Financial Times
Tác giả: Richard Haass
Người dịch: Đan Thanh
28-12-2011
Tôi đã qua lại Trung Hoa hơn ba thập
niên, nhưng chưa bao giờ tôi chứng kiến một ban lãnh đạo Trung Quốc bất
an đến thế khi nghĩ về tương lai của đất nước. Không phải là phóng đại
khi nói rằng quốc gia đông dân nhất thế giới này đang ở thế rất mong
manh. Không thể lờ đi điều trớ trêu này: các nhà lãnh đạo ở Mỹ và châu Á
đang bận rộn thảo luận xem, làm thế nào để đương đầu tốt nhất với cái
mà họ coi là mối nguy Trung Quốc; còn các nhà lãnh đạo ở Trung Quốc đang
thảo luận xem làm thế nào để đương đầu tốt nhất với rất nhiều mối nguy
đối với Trung Quốc, mà họ nhận thức được.
Hầu hết những nguy cơ mà người Trung
Quốc nhìn nhận đối với nước mình đều đến từ trong nước. Trong suốt ba
thập kỷ, Trung Quốc đã phụ thuộc vào tăng trưởng mạnh mẽ – chủ yếu có
được nhờ xuất khẩu tăng mạnh hơn bao giờ hết – để duy trì tỷ lệ có việc
làm cao và để nâng mức sống lên, qua đó đảm bảo ổn định xã hội. Thời kỳ
này có thể đang dần chấm dứt. Nhiều năm tăng trưởng kinh tế chậm chạp ở
châu Âu và Mỹ (và khả năng là sẽ còn nhiều nước nữa) đã làm hạn chế khả
năng của họ trong việc tiêu thụ hàng hóa Trung Quốc. Ngoài ra, ngày càng
có nhiều người phản đối chính sách của Trung Quốc kiềm chế đồng nhân
dân tệ ở mức thấp giả tạo, nhằm giảm chi phí xuất khẩu hàng cho người
tiêu dùng châu Âu và Mỹ.
Áp lực từ
trong nước – yêu cầu phải đưa được hàng trăm triệu người Trung Quốc
thoát khỏi cảnh đói nghèo, bất mãn ngày càng lớn về vấn đề bất bình đẳng
thu nhập và tài sản, sự cần thiết phải duy trì tỷ lệ tăng trưởng cao,
cũng đang đẩy Trung Quốc đến chỗ phải tìm ra cái gì đó để bổ sung, nếu
không nói là thay thế cho, tăng trưởng dựa vào xuất khẩu. Kết quả là
Trung Quốc đang ở những ngày đầu của một thời kỳ quá độ, một thời kỳ
trong đó tăng trưởng kinh tế sẽ ngày càng phải dựa vào việc gia tăng nhu
cầu trong nước. Giống như mọi xứ sở quá độ khác, kêu gọi tái thiết lập
sự cân bằng trong nền kinh tế dễ dàng hơn nhiều so với việc tạo ra sự
cân bằng đó.
Điều khiến cho việc này trở nên khó thực
hiện là lạm phát và bong bóng bất động sản – hai thứ cần được kiểm
soát. Những áp lực như thế biện minh cho các chính sách làm nguội nền
kinh tế – vốn có ý nghĩa kinh tế dài hạn nhưng lại có rủi ro là gây ra
bất ổn chính trị trong ngắn hạn. Một vấn đề khác còn phức tạp hơn thế,
là Trung Quốc phải thực hiện chuyển đổi kinh tế trong lúc chuyển đổi
chính trị. Thế hệ lãnh đạo tiếp theo còn một năm nữa là tiếp nhận chuyển
giao quyền lực. Tới lúc đó họ sẽ phải đối diện với hàng loạt thách thức
rất đáng nản, cộng với những khó khăn đã vừa đề cập: môi trường suy
thoái (gần đây khi tôi đến Bắc Kinh, tôi chỉ có thể nhìn xa vài trăm mét
và gần như không thở được); dân số già đi và bối cảnh chính trị ngày
càng dễ đổ vỡ. Những cuộc biểu tình mới đây tại các khu làng ở phía nam –
Hải Môn và Ô Khảm – chỉ là phần nổi của tảng băng chìm: Trung Quốc năm
qua có hơn 100.000 cuộc biểu tình chính trị quy mô, hầu hết xuất phát từ
sự bất mãn về các vấn đề như bị cưỡng chiếm đất đai, thất nghiệp, hay ô
nhiễm môi trường.
Tiếp theo là tình trạng phát triển vượt
ra ngoài biên giới. Chính sách ngoại giao vụng về của Trung Quốc và việc
họ thể hiện những quyền đặc biệt trên Biển Đông (nguyên văn: biển Hoa
Nam) đã khiến họ bị cô lập trong khu vực. Kết quả là, các nước có lợi
ích lớn hơn khi hợp tác với Mỹ để cân bằng hóa Trung Quốc. Giới chức
Trung Quốc cũng chẳng thích thú gì với tiềm năng chiến thắng của các lực
lượng ủng hộ Đài Loan độc lập trong cuộc bầu cử tháng giêng tới đây ở
Đài Loan. Trung Quốc còn lo ngại về khúc dạo đầu của phương Tây ở
Myanmar. Và cái chết của Kim Jong-il ở Bắc Triều Tiên đã làm tăng khả
năng có thay đổi trên bán đảo này – một việc có thể dẫn đến tình trạng
người tị nạn tràn vào Trung Quốc, rồi xung đột với Bắc Triều Tiên, thậm
chí sự chấm dứt tồn tại của Bắc Triều Tiên. Kịch bản cuối cùng đó sẽ tạo
ra một bước thụt lùi chiến lược. Trung Quốc không hề muốn bán đảo Triều
Tiên thống nhất dưới tay Seoul để rồi đi vào quỹ đạo của Mỹ.
Với một số người ở Mỹ và trong khu vực
(đặc biệt với những ai coi Trung Quốc là mối nguy đang lớn dần), thì
thật khó mà cưỡng lại ý muốn lợi dụng tình hình này, nhưng, cũng giống
như với nhiều cám dỗ khác, ý muốn đó cần phải được kiềm chế. Cô lập
Trung Quốc, hoặc kích thích mối thù hận của họ, đều không phục vụ lợi
ích nào của thế giới. Thay vì thế, sẽ rất tốt cho thế giới nếu Trung
Quốc hội nhập toàn cầu để điều hành kinh tế, kiểm soát biến đổi khí hậu
và chống vũ khí hạt nhân. Sẽ cần đến sự giúp đỡ của Trung Quốc nếu hai
miền Triều Tiên muốn được thống nhất trong hòa bình, nếu thế giới muốn
ngăn chặn Iran sản xuất vũ khí hạt nhân, và Pakistan muốn không bị sụp
đổ.
Không có lý do gì để phải chọc giận
Trung Quốc cả. Giới chức Mỹ nên tránh lặp lại lời ngoại trưởng Hillary
Clinton gọi Biển Đông là “Biển Tây Philippines”. Những phát biểu như thế
chỉ kích động thêm sức ép dân tộc chủ nghĩa ở Trung Quốc, vốn đã được
châm ngòi bởi hàng trăm triệu người dùng Internet. Thế giới không muốn
thấy một Trung Hoa tìm cách làm nguội cơn bất mãn trong nước bằng cách
mạo hiểm ở bên ngoài nước.
Một trong các mục tiêu khả dĩ nên là làm
sao để Trung Quốc đáp ứng các nghĩa vụ quốc tế của họ và hành động
thông qua các định chế. Chúng ta nên thực thi điều chúng ta rao giảng.
Thế nghĩa là, phải xử lý những tranh chấp liên quan tới thương mại qua
Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) chứ không phải thông qua các hành động
đơn phương. Cũng có nghĩa là các nghị sĩ phải xem xét đến một thực tế,
là dù sao đi nữa đồng nhân dân tệ cũng đã được định giá cao hơn, thặng
dư mậu dịch của Trung Quốc đang giảm xuống và xuất khẩu của Mỹ vào Trung
Quốc đang ở mức cao.
Cũng sẽ có ích nếu ta nhìn xa trông
rộng. Trung Quốc có thể là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đấy, nhưng
sản lượng tính trên đầu người cao nhất cũng chỉ bằng 1/5 của các nước
phát triển nhất. Trung Quốc đang củng cố quân đội, nhưng chi tiêu cho
quân sự có lẽ chỉ bằng 1/4 Hoa Kỳ. Việc Trung Quốc trỗi dậy không nên bị
coi là một vấn đề – việc ấy là tất yếu ngay cả khi nhiều người có vẻ
như đang đánh giá thấp các vật cản đối với Trung Quốc. Vấn đề là một
nước Trung Hoa hùng mạnh hơn sẽ như thế nào. Tự vệ trước nguy cơ Trung
Quốc có thể trở nên hung hăng hơn, là đúng, nhưng thi hành một chính
sách kiềm chế họ là quá sớm và trên thực tế có thể góp phần tạo ra một
mối quan hệ thù địch, chẳng có lợi cho ai cả.
Tác giả là Chủ tịch Hội đồng Quan hệ Đối ngoại.
Nguồn: Financial Times
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét