh hưởng vì tuyết sớm (VOA) —–Thêm 1 người Tây Tạng tự thiêu ở Trung Quốc (VOA) — Thêm một thanh niên Tây Tạng tự thiêu phản đối Trung Quốc (RFI) —-Trung Quốc kết thúc cuộc họp kín bằng việc khai trừ ông Bạc Hy Lai (VOA)Tương lai quan hệ ngọt ngào và chua chát Mỹ-Trung (VNN) —-Chính sách ngoại giao kiểu “lính trên chiến địa” (Foreign Policy / TVN) - Bộ Ngoại giao Mỹ đang nỗ lực với công việc kết hợp kinh tế vào chính sách ngoại giao của Mỹ. —-Nhiều trò bẩn làm hoen ố bầu cử Tổng thống Mỹ (VNN)
Ông Obama, Romney vận động ráo riết 2 ngày trước bầu cử (VOA) —Nếu trúng cử, Romney sẽ phải cứng rắn hơn với Trung Quốc(GDVN) —-Cựu Tổng thống Clinton giúp vận động cho Tổng thống Obama (VOA) —Chiến lược mới của Mỹ đối với Trung Quốc không cần Okinawa nữa?(GDVN) —Kenya: Bò Obama hạ bò Romney (VOA)
Chính phủ Mỹ tìm nhà tạm ngụ cho nạn nhân bão Sandy (VOA) =Bộ trưởng Napolitano nói chính phủ liên bang đang tìm cách để dời nạn nhân bão Sandy từ các địa điểm tạm trú đến các căn hộ hay khách sạn ở tạm —Nguy cơ thiếu nhà ở sau bão Sandy (BBC)
Bà Suu Kyi không đứng về phe nào trong vụ bạo động sắc tộc (VOA) —Bà Suu Kyi không ủng hộ bất cứ phe nào tại Rakhine (RFA) —EU kêu gọi chấm dứt xung đột tôn giáo tại Miến Điện (RFA)
Matxcơva: Hàng ngàn người tuần hành lên án chính phủ (RFA) —- Hàng ngàn người biểu tình ở Moscow, chống Tổng Thống Putin (NV) —Nhật Bản: Chuyên gia hạt nhân nhận tài trợ từ giới công nghiệp (RFI)
Nổ lựu đạn tại nhà thờ Tin Lành ở Kenya (VOA) —-Dân Peru biểu tình chống đấu bò (VOA) —-Nữ giúp việc người ngoại quốc tại Đài Loan tăng cao(RFA)
Bắc Hàn công bố một ủy ban thể thao mới(RFA) —Lính Thái Lan giết chết 3 người Campuchia đốn gỗ lậu(RFA)
Quân nổi dậy Syria tấn công miền Bắc (BBC) —Tổng thống Pháp ủng hộ Liban trước đe dọa từ Syria (RFI) —-Thủ tướng Ý hứa không bỏ rơi Afghanistan (NV) —Quốc Hội Iran đòi tổng thống giải thích chính sách kinh tế (NV)
Trận thế Trung Ðông thay đổi (Ngô nhân Dụng -Nguoiviet) -Cuộc khủng hoảng ở Syria sắp bước qua một giai đoạn mới. Một hội nghị ở tiểu vương quốc Qatar trong tuần tới sẽ tập họp những lực lượng chống chế độ độc tài của Bashar al-Assad để tiến tới một “chính phủ lâm thời chuyển tiếp.”
Trung Quốc chuẩn bị thay lãnh đạo (Hà tường Cát -Nguoiviet) – Trong chu kỳ 10 năm một lần, Trung Quốc sắp thay đổi ban lãnh đạo. Ðảng Cộng Sản Trung Quốc sẽ họp đại hội đảng kỳ thứ 18 bắt đầu từ ngày 8 tháng 11 và mọi công tác chuẩn bị đang được tích cực thực hiện.
Israel sắp mua tàu hộ tống của Hàn Quốc(TN)
1348. THẢM HỌA DƯỚI CÁI TÊN “NIỀM TỰ HÀO CỦA NGÀNH DẦU KHÍ VIỆT NAM”
Tô Văn TrườngBộ Tài chính công bố số nợ công nhưng nhiều chuyên gia cho rằng đấy là con số ảo, không phải số thật. Theo tính toán của chuyên gia Vũ Quang Việt nợ công năm 2011 ít nhất là 90 tỷ USD, bằng 74% GDP. Số này chưa tính hết nợ của Chính phủ đối với các nguồn từ trong nước như nợ qua phát hành trái phiếu. Con số này đã vượt 65% GDP mà Chính phủ dự kiến là trần cho năm 2015. Tiến sĩ Lê Đăng Doanh cho rằng số nợ của các Tổng công ty và các địa phương chưa được ghi đầy đủ, nếu cứ làm theo kiểu “đà điểu húc đầu vào cát”, không nhìn thẳng vào sự thật thì có ngày hối không kịp.
Theo quan điểm của người viết bài này, “nợ công đại vấn đề” có phần duy ý chí khi phê duyệt và tiến hành thực hiện các dự án khủng, mà bài học điển hình có thể gọi thảm họa dưới cái tên “niềm tự hào của ngành dầu khí Việt Nam” chính là nhà máy lọc dầu Dung Quất. Bài học về Dung Quất là một nỗi đau không biết đến bao giờ mới nguôi không chỉ của ngành dầu khí mà cả nền kinh tế Việt Nam. Câu chuyện này lại gợi lại ý Việt Nam nằm trong top ten của các quốc gia luôn sai lầm.
Ý tưởng thành lập nhà máy lọc dầu
Các nhà máy lọc dầu thường có 2 loại cơ cấu sản phẩm chính là cơ cấu nhiên liệu và cơ cấu hóa dầu (trong mỗi loại lại có cơ cấu tỷ lệ % các chủng loại sản phẩm tùy thuộc nhu cầu). Nhà máy lọc dầu Dung Quất chọn cơ cấu sản phẩm nhiên liệu để đảm bảo an ninh năng lượng, theo đó ưu tiên sản xuất nhiên liệu (xăng, DO, …), phần sản phẩm cho hóa dầu là thứ yếu. Vì đây, là nhà máy lọc dầu đầu tiên của Việt Nam cho nên chọn cơ cấu sản phẩm nhiên liệu là hợp lý.
Chọn lựa địa điểm nhà máy lọc dầu
Hồi ấy, đã có nhiều tranh luận về việc chọn địa điểm nhà máy lọc dầu. Có một địa điểm khá thuận lợi là Ba Ngòi thì không được chọn vì lý do Quốc phòng. Việc lựa chọn địa điểm cho lọc dầu Dung Quất liệu có phải là duy ý chí, nếu chỉ vì muốn phát triển kinh tế xã hội ở miền Trung có rất nhiều phương án, kể cả phương án phát triển du lịch. Vịnh Dung Quất dù có nước sâu nhưng tiếc thay không phải là địa điểm tốt để xây nhà máy lọc dầu (chưa tính đến bài toán kinh tế ), vì không phải là vịnh kín, chế độ bồi lắng phức tạp. Và trớ trêu nhất là sau khi khảo sát kỹ trước khi xây dựng thì lại té ra là chỗ định xây đê chắn sóng lại gặp túi bùn, chỗ phải nạo vét luồng lạch thì lại gặp đá tảng. Chính vì thế mà giá thành xây dựng công trình cảng bị đội lên rất nhiều so với dự định ban đầu. Hiện nay đã có dấu hiệu bồi lắng cát rất nhanh, vì vậy đã xảy ra chuyện bơm hút nước biển làm mát cho thiết bị nhà máy bị vỡ do cát trong nước biển nhiều quá (việc chọn vị trí đặt họng hút nước cũng có vấn đề, có thể do quá gần và quá nông).
Lựa chọn công nghệ
Trên công luận có ý kiến cho rằng: “Nhà máy lọc dầu Dung Quất vì đã lựa chọn sử dụng nguyên liệu dầu chua nên chỉ một thời gian ngắn, toàn bộ các hệ thống van, bơm, đường ống và các thiết bịkhác đã và sẽ bị lưu huỳnh trong dầu chua phá hủy từ bên trong, khiến chi phí khai thác, bảo dưỡng nhà máy lên rất cao.”. Theo chúng tôi hiểu, nhận định trên không chuẩn xác bởi vì các sự cố hiện đang xảy ra và có thể sẽ xảy ra trong tương lai không phải do sử dụng nguyên liệu dầu chua bởi vì dù có nhắm mắt làm bừa, PVN cũng biết không thể làm như thế. Nguyên nhân chính, là do nhiều thiết bị công nghệ được chế tạo hoặc thiết kế không chuẩn và không đồng bộ, điển hình là lỗi ở thiết bị công nghệ của phân xưởng RFCC (Residue Fluid Catalytic Cracking) được coi là trái tim của nhà máy lọc dầu. Phân xưởng RFCC tạm dịch là phân xưởng cracking xúc tác cặn tầng sôi. Cracking được Việt hóa nên không dịch là bẻ gẫy, mặc dù thực chất đây là phân xưởng bẻ gẫy mạch hydrocarbon có trong phần cặn (phần cặn này là sản phẩm của phân xưởng chưng cất dầu thô), mục đích để thu được các hydrocarbon mạch ngắn hơn cho chế biến tiếp thành nhiên liệu và nguyên liệu cho hóa dầu.
Nhà máy lọc dầu Dung Quất hiện nay chỉ có thể hoạt động với nguyên liệu dầu ngọt Bạch Hổ, do sơ đồ công nghệ của nhà máy được thiết kế chỉ để chế biến với dầu ngọt. Hiện nay, nếu đúng là thiết bị bị ăn mòn, sét rỉ (nhìn bên ngoài thì thấy nhiều thiết bị bị rỉ thật), thì đấy có thể là do phân xưởng thu hồi lưu huỳnh (Sufur Recovery Unit-SRU) không hoạt động hoặc hoạt động không hiệu quả nên thải SO2 ra ngoài, đây là khí axit nên gây ăn mòn thiết bị. Việc PVN đang định đầu tư “thêm một hệ thống tách lọc lưu huỳnh” càng khẳng định rằng đúng là phân xưởng thu hồi lưu huỳnh hiện nay không hoạt động hoặc hoạt động cầm chừng, không hiệu quả. Về mặt môi trường toàn bộ lưu huỳnh (S) trong nguyên liệu (hàm lượng S trong dầu Bạch Hổ là 0,03%) sẽ chỉ đi vào các sản phẩm 1 phần nhỏ do yêu cầu nghiêm ngặt về chất lượng sản phẩm, còn phần lớn sẽ thải ra môi trường, chủ yếu dưới dạng SO2 ở flare (cột đuốc đốt khí chua).
Lựa chọn sai nhà thầu.
Liên doanh lọc dầu Việt-Ross tại Dung Quất đã đàm phán với Foster Weeler (UK) về FEED (Front End Engineering Design, tạm dịch là thiết kế tiền chi tiết). Có rất nhiều khó khăn nhưng cuối cùng Liên doanh đã quyết định thiết kế nhà máy với nguyên liệu hỗn hợp dầu ngọt (Việt Nam) và dầu chua (Trung Đông). Khi chấm thầu EPC, có 2 Công ty bỏ thầu, mở ra thì phát hiện cả 2 đều có lỗi, đúng ra là phải hủy. Tuy nhiên, cấp trên cho rằng quá trình gọi thầu đã mất rất nhiều thời gian, nếu làm lại thì sẽ lỡ kế hoạch và chưa chắc đã đạt kết quả nên chỉ đạo là phải chọn nhà thầu nào “ít lỗi hơn”. Liên doanh “ngây thơ” chọn nhà thầu “ít lỗi” theo tiêu chí kỹ thuật nhưng bị quy là gian lận, phải hủy bỏ. Lãnh đạo PVN báo cáo Chính phủ lựa chọn nhà thầu ít lỗi theo họ – đấy chính là Technip, công ty làm nhà thầu EPC cho nhà máy lọc dầu Dung Quất hiện nay. Việc hủy thầu, cho phép Technip làm lại hồ sơ thầu và đàm phán kéo dài hơn 1 năm, không may lại rơi vào thời điểm mà giá thành thiết kế và mua sắm thiết bị công nghệ lọc dầu tăng vọt. Nhẽ ra, nếu chọn ngay nhà thầu ở thời điểm trước thì giá thành chỉ là 1,3 tỷ đô la nhưng khi chọn Technip thì giá lại đội lên nhiều. Lúc ấy, PVN không thể nào giải thích được tại sao giá đàm phán cuối cùng lại tăng vọt lên như vậy nên tìm cách “gọt chân cho vừa giầy” bằng cách chuyển từ nguyên liệu dầu hỗn hợp sang 100% nguyên liệu dầu ngọt Bạch Hổ, thậm chí còn định cắt bỏ cả phân xưởng thu hồi lưu huỳnh vì định “lòe thiên hạ” là dầu ngọt ít lưu huỳnh nên có thể bỏ qua. Thực chất theo cân bằng vật chất nếu nhà máy không thu hồi S, thì tức là sẽ đốt bỏ ở flare và thải vào không khí toàn bộ lưu huỳnh ấy dưới dạng SO2, đây là lý do mà Bộ Tài nguyên và Môi trường không chấp thuận đề nghị cắt bỏ phân xưởng này.
Sau khi chọn nhà thầu, liên doanh chỉ tồn tại thêm hơn 1 năm do phía Nga rút. Đến lúc ấy, Đảng và Chính phủ quyết định dự án này sẽ do Việt Nam tự đầu tư. Ngay từ ngày ấy, đã có một số chuyên gia tâm huyết, am hiểu chuyên sâu kiến nghị không nên dùng chỉ một loại nguyên liệu dầu ngọt Bạch Hổ, và không nên thay đổi công nghệ (tức là giữ nguyên thiết kế FEED của Foster Weeler đã làm cho Liên doanh Việt Ross) để đảm bảo chất lượng sản phẩm và môi trường nhưng tất cả kiến nghị xác đáng đó đều bị bỏ ngoài tai của những người có thẩm quyền.
Năm 2010, Hội đồng thẩm định xây dựng cấp nhà nước cũng đã phát hiện ra có nhiều lỗi trong thiết kế và xây lắp công nghệ tại dự án Nhà máy lọc dầu Dung Quất, nhưng “ý chí lãnh đạo” quyết định dự án vẫn được hoạt động, để rồi một năm mấy lần phải dừng lại sửa chữa. Đấy cũng chính là nguyên nhân làm nhà máy bị lỗ lớn (mỗi lần khởi động lại nhà máy có thể tốn từ vài tỷ đến vài chục tỷ VND). Giờ cái họ gọi là nâng cấp nhà máy, thực chất là thay đổi cấu hình công nghệ vì dầu ngọt chuẩn bị hết, cấu hình công nghệ hiện nay không thể chế biến loại dầu khác.
Hiệu quả kinh tế
Nói đến nhà máy lọc dầu Dung Quất và Vinashin, chuyên gia của trường Đại học Havard là Gs David Dapice, có thể gọi là 1 người bạn lớn của Việt Nam, người đã có các góp ý thẳng thắn là không nên làm trước khi các dự án khủng này được phê duyệt. Nhưng nhà nước ta trong cơn “kiêu ngạo” đâu có thèm nghe. Đến nay, những gì đã xảy ra thậm chí còn tồi tệ hơn cả những gì mà ông đã cảnh báo.
Gs David Dapice đã từng cảnh báo đại ý là:
- Với sức vóc về kinh tế – kỹ thuật, lợi thế so sánh của Việt Nam thì không nên làm nhà máy lọc dầu Dung Quất. Với tổng đầu tư 1,5 tỷ US$ đã lỗ to rồi, mà bây giờ lại lên đến 3.5 tỷ US$. Nhà máy lọc dầu Dung Quất đã thực sự trở thành một con nghiện của nền kinh tế.
- Nhà máy lọc dầu đặt ở Dung Quất là một cái sai lầm thứ 2, càng làm cho sai lầm trở nên trầm trọng.
- Nếu muốn tạo công ăn việc làm hoặc phát triển cơ sở hạ tầng của tỉnh Quảng Ngãi và miền Trung thì cần có Chương trình đầu tư riêng, rẻ, minh bạch và hiệu quả hơn nhiều. Bắt 1 Doanh nghiệp “cõng” sự phát triển của cả 1 vùng ( không thể đo lường được hiệu quả gián tiếp) thì chỉ có nhà nước ta mới tư duy và làm kiểu đó. Vậy mà gần đây công luận còn nghe thấy cả kế hoạch xây dựng nhà máy lọc dầu số 2 ở Nghi Sơn, Thanh Hoá nữa thì không biết rồi tình hình sẽ ra sao nữa.
Thảm họa ngày nay là giá thành nhà máy đã đội lên hơn 3,5 tỷ USD phá vỡ mọi kỷ lục thế giới về tỷ suất đầu tư cao (gấp 3-4 lần suất đầu tư trung bình cho nhà máy lọc dầu tương đương của thế giới). Nguồn dầu ngọt Bạch Hổ đã giảm sản lượng, không đủ cung cấp cho nhà máy và sẽ nhanh chóng dần hết hẳn trong vài năm tới, nên PetroVietnam đã và đang phải nhập dầu thô ngọt khác cho nhà máy lọc dầu Dung Quất. Nếu nhập dầu ngọt từ xa về chế biến nhà máy Dung Quất sẽ tiếp tục bị lỗ hàng vài trăm nghìn đôla mỗi ngày. Với công suất khoảng 6,5 triệu tấn/năm nhà máy Dung Quất sẽ lỗ khoảng vài trăm triệu USD mỗi năm.
Thay cho lời kết
Bê bối trong ngành dầu khí có lẽ còn nằm trong nhiều vấn đề khác, đặc biệt là sản xuất kinh doanh và sự quản lý của ngành, nhà máy lọc dầu Dung Quất mới chỉ là một mảng, thậm chí là một mảng nhỏ hơn rất nhiều so với toàn bộ ngành dầu khí. Sai lầm về nhà máy lọc dầu Dung Quất do Tập đoàn PetroVietnam thực hiện đã được cảnh báo từ rất sớm không chỉ về nguồn dầu thô, nhưng tất cả đều rơi vào im lặng đáng sợ và bánh xe duy ý chí cứ quay theo “ý chí của hệ thống chính trị”. Những sai lầm lớn đó vẫn đang được PetroVietnam cố tình che dấu.
Câu chuyện lãng phí, quan liêu, tham nhũng, giả dối, quyền lực đều có trong dự án này. Hậu quả của bệnh duy ý chí thời Liên Xô có khá nhiều đã góp phần cho đế chế này sụp đổ không cưỡng nổi. Thảm họa dưới cái tên niềm tự hào của ngành dầu khí VN là Dung Quất đã thấy rõ nhưng chắc chắn người thua cuộc vẫn là nhân dân.
T.V.T.
1349. Kiến nghị chấn chỉnh lại hoạt động bắt giam và hỏi cung của cơ quan điều tra
LS Ngô Ngọc Trai:“Gần đây cô gái Nguyễn Phương Uyên bị bắt giam về hành vi tuyên truyền chống nhà nước. Một cô gái sinh viên mới 20 tuổi có gương mặt hiền lành xinh xắn, có nhân thân và nơi cư trú rõ ràng, không có gì cho thấy cô gái sẽ bỏ trốn hoặc tiếp tục phạm tội, chỉ cần giao cho địa phương và cấm đi khỏi nơi cư trú là được, việc gì phải bắt giam?”“Hiện tượng lạm dụng việc bắt giam xuất phát từ quy định pháp luật mang nặng yếu tố bạo lực không phù hợp với các giá trị của luật pháp văn minh.”
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
Hà Nội, ngày 4 tháng 11 năm 2012
ĐƠN KIẾN NGHỊ
(Đề nghị chấn chỉnh lại hoạt động bắt giam và hỏi cung của cơ quan điều tra)
| Kính gửi: | - CHỦ TỊCH NƯỚC TRƯƠNG TẤN SANG- QUỐC HỘI VIỆT NAM- BỘ TRƯỞNG BỘ CÔNG AN TRẦN ĐẠI QUANG- THỦ TRƯỞNG CƠ QUAN ĐIỀU TRA CÁC CẤP- CÁC LUẬT SƯ VIỆT NAM - CÁC CƠ QUAN BÁO CHÍ |
Tôi là: Ngô Ngọc Trai
Luật sư thuộc Đoàn luật sư tỉnh Nam Định
II/ CĂN CỨ PHÁP LÝ THỰC HIỆN VIỆC KIẾN NGHỊ
Hiến pháp Việt Nam năm 1992 quy định: Điều 53. Công dân có quyền tham gia quản lý Nhà nước và xã hội, tham gia thảo luận các vấn đề chung của cả nước và địa phương, kiến nghị với cơ quan Nhà nước.
Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Điều 93 quy định: Cơ quan, tổ chức và công dân có quyền đề nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem xét việc sửa đổi, bổ sung, thay thế, bãi bỏ hoặc đình chỉ việc thi hành văn bản quy phạm pháp luật.
III/ NỘI DUNG VẤN ĐỀ KIẾN NGHỊ
Bắt tạm giam là một biện pháp ngăn chặn được quy định trong Bộ luật tố tụng hình sự, mục đích là nhằm ngăn chặn bị can bị cáo tiếp tục phạm tội hoặc bỏ trốn. Tuy nhiên trong nhiều trường hợp việc bắt tạm giam đã biến tướng thành một hình thức truy bức nhục hình, và thực chất đó chính là một hình thức truy bức nhục hình.
Bộ luật tố tụng hình sự, Điều 6 quy định: Nghiêm cấm mọi hình thức truy bức, nhục hình.
Xét điều kiện giam giữ người trong giai đoạn điều tra ở Việt Nam hiện nay, phòng giam thì chật hẹp, điện nước sinh hoạt thiếu, thức ăn nghèo dinh dưỡng, có hiện tượng bị người giam giữ chung hành hạ, không được thăm gặp người thân, không được tiếp cận với sách báo truyền hình… Với điều kiện giam giữ như vậy con người sẽ suy kiệt về sức khỏe, sa sút về tinh thần, lợi dụng tình trạng đó để lấy lời khai đó chính là một hình thức truy bức nhục hình.
Một bị can tại huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa bị Cơ quan cảnh sát điều tra công an huyện Tĩnh Gia khởi tố về tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, giai đoạn đầu điều tra khi được tại ngoại bị cáo chối tội. Sau đó cơ quan điều tra liền ra lệnh bắt giam, kể từ đó lời khai của bị cáo là nhận tội. Khi ra tòa bị cáo khai rằng đã bị cán bộ điều tra cho uống rượu và dụ dỗ nếu khai nhận tội sẽ cho về với vợ con, thế là bị cáo nhận tội. Bị cáo cũng khai rằng trong thời tiết mùa đông rét mướt nhưng bị những người giam giữ cùng bắt phải tắm mỗi ngày hai lần. Do đó mà khi ra tòa bị cáo đã suy kiệt sức khỏe, tòa án phải dừng phiên tòa để cán bộ y tế bệnh viện huyện sang cấp cứu, phiên tòa phải hoãn lại.
Bị cáo Hàn Đức Long bị Tòa án nhân dân tỉnh Bắc Giang tuyên án tử hình về tội Giết người và hiếp dâm trẻ em, bị cáo hiện đang chờ thi hành án. Trong các lời khai bị cáo đều nhận tội, bản tự khai do chính tay bị cáo viết cũng nhận tội, nhưng khi ra tòa bị cáo lại chối tội. Khi được hỏi tại sao bị cáo khai nhận tội với cơ quan điều tra, có biết rằng với tội danh như thế nhận tội là chịu mức án tử hình không thì bị cáo trả lời rằng: Bị cáo bị hành hạ tưởng rằng sẽ chết ngay trong khi giam giữ, bị cáo phải nhận tội để có cơ hội được sống ra trước tòa mà nói lên sự thật không phạm tội, bị cáo sợ rằng mình sẽ chết mà không được gặp mặt vợ con để nói rằng mình bị oan. Bị cáo khai rằng bị cán bộ điều tra yêu cầu viết theo lời cán bộ điều tra đọc, khi không viết liền bị cán bộ điều tra dùng chiếc bút bi đâm thẳng vào bàn tay. Đây là vụ án thảm thương oan khuất kéo dài từ năm 2005, cơ quan điều tra vụ này chính là cơ quan điều tra vụ án Lê Văn Luyện, thẩm phán xử án vụ này chính là thẩm phán xử vụ Lê Văn Luyện. Vụ Lê Văn Luyện các cơ quan đã làm rất tốt, nhưng trong vụ án Hàn Đức Long các cơ quan đều đã sai lầm.
Thực tế lâu nay một số cơ quan điều tra đã lạm dụng việc bắt tạm giam gây phản ứng bất bình. Vụ việc nhà báo Hoàng Khương bị khởi tố điều tra về tội đưa hối lộ, là một nhà báo có nhân thân tốt, nơi cư trú rõ ràng, không có dấu hiệu gì sẽ bỏ trốn hoặc tiếp tục phạm tội, có thể áp dụng biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú, nhưng cơ quan điều tra cũng bắt giam.
Gần đây cô gái Nguyễn Phương Uyên bị bắt giam về hành vi tuyên truyền chống nhà nước. Một cô gái sinh viên mới 20 tuổi có gương mặt hiền lành xinh xắn, có nhân thân và nơi cư trú rõ ràng, không có gì cho thấy cô gái sẽ bỏ trốn hoặc tiếp tục phạm tội, chỉ cần giao cho địa phương và cấm đi khỏi nơi cư trú là được, việc gì phải bắt giam?
Vụ việc cô Nguyễn Thị Bích Trang nhân viên của trường Đại học Tân Tạo bị bắt giam về hành vi lợi dụng các quyền tự do dân chủ cũng bộc lộ sự lạm dụng của cơ quan điều tra. Đây là tội danh thuộc trường hợp ít nghiêm trọng có thể áp dụng biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú nhưng cũng bị bắt giam. Có thông tin cho biết khi mới bị bắt cô gái bị buộc gọi điện về cơ quan nói dối rằng bận việc riêng không đi làm được. Một chi tiết nhỏ như thế cho thấy hiện tượng bức cung, khi mới bị bắt đã như vậy liệu khi bị giam giữ nhiều tháng cô gái còn bị buộc khai báo nói dối những điều gì khác nữa?
Xét về bản chất con người thì không ai phản bội lại chính mình. Việc có lời khai ngày hôm nay có thể là tài liệu chống lại mình ngày mai thì bình thường không ai muốn khai báo. Trong thực tế, chỉ do bị truy bức nhục hình thì người ta mới phải khai báo.
Xét về bản chất của luật pháp, việc điều tra xử lý tội phạm chính nhằm bảo vệ luật pháp, bảo vệ các quyền công dân, như vậy việc bức hiếp buộc bị can phải khai báo lại đã xâm phạm tới một quan hệ pháp luật khác cũng được pháp luật bảo vệ, đó là quan hệ pháp luật về quyền được bảo vệ tính mạng, sức khoẻ, danh dự nhân phẩm của công dân.
Như vậy việc xử lý vụ án ban đầu mang ý nghĩa tốt, tích cực đã được thực hiện bằng những cách thức phản lại chính ý nghĩa ban đầu của nó. Đây rõ ràng là sự bất dung hòa về thang giá trị giữa phương tiện và mục tiêu.
Hiện tượng lạm dụng việc bắt giam xuất phát từ quy định pháp luật mang nặng yếu tố bạo lực không phù hợp với các giá trị của luật pháp văn minh. Với điều kiện giam giữ như nêu trên và thời gian giam giữ kéo dài sẽ khiến bị can tuyệt vọng buông xuôi, lợi dụng tình trạng đó để lấy lời khai đó chính là lạm dụng việc bắt giam, nhiều trường hợp dẫn đến oan sai như vụ án Hàn Đức Long ở Bắc Giang và vụ án ở Tĩnh Gia, Thanh Hóa như nêu trên.
Để tránh tình trạng lạm dụng việc bắt tạm giam, cần sửa đổi Bộ luật tố tụng hình sự, thay vì quy định nghiêm cấm mọi hình thức truy bức, nhục hình, nên quy định bị can có quyền giữ im lặng hoặc chỉ đồng ý khai báo khi có sự tham gia của luật sư bào chữa. Khi đó việc bắt tạm giam vẫn có tác dụng ngăn chặn mà không bị lạm dụng để bức cung vì khi lấy lời khai đã có mặt luật sư bào chữa, việc bắt tạm giam trở lại nguyên nghĩa là một hình thức ngăn chặn.
IV/ KIẾN NGHỊ
- Chủ tịch nước Trương Tấn Sang là Trưởng ban chỉ đạo cải cách tư pháp Trung ương, kính mong chủ tịch lưu tâm tới hoạt động điều tra, bắt giam và hỏi cung hiện nay. Cải cách tư pháp là vấn đề rộng lớn lâu dài, qua từng sự việc cụ thể sẽ cho thấy những khiếm khuyết của luật pháp ảnh hưởng tới sự yên lành của nhân dân, kính mong chủ tịch lưu tâm.
- Quốc hội là cơ quan ban hành Bộ luật tố tụng hình sự, văn bản này hiện đang được lấy ý kiến góp ý sửa đổi, kính mong Quốc hội lưu tâm tới hoạt động bắt giam và hỏi cung. Đề nghị sửa đổi quy định nghiêm cấm mọi hình thức truy bức, nhục hình thành quy định người bị tạm giữ, bị can, bị cáo được quyền giữ im lặng, và chỉ chấp nhận lời khai là chứng cứ khi việc lấy lời khai có sự tham gia của luật sư bào chữa.
- Đề nghị Bộ trưởng Bộ công an, Thủ trưởng cơ quan điều tra các cấp quan tâm tới vấn đề bắt giam và hỏi cung của các cơ quan điều tra, đề nghị có hoạt động thanh tra kiểm tra và xử lý những sự việc sai phạm.
- Đề nghị các luật sư đồng nghiệp hưởng ứng chương trình cải cách tư pháp của nhà nước, có tiếng nói phản ánh những khiếm khuyết của pháp luật và những lạm dụng trong thực thi luật pháp, góp phần xây dựng một nền tư pháp tốt đẹp cho Việt Nam.
- Kính mong các cơ quan báo chí quan tâm đưa tin phản ánh, ủng hộ chương trình cải cách tư pháp do chủ tịch nước đứng đầu.
Xin trân trọng cảm ơn!
Người kiến nghị
Đã ký
Luật sư Ngô Ngọc Trai
Chủ nghĩa thực tiễn và trường hợp Obama (Nguyễn Gia Kiểng)
"...Một
đặc tính của chủ nghĩa thực tiễn là nó không phù hợp với thực tế. Nó
luôn luôn nhắm tiến thẳng tới mục tiêu bằng giải pháp trực tiếp nhất và
vì thế luôn luôn bị hụt hẫng..."LTS: Nhân cuộc tranh cử Tổng Thống Hoa Kỳ năm 2012, Thông Luận xin giới thiệu một số bài của tác giả Nguyễn Gia Kiểng, tuy có bài đã được đăng cách đây 4 năm, nhưng những nhận định của ông vẫn còn tính cách thời sự và còn nguyên giá trị của nó. Mời quý độc giả theo dõi những loạt bài phân tích dưới đây.
Không cần phải là người Mỹ để quan tâm đến các cuộc bầu cử tổng thống Mỹ. Tôi đã là một trong hàng tỷ người trên thế giới theo dõi cuộc tranh cử năm 2008. Tôi lưỡng lự giữa Obama mà tôi tự nhiên thấy có cảm tình và McCain mà tôi quý trọng từ lâu về nhân cách. Chọn lựa của tôi lệch về Obama sau khi bà Sarah Palin được chọn làm ứng cử viên phó tổng thống cho McCain và tôi đã là một trong hàng tỷ người hân hoan theo dõi lễ nhậm chức của Obama trên truyền hình. Trong lịch sử nước Mỹ có lẽ ngoại trừ George Washington chưa có vị tổng thống Mỹ nào được hoan nghênh khi đắc cử bằng Obama. Nhưng rồi Obama trở thành một trong những tổng thống Mỹ ít được tín nhiệm nhất sau một năm cầm quyền.
Ronald Reagan trước đây cũng đã từng xuống thấp trong tỷ lệ tín nhiệm sau một năm tại chức như Obama, nhưng sau đó đã lên dốc được và trở thành một trong những tổng thống Mỹ được ái mộ nhất vì ông quả quyết theo đuổi một chính sách và chính sách đó -quyết tâm đánh gục lạm phát và chủ nghĩa cộng sản- dần dần chứng tỏ là đúng và đã thành công. Obama thì khác, ông khó có thể đảo ngược được tình thế bởi vì không thể chờ đợi kết quả của một hò hẹn nào với tương lai cả, ông là một con người thực tiễn.
Thất vọng đầu tiên của tôi đối với Obama đến ngay trong khi nghe ông đọc bài diễn văn nhậm chức. Obama nói đại khái: "Với những chế độ độc tài bám lấy quyền lực bằng mọi giá và bịt miệng đối lập chúng tôi nói quí vị đi sai chiều lịch sử, nhưng nếu quí vị chìa bàn tay ra chúng tôi cũng sẽ nắm lấy". Diễn nghĩa: quí vị cứ tiếp tục vi phạm nhân quyền cũng không sao miễn là đừng thù địch với chúng tôi. Câu nói ngắn ngủi này diễn tả một cách bóng bẩy chủ thuyết đối ngoại thực tiễn của Obama. Ông đã trình bày một cách tỉ mỉ hơn trong bài diễn văn tại Cairo ngày 4-6-2009. Hôm đó đúng là ngày kỷ niệm 20 năm cuộc thảm sát Thiên An Môn nhưng Obama đã không có một lời nào cho biến cố này, hơn thế nữa trong phần nói về dân chủ Obama đã làm một triệt thoái lớn trong khái niệm dân chủ: ông định nghĩa dân chủ một cách mơ hồ là chính quyền phải phản ánh nguyện vọng của người dân. Nhưng đây chỉ là định nghĩa của dân chủ sở đẳng nhất, không hề làm phiền các chế độ độc tài vì chúng đều tự xưng là thể hiện trung thành ý chí của nhân dân. Đây là dân chủ ở mức độ zero. Hình như nghĩ rằng nói như thế vẫn chưa đủ để làm vừa lòng các chế độ độc tài, Obama còn nói thêm rằng không một dân tộc nào có quyền quyết định chế độ nào là phù hợp nhất cho một dân tộc khác. So much for democracy. Quý vị nào muốn có thể đọc bài nhận định của tôi về ông Obama sau bài diễn văn này (1).
Chủ nghĩa thực tiễn của Obama có thể tóm tắt như sau: thôi nhấn mạnh về dân chủ và nhân quyền trong quan hệ đối ngoại, thỏa hiệp thay vì đương đầu với các chế độ hung bạo, tương đối hóa các giá trị và các văn hóa, tránh can thiệp khi quyền lợi của Hoa Kỳ không trực tiếp bị đe dọa. Trong chuyến công du châu Á vừa qua, gồm cả Trung Quốc, Obama đã hầu như không đề cập đến vấn đề dân chủ và nhân quyền.
Obama mất dần uy tín bởi vì chính sách thực tiễn của ông đã thất bại. Iran đã bạo tay hơn trong việc đàn áp các cuộc biểu tình chống bầu cử gian lận và cũng mạnh dạn hơn trong việc chuẩn bị chế tạo bom nguyên tử, tương tự như Bắc Triều Tiên. Các chế độ độc tài tại Venezuella, Cuba, Sudan còn hung hăng hơn. Tình hình Trung Đông bế tắc vì cả Do Thái lẫn các lực lượng khủng bố Hồi Giáo Hizbollah và Hamas đều leo thang trong sự quá khích. Trung Quốc, Việt Nam và Miến Điện gia tăng đàn áp một cách thô bạo đối với những người dân chủ. Trung Quốc và Việt Nam còn công khai hành xử như bọn tin tặc, đánh phá các Website của đối lập, bất chấp luật pháp quốc tế, thách thức cả thế giới. Chắc chắn họ không làm như vậy với một tổng thống Mỹ khác. Thái độ của Trung Quốc đặc biệt đáng lưu ý. Trung Quốc làm ngơ trước đòi hỏi tăng hối xuất đồng Nhân Dân Tệ, phá đám và làm thất bại hội nghị quốc tế về khí hậu tại Copenhagen, có lúc một thành viên phái đoàn Trung Quốc còn la ó phản đối trong khi Obama đọc diễn văn. Các chế độ bạo ngược đều muốn gia tăng sự bạo ngược vì đó là bản chất của họ; với Obama họ tha hồ làm tới vì được bảo đảm là sẽ không gặp khó khăn. Trong chính sách đối ngoại chủ nghĩa thực tiễn là điều mà ngay cả nếu bất đắc dĩ phải áp dụng cũng không nên nói ra như Obama.
Obama cũng áp dụng chủ nghĩa thực tiễn trong chính sách đối nội. Dự luật cải tổ y tế của ông sau quá nhiều nhượng bộ và thỏa hiệp đã mất dần ý nghĩa; nó hầu như không đả động đến vấn đề cốt lõi của nền y tế Mỹ là giá điều trị quá đắt để chỉ tập trung vào một vấn đề ít quan trọng hơn là mở rộng bảo đảm chăm sóc.
Trước sự suy sụp của cảm tình và uy tín dành cho ông, Obama đã bắt đầu thay đổi thái độ. Ông đã tỏ ra cứng rắn hơn đối với Iran và Trung Quốc, các quan chức Hoa Kỳ cũng đã lên tiếng tố giác các chính quyền độc tài. Obama có nhiều lợi thế hơn để bênh vực nhân quyền, so với Bush 43 chẳng hạn, vì con người truyền thông của ông và vì mọi người đều tin ông là một con người ôn hòa chừng mực, nhưng ông có một trở ngại lớn: chính ông. Obama là con người thực tiễn, và chủ nghĩa thực tiễn chỉ có thể thất bại.
Nhưng chủ nghĩa thực tiễn là gì?
Trước hết không nên lẫn lộn chủ nghĩa thực tiễn (realism) với hai triết lý về đạo đức: chủ nghĩa phúc lợi (utilitarianism) và chủ nghĩa thực dụng (pragmatism). Chủ nghĩa phúc lợi là một phương pháp đánh giá hành động, đặc biệt là hành động chính trị, theo tiêu chuẩn hành động đúng là hành động đem lại phúc lợi tối đa cho thật nhiều người; chính vì thế mà chủ nghĩa phúc lợi được coi là một nền tảng của dân chủ; những người khai sáng ra chủ nghĩa này (Bentham và Stuart Mill) cũng là những người đấu tranh nhiệt tình cho dân chủ và nhân quyền. Chủ nghĩa thực dụng là một phương pháp đánh giá các lý thuyết, theo đó một lý thuyết chỉ đáng để ta quan tâm và học hỏi nếu sự kiện nó đúng hay sai có ảnh hưởng cụ thể trong đời sống, còn nếu không nó chỉ là một lý thuyết suông không đáng để ta mất thì giờ.
Chủ nghĩa thực tiễn không phải là một triết lý, dù là triết lý tri thức hay là triết lý hành động, nó là một thái độ hướng dẫn chọn lựa, theo đó mỗi khi có mâu thuẫn giữa quyền lợi và nguyên tắc thì quyền lợi phải được dành ưu tiên, trái tim phải phục tùng cái đầu, tình cảm phải nhường chỗ cho lý trí. Obama thực tiễn cho nên dù ông có cho rằng các chế độc độc tài là sai ông cũng sẵn sàng bắt tay như ông đã nói trong bài diễn văn nhậm chức của ông, hay như khi ông định nghĩa dân chủ một cách chung chung và khẳng định rằng không một quốc gia nào có quyền quyết định thế nào là một chế độ đúng cho một nước khác để khỏi bị sự chống đối của các chế độ độc tài. Đặng Tiểu Bình cũng phát biểu chủ nghĩa thực tiễn khi ông nói "mèo trắng mèo đen mèo nào cũng được miễn là bắt chuột". Bản chất của một chế độ không có tầm quan trọng nào trong chính sách đối ngoại của một chính quyền thực tiễn, điều quan trọng là lợi và hại.
Các chính trị gia thực tiễn không bao giờ nhìn nhận là chủ nghĩa thực tiễn đồng nghĩa với sự mềm yếu. Họ có thể viện dẫn trường hợp nhiều nhân vật rất quả quyết từng được coi, có khi tự coi, là thực tiễn. Barry Goldwater, Richard Nixon và Ronald Reagan đã được coi là những chính trị gia Mỹ thực tiễn. Với một bản chất khác hẳn, Lenin, Stalin và Đặng Tiểu Bình cũng là những con người rất thực tiễn. Nhưng nếu nhìn kỹ hơn thì sự thực có thể khác.
Năm 1964 nghị sĩ Barry Goldwater tranh cử với tổng thống Johnson trên một lập trường mà ông cho là thực tiễn và có thể tóm tắt như sau: hy vọng thỏa hiệp với cộng sản chỉ là hão huyền, cộng sản chỉ hiểu ngôn ngữ của sức mạnh vì thế thái độ thực tiễn nhất đối với họ là phải tỏ ra sẵn sàng dùng sức mạnh, phải sẵn sàng tăng cường quân lực tại Việt Nam, sẵn sàng đánh Cuba, Trung Quốc và cả Liên Xô nếu cần. Thực ra Goldwater không phải là một người thực tiễn. Ở vào giữa thập niên 1960, cao điểm của phong trào phản chiến và chủ nghĩa Mác – Lênin, lấy một lập trường như thế là chuốc lấy thảm bại, và quả nhiên Goldwater đã thua rất xa Johnson trong cuộc tranh cử tổng thống. Goldwater đã lấy thái độ diều hâu như thế, dù biết sẽ thất cử, chỉ để chặn đứng khuynh hướng chủ bại. Ông là một người lý tưởng. Reagan có lúc cũng đã bị đánh giá là thực tiễn một cách sơ đẳng như Goldwater nhưng đã chứng tỏ là một tổng thống lỗi lạc, có lý tưởng, bản lãnh và tầm nhìn. Chỉ có Nixon quả thực là con người thực tiễn. Người Mỹ không còn chấp nhận những hy sinh tại Việt Nam? Vậy thì phải Việt Nam hóa chiến tranh và chuẩn bị triệt thoái. Khối cộng sản có dấu hiệu chia rẽ? Vậy hãy bắt tay với Mao để tách hẳn Trung Quốc và Liên Xô mà không cần thắc mắc về bản chất tội ác của chế độ Trung Cộng. Đặc tính thực sự của chủ nghĩa thực tiễn là sự mưu tìm hiệu quả một cách giản dị trong lý luận và hành động ngay cả nếu phải hy sinh hoặc gác lại các nguyên tắc nền tảng. Hitler, Lenin, Stalin, Mao trạch Đông và Đặng Tiểu Bình đều đã hành động giản dị như thế, và vì họ không bị ràng buộc bởi một luật pháp nào nên họ đã không dừng tay trước tội ác.
Trong trường hợp các nước dân chủ, mà bản chất là muốn giải quyết mọi vấn đề trước hết bằng đường lối hòa bình, chính do sự giản dị của nó mà chủ nghĩa thực tiễn dẫn đến sự nhu nhược một cách khá tự nhiên. Lý do là vì đối đầu luôn luôn là một chọn lựa khó khăn, đòi hỏi sự quyết tâm mà những người thực tiễn thường không có. Hơn nữa đối đầu bao giờ cũng bao hàm một thiệt hại nào đó lúc ban đầu cho nên không được coi là khôn ngoan, nhất là khi quyền lợi quốc gia không bị trực tiếp đe dọa, vì thế những người lãnh đạo thực tiễn thường hay chọn giải pháp nhân nhượng và thỏa hiệp, ngay cả khi những giá trị nền tảng bị vi phạm.
Chủ nghĩa thực tiễn thường được hưởng một lợi thế về ngôn ngữ. Người ta thường có khuynh hướng coi thực tiễn là thái độ đúng và có lợi, ngược lại với thực tiễn là viển vông và vô ích. Nhưng đây chỉ là một sự hiểu lầm. Không cần phải là một người thực tiễn, bất cứ ai cũng đều hành động nhắm lợi ích. Ngay cả những nhà tu hành cũng chỉ chọn cuộc sống tu hành vì nghĩ đó là cách sống có lợi nhất, hoặc vì nó mở cửa thiên đường cho cuộc sống vĩnh cửu sau này, hoặc vì cho rằng đó mới là hạnh phúc đích thực ngay trong cuộc đời này. Tất cả vấn đề chỉ là quan niệm thế nào là quyền lợi, quyền lợi thực sự hay quyền lợi biểu kiến, quyền lợi lâu dài hay quyền lợi ngắn hạn. Chủ nghĩa thực tiễn dựa trên thực tại trước mắt và coi nhẹ các nguyên tắc và giá trị nền tảng nên thường chỉ là quyền lợi ngắn hạn. Các nguyên tắc và các giá trị nền tảng là gì nếu không phải là những điều mà trí tuệ và kinh nghiệm cho thấy là nên tuân thủ vì phúc lợi lâu dài?
Một đặc tính của chủ nghĩa thực tiễn là nó không phù hợp với thực tế. Nó luôn luôn nhắm tiến thẳng tới mục tiêu bằng giải pháp trực tiếp nhất và vì thế luôn luôn bị hụt hẫng. Thực tại không ngừng thay đổi cho nên những người thực tiễn phải vất vả chạy theo nó và có mọi triển vọng là sau khi đã tốn nhiều thì giờ và cố gắng người ta nhận ra rằng thực tại đã thay đổi đến độ mà mục tiêu theo đuổi đã mất ý nghĩa. Làm chính trị là hò hẹn với tương lai cho nên khả năng quan trọng nhất là tiên liệu cái gì sẽ xảy ra, các vấn đề hiện nay sẽ đặt ra như thế nào trong tương lai, các vấn đề nào sẽ không còn đặt ra nữa và các vấn đề mới nào sẽ xuất hiện. Người làm chính trị phải có viễn kiến. Chủ nghĩa thực tiễn thực ra chỉ tố giác sự thiếu viễn kiến. Các trường đại học, và các cố gắng trau dồi văn hóa nói chung, không nhắm mục đích nào khác ngoài việc cho chúng ta khả năng nhìn xa trông rộng, nói cách khác là giải phóng chúng ta khỏi phản xạ thực tiễn.
Một đặc tính khác cần được lưu ý của chủ nghĩa thực tiễn mà có lẽ Obama không thấy là nó luôn luôn sai trong chính sách đối ngoại. Nó bỏ qua quan tâm ý thức hệ để chỉ đặt chính sách đối ngoại trên nền tảng quyền lợi mà không biết rằng ý thức hệ, nghĩa là bản chất của chế độ, bao giờ cũng quyết định chính sách ngọai giao và các đồng minh của một quốc gia. Ngưu tầm ngưu mã tầm mã. Dù Hoa Kỳ và các nước dân chủ phương Tây có ve vãn đến đâu đi nữa thì các chế độ độc tài Trung Quốc, Việt Nam, Bắc Triều Tiên, Sudan, Miến Điện, Iran… vẫn coi họ là thù địch, và dù trong thâm tâm các chế độ độc tài có khinh bỉ nhau thế nào đi nữa chúng vẫn là đồng minh. Câu nói "buột miệng" của ông Nguyễn Minh Triết (theo đó ông tìm cách "phân hóa" nước Mỹ) là một bằng cớ.
Mỹ và các nước dân chủ nói chung cần rút kinh nghiệm trên hai trường hợp mà chủ nghĩa thực tiễn đã được thể hiện. Trong hơn ba thập qua họ đã hợp tác với Trung Quốc mà không đặt vấn đề bản chất của chế độ, ngay cả sau cuộc thảm sát Thiên An Môn, có lẽ với hy vọng là tăng trưởng kinh tế tự nó sẽ dần dần đem đến dân chủ (cứ như là độc tài là hậu quả chứ không phải là nguyên nhân của sự nghèo khổ). Thực tế đã không như vậy, nhờ giao thương với các nước dân chủ, đặc biệt là Hoa Kỳ, Trung Quốc đã mạnh hơn nhiều nhưng vẫn là một chế độ bạo ngược và còn yểm trợ cho nhiều chế độ hung bạo khác. Đôi khi Trung Quốc còn được viện dẫn như là một bằng cớ về sự đúng đắn của chủ thuyết tăng trưởng kinh tế bất chấp nhân quyền. Sức mạnh kinh tế đã chỉ khiến Trung Quốc tự tin hơn trong thái độ thách thức và đang trở thành một lo âu cho thế giới. Một bài học khác là Pakistan. Tại đây, một cách thực tiễn, Hoa Kỳ đã ủng hộ chế độ quân phiệt của tướng Pervez Musharraf sau khi ông này đảo chính lật đổ chính quyền dân cử cuối năm 1999 và coi ông này như một đồng minh đắc lực trong cuộc chiến tranh chống khủng bố. Thực tế đã ngược hẳn với sự mong đợi, chính Musharraf đã giúp quân khủng bố Taliban hồi sinh; Hoa Kỳ đã chỉ tỉnh mộng một cách muộn màng. Bản chất của những tập đoàn độc tài là gian trá. Phải nói rõ để tránh mọi hiểu lầm: ngày nay ít ai còn đòi hỏi cô lập và trừng phạt các chế độ độc tài, các biện pháp này chỉ đánh vào nạn nhân thay vì thủ phạm. Nhưng ít nhất cũng phải gây áp lực và gắn bó hợp tác với những tiến bộ về nhân quyền bởi vì đó vừa là đạo đức quốc tế được qui định trong hiến chương Liên Hiệp Quốc vừa là điều kiện để có những đối tác đáng tin cậy.
Coi nhẹ các giá trị dân chủ và nhân quyền còn là một sai lầm lớn nếu hòa bình là điều cần được trân quý nhất. Trong lịch sử thế giới các cuộc chiến đã chỉ xẩy ra hoặc giữa các nước độc tài với nhau hoặc giữa một nước độc tài và một nước dân chủ. Chưa có trường hợp hai nước dân chủ chiến tranh với nhau. Dân chủ và nhân quyền là nền tảng của hòa bình.
Chủ nghĩa thực tiễn chỉ có thể đem lại thất vọng bởi vì trong chiều sâu nó là một sự từ nhiệm. Dân chúng chờ đợi ở những người lãnh đạo khả năng, viễn kiến và đởm lược để lấy những quyết định khó khăn có thể khó hiểu và nhức nhối lúc ban đầu chứ không phải để lấy những quyết định hiển nhiên, dễ dãi. Người dân đòi hỏi người lãnh đạo phải đi trước họ, họ bầu ra người lãnh đạo để nếu cần áp đặt những cố gắng và hy sinh cần thiết chứ không phải để chạy theo họ. Vả lại nếu không có viễn kiến và lý tưởng thì bước vào trường chính trị để làm gì? Các chính trị gia thực tiễn có thể được lòng dân lúc mới xuất hiện nhưng chắc chắn sẽ gây thất vọng sau đó. Trong trường hợp Obama sự thất vọng còn lớn hơn bởi vì rất nhiều người đã bỏ phiếu cho ông vì những giá trị dân chủ và nhân quyền để rồi khám phá ra rằng chính ông không tha thiết gì lắm với những giá trị này.
Có một bài toán động học và hình học giải tích trình bày một cách khá chính xác chủ nghỉa thực tiễn. Bài toán, với cái tên dí dỏm là "quỹ đạo của chó" (2), mô tả một con chó đuổi bắt một đối tượng đang di chuyển. Chó có bản năng rất thực tiễn nên nhắm thẳng đối tượng mà chạy tới nhưng vì đối tượng di chuyển không ngừng nên chính tính thực tiễn của nó khiến chó phải chạy trên một quỹ đạo rất cầu kỳ, ngay cả nếu đối tượng di chuyển một cách giản dị trên một đường thẳng với một vận tốc cố định. Trong trường hợp đối tượng di chuyển một cách phức tạp hơn thì bài toán không có giải đáp. Chủ nghĩa thực tiễn được chứng minh là sai bằng toán học.
Một lời sau cùng: tại sao người Việt Nam cần hiểu rằng chủ nghĩa thực tiễn là sai? Đó là vì cuộc đấu tranh cho dân chủ đang rất vất vả với chủ nghĩa thực tiễn. Có quá nhiều người mong muốn một tương lai dân chủ cho Việt Nam nhưng lại suy nghĩ và hành động một cách thực tiễn. Trong nội bộ đảng và nhà nước cộng sản thái độ thực tiễn là không bộc lộ lập trường dân chủ để khỏi bị trù dập và vô hiệu hóa. Ngoài xã hội thái độ thực tiễn là kiếm tiền, và làm giàu nếu có thể được, thay vì đối đầu với một chính quyền đồ sộ và hung bạo. Chủ nghĩa thực tiễn có một tên gọi khác: chủ nghĩa luồn lách. Người ta chán ghét chế độ nhưng thấy phải thỏa hiệp với thực tại để sống, và vì thế vô tình củng cố chế độ. Cuộc chuyển hóa về dân chủ là một cuộc cách mạng rất lớn, như chưa từng có trong lịch sử nước ta. Nó đòi hỏi những trí tuệ và những tấm lòng rất lớn. Những người thực tiễn chẳng bao giờ làm được những thay đổi lớn và thực sự đáng mong ước.
Nguyễn Gia Kiểng
(tháng3/2010 –Thông Luận 245)
(1) Obama tại Cairo: dân chủ ở mức độ zero, Thông Luận số 237, tháng 6-2009,
(2) Quỹ đạo của chó, Thông Luận số 44, tháng 12-1992
Phụ lục 1 :
Obama tại Cairo, dân chủ ở mức độ zero?(TL 237)
Không ai có thể phủ nhận rằng những gì mà một tổng thống Mỹ và bộ tham mưu của ông biết và nghĩ về những vấn đề lớn của thế giới có tầm quan trọng đặc biệt đối với mọi dân tộc.
Tôi chỉ biết George W. Bush qua tiểu sử chính thức, báo chí, những bài diễn văn và những bài phỏng vấn của ông nhưng tôi vẫn có cảm tưởng ông là một con người thực tiễn và giản dị, quyết định mọi vấn đề một cách nhanh chóng dựa trên đề nghị của bộ tham mưu thân cận, không hề biết tới kinh Koran và có thể nghĩ Khổng Tử là một bộ trưởng Nhật, núi Kilimanjaro ở Nam Mỹ. Obama, trái lại, tỏ ra biết nhiều và nghĩ nhiều về những vấn đề lớn của thế giới. Bài diễn văn ngày 4-6 vừa qua tại Cairo của ông là một thí dụ.
Về văn phong và hình thức đó là một mẫu mực về soạn thảo thông điệp chính trị. Bằng những câu và chữ thật giản dị Obama đã đề cập tới các vấn đề rất lớn một cách thuyết phục và truyền cảm. Bài viết đã hay, cách nói của Obama lại tuyệt vời, ông nói một cách tự nhiên, không cần giấy trong vòng gần một tiếng đồng hồ và nói một cách hùng hồn, thu hút. Ông đã thành công mỹ mãn, diễn văn của ông bị cắt ngang hơn 40 lần vì những tràng pháo tay nồng nhiệt của trí thức và sinh viên Ai Cập. Lý do thành công của Obama là ông đã chinh phục được cảm tình của cử tọa, ông tỏ ra hiểu họ và quý trọng họ -chào họ bằng tiếng Ả Rập assalamu alaikum, trích dẫn nhiều lần kinh Koran. Từ đó tất cả những gì ông nói đều dễ lọt tai.
Về nội dung Obama đã đề cập tới bẩy vấn đề của thế giới, đặc biệt là của thế giới Hồi Giáo và vùng Trung Đông, trong đó Hoa Kỳ có vai trò chiến lược: cuộc chiến chống khủng bố, quan hệ Do Thái – Palestine, Iran và vũ khí nguyên tử, dân chủ, tự do tôn giáo, quyền phụ nữ, phát triển kinh tế. Tất cả đều là những vấn đề nền tảng và dài hạn. Người ta có thể lưu ý là Obama hoàn toàn không nói tới cuộc khủng hoảng kinh tế lớn đang làm điêu đứng cả thế giới. Trên tất cả những chủ đề này Obama đã đưa ra những nhận định, đôi khi kèm theo những biện pháp cụ thể đáng được hoan nghênh, hoặc không có gì để gây bất bình, ít nhất trong thời điểm này. Tuy vậy trong chiều sâu và trong lâu dài, nếu văn cũng là người, bài diễn văn này có thể khiến người ta lo ngại về "nhận thức Obama".
Hãy bắt đầu bằng những điểm đúng: Obama khẳng định quyết tâm của Hoa Kỳ đương đầu với các lực lượng quá khích hung bạo, ông hoàn toàn có lý khi coi chúng chỉ thuần túy là những lực lượng khủng bố theo đuổi những mục tiêu đen tối bằng cách giết hại những thường dân vô tội. Ông càng có lý khi nhìn nhận rằng Hoa Kỳ trong cơn chấn động sau ngày 11-9-2001 đã sử dụng những biện pháp sai trái; người ta chỉ có thể đồng ý với ông, một mục tiêu trong sáng phải được bảo vệ bằng phương tiện xứng đáng; người ta cũng chỉ có thể hoan nghênh quyết định cấm tra tấn và đóng cửa nhà tù Guantanamo, những tuyên bố như vậy chinh phục cảm tình của thế giới đối với Hoa Kỳ trong cuộc chiến tại Afganistan. Obama cũng đã nói rất khéo về Iraq: "Trái với Afganistan, Iraq là cuộc chiến có chọn lựa. Mặc dù tôi tin rằng nhân dân Iraq sau cùng đã thoải mái hơn sau khi không còn chế độ bạo ngược của Saddam Hussein, tôi cũng tin rằng những gì đã xẩy ra tại Iraq đã nhắc nhở Hoa Kỳ rằng, mỗi khi có thể được, phải sử dụng ngoại giao và tạo đồng thuận quốc tế để giải quyết các vấn đề". George W. Bush cũng không thể phiền lòng. Obama đã rất thuyết thuyết phục khi viện dẫn lịch sử lập quốc của Hoa Kỳ để khẳng định Hoa Kỳ hoàn toàn không có tham vọng đế quốc và không hề nhòm ngó lãnh thổ và tài nguyên của một nước nào và sẽ triệt thoái quân đội khỏi Iraq và Afganistan ngay khi tình hình cho phép. Việc nhắc lại lịch trình rút quân khỏi Iraq cũng rất khôn ngoan, đúng nơi và đúng lúc. Trên vấn đề nhức nhối nhất tại Trung Đông, cuộc xung đột Do Thái – Palestine, Obama đã tỏ ra sáng suốt và can đảm, ông đã có thái độ phải có là nhắc lại một cách mạnh mẽ và dứt khoát lập trường của Hoa Kỳ là người Palestine có quyền và phải được có một quốc gia đúng nghĩa của riêng họ. Đây là điều đáng hoan nghênh nhất trong bài diễn văn này. Hoa Kỳ phải nói thẳng thắn như thế đối với người Do Thái vào lúc họ vừa bầu ra một chính quyền cực hữu với chủ trương bành trướng rõ rệt. Cuộc xung đột Do Thái – Palestine bế tắc không phải vì nó không có giải đáp mà vì nó có giải đáp hiển nhiên mà những người trong cuộc, kể cả hai dân tộc Do Thái và Palestine, không chịu chấp nhận, đó là hai nhà nước riêng biệt nhìn nhận quyền hiện hữu của nhau và sống chung hoà bình với nhau. Điều này Hoa Kỳ cần khẳng định một cách thật rõ rệt và quả quyết một lần cho tất cả để vô hiệu hóa khuynh hướng cực hữu Do Thái và đồng thời cắt cỏ dưới chân các lực lượng khủng bố sống nhờ lòng thù hận của người Palestine, và Ả Rập nói chung, đối với Do Thái. Chỉ Hoa Kỳ có thể làm được điều này bởi vì Do Thái chỉ tồn tại được nhờ sự yểm trợ của Hoa Kỳ, Do Thái gần như một tiểu bang của Hoa Kỳ; như Obama nói sự ràng buộc giữa Hoa Kỳ và Do Thái không thể cắt dứt được. Khuynh hướng quốc gia cực đoan tại Do Thái chỉ tồn tại vì thái độ của Hoa Kỳ chưa đủ rõ rệt.
Điều thực sự mới trong chính sách Trung Đông của Hoa Kỳ là đối với Iran và sự kiện nước này phát triển kỹ thuật nguyên tử. Obama đã phát biểu một lập trường mà đáng lẽ Hoa Kỳ đã phải có từ lâu. Từ ba thập niên qua hình ảnh khuôn mẫu,stereotype, của Iran trong đầu óc người Mỹ là một nước Iran cuồng tín, hiếu chiến, chống Phương Tây và Hoa Kỳ một cách hung hăng. Trong hơn mười năm tôi có một cộng sự viên người Iran, Houshang, tiến sĩ vật lý nguyên tử và rất thông thạo tình hình Iran. Houshang không phải chỉ là một nhà khoa học mà còn là một nhà hoạt động chính trị. Houshang là một trong những cấp lãnh đạo của phong trào chống đối chế độ quân chủ Pahlevi mà biểu tượng là Ayatolla Khomeini. Sau khi chế độ quân chủ bị lật đổ Houshang trở thành bộ trưởng khoa học kỹ thuật rồi thất vọng và bỏ ra nước ngoài, hiện là một trong những lãnh tụ đối lập dân chủ lưu vong hàng đầu. Tôi đã thảo luận rất nhiều với Houshang về Iran và Houshang cũng giới thiệu cho tôi nhiều trí thức Iran khác. Tất cả đều cùng nói một điều: người Iran không hề chống Phương Tây và Hoa Kỳ, cũng không hề cuồng tín, trái lại đa số thích lối sống dân chủ Phương Tây, thành phần Hồi Giáo Shia quá khích chỉ vào khoảng 5%. Ngay trong giới lãnh đạo hiện nay đa số cũng chỉ quá khích ngoài mặt. Chính Houshang đã đứng đầu chương trình nguyên tử của Iran để có thể khẳng định rằng việc chế tạo bom nguyên tử của Iran chỉ là một đòn tháu cáy. Hình ảnh của nước Iran mà họ mô tả cho tôi hoàn toàn khác với hình ảnh mà chính giới Hoa Kỳ có. Chỉ tới cách đây hai tuần tờ Newsweek, trong một số đặc biệt về Iran mới trình bày nước này giống như hình ảnh mà các bạn tôi mô tả. Tít lớn ngoài bìa của số báo này là"All we know about Iran is wrong" (Tất cả những gì chúng ta biết về Iran đều sai). Nhiều khi tôi tự hỏi với những phương tiện và nhân lực hùng hậu như vậy tại sao chính giới Hoa Kỳ có thể hiểu sai về một quốc gia quan trong như vậy trong một thời gian dài như vậy.
Tóm lại đó là một bài diễn văn rất hay. Tuy vậy tôi không thể xua đuổi cảm tưởng là Obama đã có những ngộ nhận lớn trên một số vấn đề cơ bản.
Vấn đề giữa Phương Tây và thế giới Hồi Giáo có thực sự là mâu thuẫn tôn giáo như Obama trình bày hay không? Đó là điều mà các tổ chức khủng bố như Al Qaeda, Hamas, Hezbollah v.v. muốn người ta nghĩ, nhưng cách nhìn này không đúng. Không hề có một nước Phương Tây nào chống Hồi Giáo cả, trái lại các chính quyền Phương Tây, kể cả chính quyền Bush nổi tiếng là thô vụng về ngoại giao, còn hết sức cố gắng tránh mọi mâu thuẫn với Hồi Giáo. Cũng không hề có xung đột giữa Thiên Chúa Giáo và Hồi Giáo, các giáo hoàng Công Giáo La Mã từ hàng thế kỷ nay luôn luôn bày tỏ sự tương kính đối với các tôn giáo khác kể cả Hồi Giáo, họ còn nhìn nhận những cuộc thập tự chinh trong quá khứ là sai lầm, xin lỗi và hoà giải với Do Thái Giáo. Người ta cũng không bao giờ thấy một thái độ bài xích nào từ các hệ phái Tin Lành. Và nếu muốn thẳng thắn nói công khai sự thực -thay vì chỉ nói trong phòng khép kín như chính Obama kêu gọi trong bài diễn văn này- thì phải nói rằng những hành động và cử chỉ quá khích gần đây đã chủ yếu đến từ một số phần tử Hồi Giáo. Vả lại Phương Tây có còn theo Thiên Chúa Giáo hay không là cả một câu hỏi. Tại Mỹ có thể còn sấp xỉ 50% dân chúng còn đức tin Thiên Chúa Giáo nhưng tại Tây Âu con số này chưa tới 10% và đang tiếp tục giảm đi, Thiên Chúa Giáo chủ yếu chỉ còn là một di sản văn hóa. Hơn nữa nếu coi những khó khăn trong quan hệ của Trung Đông và đa số các nước Hồi Giáo nói chung với phần còn lại của thế giới như là một xung đột tôn giáo thì không có giải pháp ổn thỏa nào cả. Đặc tính của mọi tôn giáo là đặt nền tảng trên đức tin và các đức tin không thể chứng minh và thảo luận.
Vậy vấn đề thực sự là gì? Đó là sự thích nghi bắt buộc của Hồi Giáo với thời đại mới, nghĩa là triệt thoái khỏi chính trị để trở về vị trí của một tôn giáo bình thường như các tôn giáo khác. Vấn đề theo đạo và sống đạo phải được coi như một chọn lựa cá nhân. Không nên tránh né một sự thực là mọi tôn giáo khởi thủy đều mang tính nhất nguyên, một tôn giáo không là một tôn giáo nếu chấp nhận rằng điều ngược lại với đức tin của nó cũng có thể đúng. Do đó dân chủ, mà triết lý nền tảng là chủ nghĩa cá nhân tự do, đã chỉ thành hình với sự phủ nhận quyền lực của các tôn giáo. Nền dân chủ Hoa Kỳ đã được thành lập bởi những người ra đi tìm một quê hương mới để phản đối độc quyền tôn giáo. Trường hợp Hoà Lan cũng không khác. Cuộc cách mạng Pháp 1789 là cuộc cách mạng vừa chống chế độ quân chủ vừa chống giáo hội Công Giáo. Tước bỏ quyền lực chính trị của các tôn giáo là điều kiện tiên quyết của dân chủ. Thiên Chúa Giáo đã phải trải qua Thế Kỷ Ánh Sáng, le Siècle de Lumière, (thế kỷ 18) trong đó các tín điều bị chất vấn rồi sau đó chính giáo hội trở thành nạn nhân của cuộc cách mạng. Khổng Giáo, giữ vai trò một tôn giáo về mặt chính trị và xã hội, cũng phải bị đẩy lùi tại Đông Á trong cuộc gặp gỡ với Phương Tây để dọn đường cho các chế độ dân chủ. Đến lượt nó Hồi Giáo cũng sẽ phải trải qua một cuộc xét lại rất lớn. Đó là điều kiện bắt buộc để các quốc gia Hồi Giáo có thể trở thành bình thường trong một thế giới toàn cầu hóa.
Cuộc xét lại này sẽ rất khó khăn và đau nhức vì những lý do xuất phát từ chính bản chất của Hồi Giáo. Trái với các tôn giáo khác Hồi Giáo trên nguyên tắc không thể chấp nhận xét lại. Phật là một người giác ngộ nhưng cũng vẫn là một người, do đó kinh Phật không có giá trị tuyệt đối. Thánh kinh Thiên Chúa Giáo do những tiên tri và những tông đồ của Jesus chép lại và cũng có thể không hoàn toàn chính xác. Đó không phải là trường hợp của kinh Koran. Koran là lời của chính Thượng Đế nhập vào Muhammad để nói ra vì thế không thể thay đổi. Xét lại kinh Koran là mặc nhiên nhìn nhận hoặc Allah có thể sai (và như thế không thể là Allah akbar), hoặc Allah đã không nhập vào Muhammad; trong cả hai trường hợp Hồi Giáo chỉ là một sự hiểu lầm. Đoạn 69 của kinh Koran qui định những kẻ thêm bớt kinh Koran sẽ bị chặt tay.
Nhưng Hồi Giáo bắt buộc phải xét lại vì không thể tồn tại với kinh điển hiện nay. Nó can thiệp trực tiếp vào quyền lực và chứa đựng quá nhiều điều không phù hợp với thế giới văn minh. Các tôn giáo lớn nói chung đều ra đời vì lý do chính trị như một phản ứng với một trật tự xã hội sẵn có và sau đó trở thành nền tảng cho một quyền lực chính trị mới, nhưng với những quan điểm khác nhau về tương quan giữa tôn giáo và chính trị, hay giữa Thượng Đế và Vua. Tựu chung có ba mô hình: trong quan điểm Thiên Chúa Giáo thượng đế và vua khác nhau và phân biệt với nhau (Jesus: hãy trả cho Thiên Chúa những gì thuộc về Thiên Chúa, hãy trả cho Caesar những gì thuộc về Caesar); trong các xã hội Khổng và Phật Giáo vua là thượng đế; trong các xã hội Hồi Giáo thượng đế là vua. Đối với Hồi Giáo chính thống tôn giáo là chính quyền và luật pháp, Sharia, chỉ là sự áp dụng trực tiếp của kinh Koran vào đời sống. Sự xét lại đã khiến Thiên Chúa Giáo mất rất nhiều ảnh hưởng, nhưng nó sẽ còn đau nhức hơn rất nhiều đối với Hồi Giáo.
Obama hoặc đã hời hợt hoặc đã mỵ dân khi đề cao Hồi Giáo như là một tôn giáo bao dung đã góp phần quan trọng cho nền văn minh của thế giới. Đúng là Hồi Giáo đã có đóng góp lớn, nhưng không lớn như ông đã nói. Còn bao dung thì chắc chắn là không, ngay chính những đoạn kinh Koran mà ông cắt để trích dẫn nếu đọc tiếp cũng thấy ngay những hình phạt ghê gớm dành cho kẻ bị coi là chống Hồi Giáo. Những câu Obama trích ra (ai giết một người vô tội cũng như giết cả nhân loại, ai cứu một người cũng như đã cứu cả nhân loại) cũng cần được tương đối hóa : chúng chỉ áp dụng cho người Hồi Giáo, những người không theo Hồi Giáo không vô tội, họ là những kẻ phản bội. Vô tình hay cố ý Obama cũng đã giải thích sai ý nghĩa của sự kiện nhiều phụ nữ đã được bầu vào địa vị lãnh đạo cao nhất tại những nước Hồi Giáo lớn như Turkey, Indonesia, Pakistan, Bangladesh. Điều đó hoàn toàn không chứng minh Hồi Giáo tôn trọng phụ nữ, cả kinh Koran lẫn luật Sharia đều không coi phụ nữ ra gì cả, những cuộc bầu cử đó đã chỉ chứng minh rằng quần chúng Hồi Giáo muốn thay đổi. Các lực lượng Hồi Giáo toàn nguyên biết như vậy và đã hành động hung bạo vì tuyệt vọng. Một tôn giáo có bao dung hay không không phải ở chỗ kinh sách có nói những điều nhân hậu, mà ở chỗ kinh sách không nói những điều nghiệt ngã, và cả Koran lẫn Sharia đều chứa đụng rất nhiều điều khắc nghiệt. Cũng không nên quên rằng bạo lực và thánh chiến nằm ngay trong bản chất của Hồi Giáo, trong bốn giáo chủ kế tiếp Muhammad ba người đã bị giết bởi chính những phe phái Hồi Giáo. Obama đã quá cường điệu khi tuyên bố: "trách nhiệm của tôi trong cương vị tổng thống Mỹ là chống lại những hình ảnh đúc khuôn về Hồi Giáo ở bất cứ nơi nào mà chúng xuất hiện". Đó là công việc của các nhà báo và các nhà nghiên cứu, tổng thống Mỹ có những trách nhiệm cần thiết và cấp bách hơn.
Nói như thế không phải là để chống Hồi Giáo. Hồi Giáo đã đem đến một tinh thần quan trọng, đó là sự liên đới giữa các tín đồ vào một lúc mà trên cả thế giới các xã hội được phân chia thành chủ và tớ, Thiên Chúa Giáo đã biến chất để trở thành một dụng cụ cai trị của các vua chúa. Đó đã là sức mạnh của Hồi Giáo khiến nó phát triển một cách mạnh mẽ và nhanh chóng như chưa bao giờ thấy trong lịch sử nhân loại. Mọi tôn giáo đều ra đời như một tiến bộ rồi dần dần không thích nghi với chính tiến bộ mà chúng tạo ra và trở thành một dụng cụ thống trị và một trở ngại cho tiến bộ. Hồi Giáo cũng không phải là một ngoại lệ. Cũng như Thiên Chúa Giáo và Khổng Giáo, Hồi Giáo sẽ phải trải qua một cuộc xét lại lớn, nhiều lần đau nhức hơn Thiên Chúa Giáo. Trong thế kỳ 21 rất có thể Hồi Giáo sẽ phải chịu chung số phận của Khổng Giáo tại Đông Á, nghĩa là mờ nhạt dần đi. Đó là điều đang xẩy ra tại Turkey; tại những thành phố lớn, ngay cả tại các công viên, vào giờ trưa khi tiếng gọi cầu nguyện vang lên inh tai nhức óc từ các tháp chuông không còn ai cầu nguyện, người ta vẫn đi lại, trò chuyện, hút thuốc, uống cà phê như thường lệ, vào các mosque thì chỉ thấy lác đác vài chục người. Một trong những chuyển hóa quan trọng nhất của thế kỷ 21 sẽ là sự hoàn tất một tiến trình đã được khởi đầu và đẩy khá xa trong thế kỷ 20: bình thường hóa chỗ đứng của Hồi Giáo trong xã hội.
Vấn đề thực sự của thế giới Hồi Giáo không phải là mâu thuẫn với Phương Tây, càng không phải là đụng độ với Thiên Chúa Giáo mà là vấn đề của Hồi Giáo với chính mình, nghĩa là hoà giải và thích nghi với dân chủ. Đó là sự thích nghi bắt buộc.
Dân chủ là một trong những vấn đề lớn mà Obama đề cập tới trong bài diễn văn Cairo. Đó cũng là đoạn mà ông nói ngắn nhất và khiến tôi thất vọng nhất. Ông là người sang trọng và quyền lực nhất thế giới, tôi chỉ là một người lưu vong, không có cả quyền đặt chân lên chính quê hương mình nhưng trong chừng mực mà một kẻ tầm thường cũng có thể có lý tôi phải nói rằng Obama đã sai. Obama nói rằng không một nước nào có quyền áp đặt một hệ thống chính trị lên một nước khác. Đúng, nhưng chỉ đúng một phần. Không phải hệ thống chính trị nào cũng chấp nhận được, có những giá trị mà mọi quốc gia phải tôn trọng và thể hiện. Và cộng đồng quốc tế phải áp đặt những giá trị này. Cũng như trong một nước không ai được quyền áp đặt một nhân sinh quan lên một cá nhân khác nhưng vẫn phải có luật pháp để bảo đảm một số giá trị chung được mọi người tuân thủ. Chúng ta không còn ở trong một thế giới man rợ. Obama định nghĩa dân chủ như nguyên tắc theo đó chính quyền phải phản ánh nguyện vọng của dân chúng, và mỗi chính quyền thể hiện nguyên tắc này theo cách riêng của mình, tùy theo truyền thống của mỗi dân tộc. Thật đáng buồn, đây đúng là ngôn ngữ của các chế độ độc tài bạo ngược. Theo Obama, những nguyện vọng của người dân là được nói những điều mình nghĩ, được có tiếng nói trong cách quản trị đất nước, được có một chính quyền không ăn cướp của dân và được sống theo cách mà mình chọn lựa. Cũng đúng, nhưng đây chỉ là dân chủ ở mức độ trừu tượng và mơ hồ, mức độ zero về mặt chính trị. Các chế độ độc tài cũng luôn luôn vỗ ngực tự xưng là phản ánh những nguyện vọng này của người dân. Chúng còn trâng tráo gọi bộ máy đàn áp là chính quyền nhân dân, uỷ ban nhân dân, toà án nhân dân. Nhân loại, sau nhiều đấu tranh cam go và những hy sinh lớn, đã vượt qua được mức độ lãng mạn và nguyên tắc, mức độ zero, để đạt tới một định nghĩa tương đối rõ ràng cho một chế độ dân chủ:đó là một chế độ ít nhất bảo đảm tự do ngôn luận và báo chí, tự do thành lập và tham gia các tổ chức kể cả các chính đảng, tự do bầu cử và ứng cử. Đó là định nghĩa của dân chủ đã được quy định trong bản tuyên ngôn quốc tế nhân quyền, thành phần của hiến chương Liên Hiệp Quốc. Dân chủ với định nghĩa trên đây nằm trong công pháp quốc tế mà Liên Hiệp Quốc và mọi quốc gia có nhiệm vụ bảo đảm sự tuân thủ. Các chế độ độc tài bạo ngược vi phạm công ước quốc tế, thái độ đúng và hợp với công pháp quốc tế là đánh đổ chúng trừ khi cái giá phải trả quá cao, trong trường hợp này cũng phải gây sức ép tối đa.
Đây không phải là lần đầu tiên Obama nói về dân chủ và tự do một cách hời hợt. Trong bài diễn văn nhận chức Obama đã nói: "Đối với các chính quyền bịt miệng những người đối lập, chúng tôi nói các vị đi sai chiều lịch sử, nhưng nếu các vị chìa bàn tay thân thiện chúng tôi cũng sẽ nắm lấy". Tôi ngạc nhiên khi đọc những bài bình luận của một số người Việt hân hoan vì Obama đã lên án các chế độ bịt miệng đối lập. Các chế độ độc tài, trong đó có chế độ cộng sản Việt Nam, không mong gì hơn là được "lên án" như vậy.
Tuy vậy tôi vẫn hoan nghênh việc Obama đắc cử tổng thống Mỹ. Sau hai nhiệm kỳ của George W. Bush nó đã hòa giải thế giới với Hoa Kỳ, vừa đánh dấu một bước tiến ngoạn mục trong cuộc đấu tranh đẩy lùi tệ kỳ thị mầu da vừa tạo điều kiện thuận lợi cho cuộc chiến đấu chống khủng bố. Tôi cũng không lo ngại lắm về nhận thức mà tôi nghĩ là thiếu hụt của ông. Xã hội dân sự Hoa Kỳ có tiếng nói quyết định và các tổ chức bảo vệ nhân quyền Mỹ vẫn rất mạnh, họ còn có ảnh hưởng lớn hơn với một chính quyền thuộc đảng Dân chủ. Vả lại chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ không thay đổi bao nhiêu dù là dưới một tổng thống Dân Chủ hay Cộng Hòa. Hoa Kỳ vẫn là một yểm trợ vững mạnh cho cuộc vận động dân chủ. Chính Obama phải thận trọng.
Mùa hè năm ngoái vào giữa lúc cuộc tranh cử tổng thống Mỹ đang sôi nổi, một người bạn thuộc đảng Dân Chủ hoan hỉ khoe với tôi rằng Obama có một ban viết diễn văn rất trẻ. Sự tươi mát của tuổi trẻ quả nhiên thể hiện trong văn phong những bài diễn văn của ông. Chính Obama cũng rất trẻ. Nhưng tuổi trẻ không phải bao giờ cũng là một ưu thế, đôi khi tuổi trẻ cũng là khoảng đời mà người ta chưa đủ thời giờ nghiên cứu và rà soát để gạt bỏ những ngộ nhận và bổ túc những thiếu sót. Tôi cũng nhận xét là trong bộ tham mưu của Obama không có một nhà tư tưởng chính trị nào dù đó là điều rất cần thiết; tư tưởng khiến hoạt động chính trị có ý nghĩa lâu dài và cho phép người ta có thể uyển chuyển mà không mất định hướng. Obama trong cố gắng tranh thủ sự ủng hộ của quần chúng bằng những bài diễn văn dễ lọt tai nhưng đôi khi hụt hẫng về nhận thức có thể gây thất vọng cho những người thực sự hiểu biết và có tầm nhìn, những người cuối cùng cũng vẫn có vai trò lãnh đạo tinh thần và tạo ra dư luận.
NguyễnGia Kiểng
(Thông Luận 237)
Phụ lục 2:
Một New Deal ấn bản Obama? (TL 231)
Obama là một cột mốc lớn nhưng chưa chắc đã là con người của tình thếKhi Barack Hussein Obama được chọn làm ứng cử viên tổng thống của đảng Dân Chủ ký giả Đinh Quang Anh Thái của đài Little Saigon Radio hỏi tôi nếu là người Mỹ thì sẽ bầu cho Obama hay McCain. Tôi trả lời là tôi đánh giá cao cả con người Obama lẫn việc ông được chọn làm ứng cử viên của đảng Dân Chủ nhưng tôi chọn McCain. Đó chỉ là một lá phiếu giả tưởng bởi vì tôi không phải là công dân Mỹ.
Sau đại hội đảng Cộng Hoà ít lâu tôi thay đổi lập trường và "bầu" Obama. Tôi vẫn rất kính phục McCain; lý do khiên tôi chuyển sang Obama cũng chính là lý do khiến trước đây tôi ủng hộ McCain: nước Mỹ cần một tổng thống am hiểu các vấn đề của thế giới. McCain chắc chắn hiểu biết thế giới hơn hẳn Obama nhưng ông đã làm tôi lo sợ khi chọn bà Sarah Palin, một phụ nữ dễ mến nhưng rất ít hiểu biết về thế giới, làm đồng đội. Dù quý trọng McCain đến đâu tôi cũng không thể chấp nhận viễn tượng bà Palin thay ông làm tổng thống Mỹ, một điều có thể xẩy ra vì McCain đã 72 tuổi. Trong khi đó thì Obama đã chọn làm ứng cử viên phó tổng thống ông Joseph Biden một người rất nhiều kinh nghiệm về đối ngoại để bù đắp thiếu sót mà tôi e ngại nhất nơi ông.
Sự thay đổi lập trường của tôi cũng có một lý do khác, đó là lời tuyên bố của McCain sau khi cuộc khủng hoảng kinh tế trở thành nghiêm trọng. McCain tỏ ra không bi quan lắm vì những fundamentals ( dữ kiện cơ bản) của kinh tế Hoa Kỳ đủ mạnh. Câu nói này đã làm ông mất nhiều phiếu, kể cả "phiếu" của tôi. Người ta không nói tới các dữ kiện cơ bản trong một cuộc khủng hoảng; cũng như người ta không nói tới tình trạng nhà bếp, phòng khách của một căn nhà đang bốc cháy. Một cuộc khủng hoảng tài chính có thể làm phá sản những công ty bình thường rất lành mạnh. Hơn nữa các fundamentals của Mỹ cũng không tốt. McCain chứng tỏ ông không ý thức được mức độ trầm trọng của cuộc khủng hoảng này. Phải nói rằng sự thay đổi lập trường của tôi đã rất nhức nhối vì từ lâu tôi vẫn dành cho McCain một cảm tình đặc biệt. Giữa tháng 10 tôi dùng cơm tối với một người trách nhiệm một tổ chức nhân quyền lớn tại Mỹ sang công tác tại Châu Âu. Bà này hỏi tôi "nếu là công dân Mỹ ông sẽ bầu cho ai?". Tôi đáp: "Obama!". Nhưng tôi cũng nói thêm rằng nếu sau khi Obama đã đắc cử tổng thống mà tôi bắt buộc phải chọn lựa giữa hai vinh dự dùng cơm với Obama hay với McCain chắc chắn tôi sẽ chọn McCain.
Tôi đang ở Hierapolis, Thổ Nhĩ Kỳ, lúc các đài loan tin Obama đắc cử. Các đài truyền hình chiếu cảnh dân Thổ Nhĩ Kỳ reo mừng. Tôi cũng thấy cảnh này ngay khu phố của tôi. Người Thổ coi thắng lợi của Obama như thắng lợi của chính họ. Nhưng sự vui mừng của người Thổ không thể so sánh được với những reo hò tại các thủ đô Hồi Giáo khác như tôi cũng được nhìn trên Tivi. Châu Âu thì tôi biết đã ủng hộ cuồng nhiệt Obama từ lâu. Châu Phi Da Đen thì khỏi phải nói, ngày 4 – 11 – 2008 đã là ngày lịch sử trọng đại của lục địa này. Một cách đột ngột cả thế giới trở thành thân Mỹ. Tôi có cảm tưởng rằng nếu Obama thua sẽ có hàng tỷ người ghét Mỹ vì thất vọng. Khi bầu Obama người Mỹ đã vô tình chinh phục được trái tim của cả thế giới. Việc Obama đắc cử tự nó đã là một thắng lợi lớn của Hoa Kỳ. Tự nhiên tôi thấy mình ngớ ngẩn. Tại sao không thấy việc người Mỹ bầu Obama là lẽ dĩ nhiên? Tôi được giải tỏa hoàn toàn khỏi sự lưu luyến với McCain. Tuy vậy chỉ vài ngày sau, khi những tiếng reo mừng đã im bặt sự phân vân lại trở lại với tôi. Obama chưa chắc đã là con người của tình thế.
Xét cho cùng thì thắng lợi của Obama không có gì là phi thường. Sau tám năm với một tổng thống Cộng Hòa việc cử tri Mỹ bầu một tổng thống Dân Chủ là rất tự nhiên. Từ sau Thế Chiến II chỉ có một lần, năm 1988, họ bầu một ứng cử viên Cộng Hòa để thay thế một tổng thống Cộng Hòa mãn nhiệm. Hơn nữa Obama lại có ít nhất hai lợi điểm khác: vị tổng thống Cộng Hòa mãn nhiệm đã phá mọi kỷ lục về mất lòng dân và đối thủ của ông đã 72 tuổi. Chưa kể là ở một mức độ nào đó bà Sarah Palin cũng đã là một đồng minh khách quan. Với tất cả những yếu tố đó Obama đáng lẽ đã phải thắng một cách áp đảo hơn nhiều. Nước da đen của ông đã che khuất một điều khá hiển nhiên.
Obama đã là một cột mốc trọng đại đánh dấu sự toàn thắng của một cuộc chiến đấu kiên trì chống lại tệ kỳ thị chủng tộc và mầu da. Niềm tin nền tảng của cuộc chiến đấu này là chỉ có một giống người với cấu tạo và bản chất như nhau, với những tiềm năng như nhau, do đó phải được kính trọng và được dành những quyền ngang nhau. Việc một người da đen đắc cử tổng thống Mỹ và trở thành nhân vật quyền lực nhất thế giới đã là một kết thúc lộng lẫy của cuộc chiến đấu vinh quang này. Càng lộng lẫy vì Hoa Kỳ là quốc gia duy nhất trên thế giới mà việc mua bán nô lệ da đen được ghi ngay trong hiến pháp vào lúc thành lập. Hơn thế nữa người da đen đó lại mang tên đệm Hồi Giáo trong một quốc gia gần như thuần túy Thiên Chúa Giáo. Từ nay không còn gì có thể được viện dẫn để phủ nhận sự bình quyền giữa những con người. Một cột móc của nền văn minh thế giới vừa đạt tới. Không thể có thắng lợi nào đẹp hơn. Có thể là quá đẹp đến nỗi không hoàn toàn trung thực.
Không ai phủ nhận tài năng xây dựng hình ảnh và tổ chức tranh cử của Obama nhưng ông không phải là tác nhân mà chỉ là người thụ hưởng thắng lợi của một cuộc chiến đấu dai dẳng qua nhiều thế hệ của hàng triệu người quảng đại và dũng cảm. Hoa Kỳ đã phải trải qua một cuộc nội chiến đẫm máu để bãi bỏ chế độ nô lệ và đã phải tiếp tục phấn đấu thêm hơn một thế kỷ nữa để xóa bỏ hẳn tệ kỳ thị mầu da. Các lực lượng kỳ thị đã chống trả bằng mọi phương tiện, từ bạo lực, khủng bố, ám sát đến những nghị sĩ nói trường giang đại hại cho hết thì giờ của các khóa họp quốc hội để trì hoãn từ năm này qua năm khác đạo luật chống kỳ thị. Dầu vậy không gì mạnh bằng một ý kiến đã chín muồi, năm 1964 đạo luật cấm kỳ thị được biểu quyết và tháng 11 năm 1968 qui định phân biệt đối xử cuối cùng bị hủy bỏ. Từ đó các tiến bộ dồn đập theo nhau. Đã có những người da đen lên cấp tướng trong quân đội, làm thị trưởng các thành phố lớn, đắc cử vào nghị viện tiểu bang và liên bang, làm bộ trưởng, thẩm phán tòa án tối cao v.v. Trong 8 năm gần đây hai người da đen kế tiếp nhau làm ngoại trưởng, chức vụ quan trọng nhất sau tổng thống trong chính quyền Mỹ. Nước Mỹ xấu hổ và ăn năn cố gắng tẩy xóa thật nhanh vết nhơ kỳ thị. Mầu đã của Obama đã có lợi cho ông hơn là có hại.
Obama đã là một cột mốc lớn nhưng chưa chắc đã là vị tổng thống tốt. Đúng là thắng lợi của Obama tự nó đã giải quyết một số vấn đề quan trọng. Nó đã hòa giải nước Mỹ với nhiều quốc gia sau tám năm của một chính quyền Bush bị nhiều nước cáo buộc là đơn phương và trịch thượng. Nó cũng đã xóa bỏ hình ảnh của một nước Mỹ tiêu diệt thổ dân da đỏ và đày đọa những người nô lệ da đen, và hòa giải nước Mỹ với thế giới. Với Obama Hoa Kỳ đã đột ngột chiếm được cảm tình của cả thế giới, điều mà hàng ngàn tỷ đô-la cũng không mua được. Tuy nhiên Obama có thực sự có những khả năng của một lãnh tụ mà Hoa Kỳ và thế giới cần trong giai đoạn này hay không còn là một dấu hỏi.
Nếu bỏ qua mầu da thì việc Obama đắc cử cũng chỉ phản ánh tâm lý quen thuộc của người Mỹ: trọng hình ảnh, thích người mới, trẻ đẹp, có bằng cấp cao dù chưa cống hiến gì cho đất nước và cũng chưa chứng tỏ bản lĩnh và ý chí. Dưới lớp da nâu thực ra Obama thuộc giới trí thức thượng lưu và không khác bao nhiêu so với Clinton và Bush. Cũng như Bush, ông là một sản phẩm của đại học danh tiếng Havard. Cũng như Clinton ông nhờ tuổi trẻ và chiêu bài đổi mới mà đánh bại được một vị anh hùng đã từng liều thân vì đất nước và đã có những đóng góp to lớn. Cũng như Bush và Clinton khi ra ứng cử, Obama kêu gọi thay đổi nhưng không đưa ra ý kiến nào thực sự mới.
Trong suốt cuộc tranh cử tổng thống sôi nổi và được cả thế giới theo dõi Obama không tỏ ra có một sự hiểu biết và một tầm nhìn nào về thế giới. Người ta không thể biết ông biết gì và nghĩ gì về tiến trình dân chủ hóa phức tạp tại Châu Mỹ La Tinh, về sự lột xác của Ấn Độ, về sự bế tắc sắp tới của Trung Quốc, về chính sách cần có đối với khối Hồi Giáo trên một tỷ người đang trải qua một cuộc xét lại lớn tương tự như Thiên Chúa Giáo trong thế kỷ 18 v.v. Các tổng thống Mỹ giống nhau ở một điểm: họ không nghiên cứu địa lý, lịch sử và văn hóa các nước khác và lý luận về nước Pakistan như lý luận về công ty General Motors. Quan trọng hơn, Obama không nói gì về trào lưu dân chủ hóa trên thế giới; hình như thúc đẩy phong trào dân chủ không phải là ưu tiên hàng đầu của ông. Obama cũng vẫn nằm trong truyền thống chính trị của Hoa Kỳ, một quốc gia do sức mạnh kinh tế và quân sự có vai trò lãnh đạo thế giới nhưng những người lãnh đạo lại rất ít hiểu biết và quan tâm đến thế giới bên ngoài. Đây là một tai hại cho thế giới và cả cho Hoa Kỳ. Roosevelt đã cho phong trào cộng sản một sức bật lớn khi nhượng Đông Âu cho Stalin sau Thế Chiến II vào lúc mà Liên Xô đã kiệt quệ và hoàn toàn không có khả năng thách thức phương Tây. Các chính quyền Mỹ kế tiếp nhau đã ủng hộ những chế độ độc tài quân phiệt tại Nam Mỹ và cũng đã lấy những quyết định sai một cách bi đát tại Việt Nam và nhiều quốc gia khác. Người Mỹ và chính giới Mỹ hình như vẫn chưa ý thức được rằng những khó khăn và thiệt hại lớn nhất của họ đến từ sự thiếu hiểu biết các vấn đề đối ngoại. Chính sách nhu nhược của Clinton đã cho phép Al Qaeda phát triển và trở thành một đe dọa cho Hoa Kỳ; những sai lầm tại Iraq của chính phủ Bush đã gây thiệt hại lớn cho nước Mỹ về cả tiền bạc, nhân mạng lẫn uy tín. Sự thiếu hiểu biết về Afganistan và Pakistan cũng là lý do giúp cho loạn quân Taliban hồi sinh. Chỉ gần đây chính quyền Mỹ mới chỉ khám phá ra rằng chìa khóa giải quyết vấn đề Afganistan nằm tại Pakistan. Không thể bào chữa rằng các tổng thống Mỹ đều có những cố vấn tài ba về các vấn đề quốc tế. Trên những chọn lựa chiến lược lớn người ta không thể trông cậy hết vào các cố vấn, ngay cả nếu thực sự có những cố vấn giỏi. Mặt khác cả phó tổng thống Joseph Biden lẫn ngoại trưởng Hilary Clinton đều không phải là những nhà chiến lược lớn. Điều đáng lo ngại là Obama hình như không ý thức được sự cần thiết của một sự hiểu biết sâu rộng về thế giới. Về điểm này thì ông cũng giống như hầu kết các tổng thống Mỹ, ông là một chính trị gia made in America chính hiệu. Ngoài ra Obama còn có một vấn đề mà chưa có vị tổng thống Mỹ nào có: thế giới quá mến mộ ông và chờ đợi quá nhiều ở ông. Cảm tình mà dư luận thế giới dành cho ông không phải chỉ có mặt lợi, nó cũng có thể trói tay ông và khiến ông không dám dám lấy những quyết định dứt khoát trong khi lúc này chính là thời điểm của những chọn lựa quan trọng. Thí dụ: cuộc khủng hoảng kinh tế đang gây khốn đốn cho các chính quyến chống dân chủ tại Nga, Trung Quốc, Iran và Venezuela; tùy chính sách và thái độ của các nước phương Tây, đứng đầu là Hoa Kỳ, họ có thể nhượng bộ và hợp tác hay ngược lại cũng có thể hung hăng gây hấn với bên ngoài để xoa dịu những bất mãn bên trong. Nước Mỹ của Obama sẽ ứng xử như thế nào? Obama phần nào đã thắng McCain nhờ có cuộc khủng hoảng kinh tế làm cử tri Mỹ tập trung mọi chú ý vào các vào các vấn đề nội bộ và quên đi các vấn đề quốc tế, nhưng ông sẽ nhanh chóng bị các vấn đề đối ngoại đuổi kịp.
Có thể Obama không phát biểu về thế giới vì đang phải tập trung mọi quan tâm vào cuộc khủng hoảng kinh tế, nhưng đây là một cuộc khủng hoảng toàn cầu và không thể có một giải đáp thuần túy nội bộ Hoa Kỳ. Điều đáng lo âu là Obama rất có thể sẽ sai lầm lớn trong cách giải quyết cuộc khủng hoảng. Đảng Dân Chủ có khuynh hướng cổ võ cho những can thiệp của nhà nước vào sinh hoạt kinh tế. Những gì Obama đã nói chứng tỏ chính ông cũng có khuynh hướng này. Có nhiều triển vọng Obama sẽ có những biện pháp tương tự như Franklin Delano Roosevelt đã từng làm 80 năm trước đây: cứu vớt tối đa các công ty lỗ lã, giảm lãi xuất và nới lỏng kiểm soát tín dụng, tung ra những chi tiêu công cộng lớn để tạo công ăn việc làm, kích thích tiêu thụ v.v. Bộ tham mưu kinh tế của ông gồm nhiều nhân vật đã từng thuộc ê-kíp Clinton trước đây, những người đã chủ trương chính sách này. Chúng ta sắp có một New Deal ấn bản Obama?
Một trong những vấn đề cấp bách mà Obama sẽ phải quyết định ngay khi nhận chức là có cứu ba công ty chế tạo ôtô General Motors, Ford và Chrysler hay không? Cả ba công ty này đều đang nguy ngập và nếu phá sản có thể sẽ tạo thêm hơn hai triệu người thất nghiệp. Để các công ty này phá sản sẽ rất thất nhân tâm. Có nhiều triển vọng Obama sẽ ra tay nghĩa hiệp và sẽ được hoan hô. Cái tai hại của những lãnh tụ chưa có công lao gì mà lại rất được lòng dân là họ không dám lấy những quyết định nhức nhối dù là đúng. Nhưng đây sẽ là một sai lầm lớn kéo theo nhiều sai lầm khác. Các công ty chế tạo ôtô của Mỹ đáng chết và phải để cho chúng chết. Hoa Kỳ đứng đầu thế giới về mọi mặt nhưng ôtô của Hoa Kỳ lại là những ôtô dở nhất, kềnh càng, đắt tiền, phẩm chất kém và uống nhiều xăng. Trong nhiều thập niên họ đã không chịu cải tiến mặc dù có những phương tiện áp đảo, không những thế họ còn lobby (chạy chọt) để ngăn cản những chương trình phát triển chuyên chở công cộng. Nếu cứu các công ty này thì phải cứu mọi công ty lỗ vốn khác. Nhưng cứu tất cả mọi công ty thua lỗ là điều vừa không thể làm vừa không nên làm. Những cuộc khủng hoảng không phải chỉ gây thiệt hại, chúng cũng là dịp để sửa sai và cải tổ. Quá nhiều thuốc có thể chữa bệnh mau chóng nhưng cũng để lại những di hại lâu dài cho bệnh nhân.
Càng ngày càng có nhiều người đánh giá lại chính sách New Deal của Franklin Roosevelt. Cần phân biệt những biện pháp cứu nguy cấp bách với những định hướng lâu dài. Chúng thường đối nghịch với nhau. Một thí dụ mà chúng ta đang nhìn thấy trước mắt trong lúc này là mọi người đều đồng ý rằng sự duy trì lãi xuất cơ bản ở mức thấp quá lâu và những qui định quá dễ dãi về tín dụng đã là nguyên nhân đưa tới cuộc khủng hoảng bi đát này, nhưng các chính quyền và các ngân hàng trung ương đã làm gì? Họ đã hạ lãi xuất và nới lỏng tín dụng! Họ không có chọn lựa nào khác. Sai lầm của Roosevelt và bộ tham mưu kinh tế của ông là đã lấy những biện pháp cứu nguy có tác động lâu dài, và để lại những tật nguyền cho kinh tế Mỹ. Trong một chừng mực nào đó cuộc khủng hoảng hiện nay cũng là hậu quả của New Deal; đừng quên là hai ngân hàng Freddie Mac và Fannie Mae, những thủ phạm chính của cuộc khủng hoảng này, là những đứa con đẻ của New Deal.
Nhà nước phải can thiệp khi cần, điều này không ai có thể chối cãi. Nhưng với điều kiện là chỉ can thiệp khi thực sự cần thiết và rút lui ngay sau đó về vai trò đích thực của một nhà nước: qui định luật chơi, trọng tài những tranh tụng và chế tài những sai phạm. Sự can thiệp thường xuyên của nhà nước trong hoạt động kinh tế chưa bao giờ là một điều tốt, và nếu có một bài học mà chúng ta có thể rút ra từ cuộc khủng hoảng này thì đó là mọi nhà nước đều phải rất dè dặt trong chính sách kích thích tiêu thụ.
Nói như thế không có nghĩa là phải coi nhẹ các ưu tư về an sinh xã hội. Dấn thân chính trị chỉ có ý nghĩa nếu nhắm những mục tiêu xã hội, nghĩa là trước hết nhắm phục vụ những người yếu kém và thiếu may mắn. Ngay về mặt thuần túy kinh tế một mạng lưới y tế công cộng mạnh cũng là một yếu tố cần thiết. Trung Quốc dự định bỏ ra 590 tỷ USD để cứu vãn hoạt động sản xuất của họ bằng cách kích thích tiêu thụ nội địa sau khi biết chắc thị trường xuất khẩu sẽ sút giảm lớn trong nhiều năm, nhưng số tiền khổng lồ này chắc chắn sẽ không có tác dụng mong muốn vì ngay cả nếu thu nhập của họ gia tăng người Trung Quốc cũng sẽ không tiêu xài mà chỉ dành dụm để phòng hờ khi yếu bệnh, do sự thiếu vắng một mạng luới y tế công cộng. Không thể có một nền kinh tế mạnh đặt nền tảng trên một quần chúng nghèo khổ. Tất cả vấn đề là tổ chức liên đới xã hội thế nào để nó không trói tay các công ty và làm tê liệt sinh hoạt kinh tế. Có nguy cơ chính quyền Obama sẽ can thiệp quá đà.
Tất cả những nhận xét trên không có nghĩa là tương lai Hoa Kỳ sẽ đen tối. Bằng cách này hay cách khác nước Mỹ sẽ ra khỏi cuộc khủng hoảng này và tiến tới. Vấn đề chỉ là với giá nào và trong điều kiện nào. Dầu sao Hoa Kỳ là một nước dân chủ và sẽ luôn luôn là một nước dân chủ. Từ ngày lập quốc nó đã không biết một thể chế nào khác ngoài dân chủ. Một thể chế dân chủ có thể sai lầm nhưng đặc tính của nó chính là khả năng điều chỉnh để không để xẩy ra những sai lầm quá đáng kéo dài quá lâu. Đó đã là lý do khiến Hoa Kỳ dù đã mắc nhiều sai lầm vẫn là quốc gia hùng mạnh nhất thế giới từ hơn một thế kỷ nay và còn trong một thời gian dài trước mắt.
Nguyễn Gia Kiểng
(Thông Luận 231)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét