Tin thứ Bảy, 09-02-2013

HAPPY NEW YEAR TO ALL - CHÚC MỪNG XUÂN MỚI TỚI TOÀN THỂ ĐỒNG BÀO TRONG VÀ NGOÀI NƯỚC

CHÍNH TRỊ-PHÁP LUẬT
<- GÓI BÁNH Ở ĐẢO XA (Mai Thanh Hải). - Vinh danh họa sỹ vẽ cờ Tổ quốc ở Trường Sa lớn (TT). - Sức sống Trường Sa hôm nay (ĐV). - Đi hết Trường Sa (DV). - Lính đảo Tây Nam và mùa Xuân (PLTP).
- Hải quân Trung Quốc kết thúc tuần tra Biển Đông (VOA).  Không phải chỉ “tuần tra”, mà tối qua, một số báo của VN đã nói rõ là TQ vừa xâm phạm chủ quyền của ta, lại xâm phạm bằng tàu chiến, ngang ngược hơn, chúng lại tổ chức diễn tập xua đuổi tàu “nước ngoài” trên vùng biển Trường Sa của VN. Một hành động như 3 cái tát vào mặt giới chức VN, vậy mà họ đã im lặng hoàn toàn. Hiện tượng này cùng nhiều biểu hiện thúc thủ gần đây, từ im lặng cho tới bưng bít thông tin, càng rõ ràng một “kịch bản”, không loại trừ đã có thỏa thuận ngầm: TQ cứ xâm lấn, làm chủ biển đảo của VN dưới nhiều hình thức, còn (chính quyền) VN thì cứ lặng lẽ chấp nhận, buông hoàn toàn những động thái phản kháng ngoại giao và pháp lý, chỉ còn giữ chút ít hoạt động tuyên truyền yếu ớt. Rồi không biết tới khi Trung Quốc sẽ tuần tra ngư nghiệp hằng ngày ở Biển Đông vào năm 2014 (VOA), Trung Quốc sẽ “tuần tra toàn diện” Biển Đông (GDVN), thì đảng, nhà nước CSVN liệu có còn im mãi? Để hiểu thêm, mời xem bài trả lời phỏng vấn của ông Chủ tịch nước bên dưới. Hay là … nếu chán chường rồi, xin đọc bài thơ này: - Đất nước trong Mặt đường khát vọng (DT) để yên tâm có một người đang dặn thế hệ mai sau: “Mai này con ta lớn lên/ Con sẽ mang đất nước đi xa”, tránh khỏi  cái thế “địa chính trị”, không dính líu tới thằng “bạn vàng” khốn nạn kia nữa?
- Báo cáo kinh ngạc về trữ lượng dầu khí ở Biển Đông (PT).
- Hoa Kỳ không có kế hoạch trở lại Vịnh Cam Ranh?  (VOA). – TQLC Mỹ sắp sang Việt Nam huấn luyện tháo gỡ mìn bẫy (VOA).

- Mỹ, Nhật, Úc tập trận đối phó với Trung Quốc (VnMedia).  - Liên quân Mỹ, Nhật, Úc tập trận “vây“ Trung Quốc (VnMedia).
- Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ: Hợp tác với ASEAN rất quan trọng (VOA).  – Tầm nhìn thế giới của Lý Quang Diệu (Gốc sân). – Mỹ xiết chặt dần “gọng kìm” trên Biển Đông (Bùi Văn Bồng).
- Trung – Nhật rất dễ xảy ra va chạm máy bay như Trung – Mỹ trước đây (GDVN) - Trực thăng Trung Quốc là mối đe dọa chủ quyền biển nước láng giềng (Sống mới).  - Trực thăng cất cánh từ Hải giám, đòn mới nguy hiểm của Trung Quốc (GDVN).  - Chỉ với Su-30MK2 Trung Quốc mới có thể đối chọi được với Nhật Bản? (GDVN).
- Tokyo có bằng chứng, Thủ tướng Abe: TQ phải xin lỗi Nhật vụ ngắm bắn (GDVN). - Thủ tướng Nhật yêu cầu Trung Quốc thừa nhận và xin lỗi vụ khóa radar (DT). - Thủ tướng Nhật đòi Trung Quốc xin lỗi (VNE). - Khẩu chiến Senkaku: Nhật lại triệu đại sứ Trung Quốc, yêu cầu Bắc Kinh phải xin lỗi (Sống mới). - Trung Quốc bác bỏ cáo buộc của Nhật (BBC).  - Trung Quốc bác bỏ cáo buộc dùng radar dẫn tên lửa nhắm vào tàu Nhật (RFI). - Hải quân Trung Quốc đã “đơn phương hành động”? (TTXVN). - Nhật Bản bác tuyên bố của Trung Quốc về vụ radar điều khiển vũ khí (PT).
- Thông báo về việc không treo đèn lồng TQ (FB Nguyễn Phương Anh). Còn đây là bức ảnh một CTV chụp ở Vĩnh Long gửi tới, kèm theo lời bình: “Dạo phố Vĩnh Long mà cứ tưởng đang ở một thị trấn của Trung Quốc vì toàn đèn lồng Trung Quốc khắp phố phường”. =>
- 90 % THỊ TRƯỜNG HOA CHỢ BƯỞI-HÀ NỘI LÀ CỦA TRUNG QUỐC (Phạm Viết Đào).
- Minh Diện: TẾT BUỒN, NHỚ THỜI TUỔI XANH DẠI KHỜ (Bùi Văn Bồng). “Căm giận thay những kẻ nhân danh Tổ quốc, mượn lời nhân dân đẩy cha anh, đồng đội tôi vào cái chết đó, bây ngoảnh mặt quay lưng, quên ơn, quên thù, tham lam hưởng thụ trên mảnh đất nhuộm đỏ máu đào!”
- Một Công giáo, một Phật giáo: LM Nguyễn Văn Lý, Hòa thượng Thích Quảng Độ được đề cử giải Nobel Hòa Bình 2013 (VOA).
- Phỏng vấn blogger Lê Anh Hùng: Đưa vào trại tâm thần, hình thức đàn áp mới đối với giới blogger Việt Nam  (RFI).  – Phỏng vấn chị Dương Thị Tân: Việt Nam : Blogger Điếu Cày bị chuyển trại và giam cách ly (RFI). – Blogger Điếu Cày bị giam tại khu K3, trại Xuyên Mộc, tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu (Chuacuuthe). – CUỐI NĂM VÀ NHỮNG CHUYỆN VUI BUỒN (Bùi Hằng).  – Đàn áp bất đồng chính kiến, liệu Việt Nam có thể cải cách? Despite Crackdown on Dissent, Can Vietnam Reform? (Diplomat).
- Nhân Quyền và Các Giá Trị Á Đông (Gốc sân).

- Phỏng vấn GS Nguyễn Tiến Dũng, Đại học Toulouse, Pháp: “Đã đến lúc Đảng cần nhượng bộ” (BBC). “Giáo sư Dũng nói về lý do vì sao ông quyết định công bố bài viết về Hiến pháp cho Việt Nam của ông, cho rằng bản dự thảo chính thức về Hiến pháp do chính quyền soạn thảo và đưa ra ‘lấy ý kiến’ có sự ‘tồi đi’ về mặt chất lượng…”. –  ‘Đã tới lúc Đảng nhân nhượng quyền lực’ (BBC). “Toàn bộ các nguyên lý cơ bản của một hiến pháp dân chủ tiến bộ phải được tôn trọng trong một hiến pháp mới, đấy mới là điều mà nhân dân Việt Nam mong muốn”.
- Lại Mạnh Cường: TRAO ĐỔI VỚI BLOGGER ĐỒNG PHỤNG VIỆT (Người Lót Gạch).
- Chuyện cụ Giàng A Tráng (Đoan Trang). “Phản động viên ngồi xem tivi: Sao chả thấy nhắc gì đến bản kiến nghị của các nhân sĩ trí thức, với chuyện bỏ Điều 4 nhỉ?  Dư luận viên ngồi canh Facebook: Có thế chứ. Đảng và Nhà nước ta đã bẻ gãy âm mưu lợi dụng thời điểm sửa đổi hiến pháp để tiến hành cái gọi là “hoạt động đấu tranh pháp lý” của bọn rân chủ…”.
<- Tử huyệt của chế độ càng bị lộ diện (DĐCN). “Ngày 4/2 đã trở thành một cột mốc nữa cho lịch sử cận đại của Việt Nam đánh dấu tiến trình dân chủ hóa không đảo ngược được của đất nước chúng ta. Khó có thể lý giải ngay trước mắt mọi khía cạnh và tầm quan trọng của hiện tượng đáng ghi nhớ này: sự dũng cảm của những người trong cuộc, sự chín muồi (hoàn cảnh bế tắc) của xã hội, có hay không sự sắp xếp và bật đèn xanh tạo điều kiện của một số nhân vật cấp tiến nào đó trong ĐCS ?” Ngày 4/2 đó là ngày Trao bản Kiến nghị về sửa đổi Hiến pháp 1992.
- Thường thức cơ bản về Hiến pháp (DLB).
- Chim mồi (Phước Béo). Chim là loài vật, không có quyền, cũng như không có khả năng lựa chọn khi được huấn luyện làm chim mồi để bẫy đồng loại. Nhưng con người thì khác với loài vật ở chỗ: chúng ta có quyền lựa chọn làm “chim mồi” hay không. Cùng lắm thì im lặng, không nói gì, không làm gì, vẫn hơn là nguyện làm “chim mồi” để đi bẫy đồng loại.
Và, để gắng khách quan về những “con chim mồi”, cùng một nhân vật mà với chúng tôi thì đã quá rõ từ lâu, xin trích 3 nội dung liên quan:

1- Cuối bài ngắn trên có đoạn: “Nhắn với Kami – Người đưa tin, xà bông không nổi bọt tại vì đồ quá bẩn. Hình như, ABS có lần muốn nhỏ to câu chuyện nhân sự RFA, mở một tí …?”

2- Phản hồi của độc giả Hai Lúa: “Có lẽ ngày hôm nay, Lúa tôi có thể nhìn rõ bản chất của còm sỹ này, mục đích vào diễn đàn là gì. Hihihi, theo dõi, đọc từng lời còm, từng câu từng chữ…..Chúng ta cũng không mong nhận được một chữ ký của vị Muỗi vằn anophen này cũng như chữ ký của Kami các bác ạ. Ông bà ta có câu châm ngôn khá hay, “không ai nắm tay tới sáng”, bản chất đã lộ mặt. Nên bỏ qua những cái còm kích động và định hướng của kẻ gián điệp này các bác ạ.”

3- Thế nhưng, có lẽ nhiều trí thức trong, ngoài nước là bạn hữu hoặc có thiện cảm với chủ trang Viet-Studies sẽ phải bất ngờ khi ở đó chỉ cung cấp bản tải xuống (download) của “Kiến nghị 72” và Dự thảo Hiến pháp 2013 đi kèm, mà không cho đăng “trang trọng” như bài này: Vì sao tôi không góp ý và ký kiến nghị sửa đổi Hiến pháp? (RFA Blog Kami 5-2-13), thậm chí có thể còn “lạ” hơn khi đọc lời bình ngắn theo kiểu Lòng vả cũng như lòng sung của chủ trang cùng việc trích dẫn một đoạn “quan trọng”:  “Nhiều người sẽ rất tâm đắc với bài này. (Tác giả huỵch tẹt: “..việc đi bầu, cũng như việc góp ý hay ký kiến nghị cho bản Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992 vô tình chúng ta tiếp tay cho họ nói dối và lừa bịp công luận quốc tế”)”.  Nhân thể, xin giới thiệu với GS Trần Hữu Dũng, chủ trang Viet-Studies, bài của Đồng Phụng Việt bữa qua, rất liên quan: Hiến pháp, những “trò khỉ” và chuyện góp ý hay không (BS), để đề phòng ông không biết mà đăng lại cho nó đỡ bị nghi là thiếu khách quan.

Và bổ sung một nhận nhận xét thứ 4 khá thú vị của độc giả Cục Đất về đặc điểm của những “con chim mồi”, đó là chúng “Sợ đông người. Cứ thấy chỗ nào đông người là nó hậm hực tìm cách phân tán ra, gây chia rẽ.”

- Hiến pháp Nhật Bản hiện đại đã ra đời như thế nào? (Nguyễn Đình Đăng). – Chủ nghĩa hợp hiến (Gốc sân).

- Toàn văn Chủ tịch nước Trương Tấn Sang trả lời phỏng vấn của VTV: “Thấy lĩnh vực của đất nước còn yếu kém thì xót xa và xấu hổ lắm” (GDVN). Mời nghe trên VTV, từ phút thứ 6’45″ .  Về vấn đề chủ quyền biển đảo … ông trả lời rất chung chung, chẳng khác gì ông TBT Nguyễn Phú Trọng năm kia: “tình hình Biển Đông không có gì mới”.  - Vài câu chuyện nhỏ về Chủ tịch nước (TT). - Chủ tịch nước Trương Tấn Sang chúc Tết các văn sĩ, trí thức (ND).
- Phỏng vấn cựu Ngoại trưởng Nguyễn Dy Niên: Việt Nam đừng ‘an toàn thụ động’ (VNN). “Ông đánh giá Việt Nam ở đâu trong biên độ mở của mình để định vị bản sắc trong mọi “cuộc chơi” với bên ngoài?” Khiếp … Câu hỏi nghe choang choang! Còn câu trả lời thì sao? Thật lạ là ngày càng nhiều những cách nói mơ hồ, ỡm ờ không thể hiểu nổi của các quan chức, cựu quan chức, mà có thể một phần thủ phạm là các ông bà tổng biên tập, biên tập viên, ví như “Ta hoàn toàn có thể chủ động hơn trong vấn đề nhân quyền vì nhà nước của ta là nhà nước của dân, do dân và vì dân …” Chẳng biểu “chủ động” cái gì, chủ động thế nào? Hay là vì “nhà nước của dân …” cho nên hãy “chủ động” khoe là nó thực sự vì dân, đừng có mà “áo gấm đi đêm” nữa?
- Hữu Thọ: Năm Tân Tỵ đáng nhớ (TVN).   – Phan Văn Song: ĐẦU NĂM CON RẮN, QUANH CO BÀN THẾ SỰ (VÀ QUỐC SỰ) (TNM).  – Vũ Khoan: Nhâm Thìn vụt qua (TVN).
- “Ông Nguyễn Bá Thanh đã đi lên từ những thử thách” (GDVN). – Ban Nội chính Trung ương và những “sứ mệnh lịch sử” (GDVN).  – Ban Chỉ đạo TW không chống được tham nhũng thì không cơ quan nào có thể… (Sống mới). Nghĩa là nếu BCĐ Trung ương không chống được tham nhũng thì cả nước bó tay, để cho “giặc nội xâm” hoành hành, hay đảng và nhà nước sẽ thay đổi hệ thống chính trị, tam quyền phân lập, thêm tự do báo chí nữa thành tứ quyền, để chống tham nhũng?
- Giới thiệu luôn với ông tân Trưởng ban Nội chính chống tham nhũng 2 nạn nhân của “chống tham nhũng” trong vụ PMU18: Tướng Phạm Xuân Quắc – Nhà báo Nguyễn Việt Chiến: Còn lại rượu và thơ (TP). Giờ thì họ quây quần uống rượu với nhau và đọc thơ, không biết để quên đi hay sẽ nhắc tới một vụ án từng kinh động chính trường VN =>
- GS. Nguyễn Lân Dũng: Tôi cũng được “hối lộ”… (Soha).
- Phỏng vấn chuyên gia Bùi Kiến Thành: Bảo lãnh Vinashin ‘có lợi đôi bên’ (BBC). – Bảo lãnh Vinashin ‘là việc làm cần thiết’ (BBC).  – Câu chuyện cuối năm Rồng (VLB). – Lời chiêm tinh cho năm 2013 (VLB).
- Chuẩn bị cho những “đụng chạm” (VnEco).
- Nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan: Hội nhập phải làm cho người ta phục mình (TP).
- Cần “nhạc trưởng” giỏi cho chính sách an sinh (DV).
- Nghị trường năm 2012: Về một lời hứa “không nhầm vai” (GDVN).
- Quà sếp “con em vợ chân dài” (Đào Tuấn). “Cứ nói chạy chức chạy quyền khó tìm khó biết. Nhìn ngay cổng nhà sếp mấy ngày tết thì biết liền. Hôm rồi, ở Nghệ An, UBND tỉnh phát lệnh nghiêm cấm tặng quà Tết cho cấp trên dưới mọi hình thức. Thậm chỉ, tỉnh còn giao Thanh tra… theo dõi. Chỉ có điều, chuyện ‘ông biết, tôi biết, trời biết, đất biết’ giờ chỉ còn trong ‘cổ học tinh hoa’. Sếp không nói, vợ sếp không khai thì giời nào, đất nào, thanh tra nào biết?!”
- Người không có Tết (DLB).
- Đại tướng Trần Đại Quang xác định nhiệm vụ của Công an (ĐV).
- VNPT Bắc Giang cần nghiêm chỉnh thực hiện hợp đồng với khách hàng (Nguyễn Tường Thụy).
- Cấp số định danh công dân, “lợi cả đôi đường“ (PLVN).
- Ai là thủ phạm tăng dân số ‘đứng đường’ – Chính Bình Ruồi! (VLB).
<- Thanh Hóa: Chi Cục kiểm lâm “thừa giấy vẽ voi” (PL&XH). Vẽ tiền đấy!
- Phạm Trần: Phim Mậu Thân 1968: Một canh bạc bịp (Chuacuuthe). - Những tội ác tày trời của “bạo chúa miền Trung” Ngô Đình Cẩn (ANTG). Cứ cái lối viết này, thì người ta cũng lại có những bài kiểu như “Những tội ác tày trời của ‘bạo chúa miền …  Bắc …”, X, Y, Z nào đó. Thử hỏi đến bao giờ và ai tin vào những “hòa giải hòa hợp dân tộc”?
- NHÌN LẠI QUÊ HƯƠNG 38 NĂM SAU NGÀY “THẮNG CUỘC” (Quỳnh Trâm). – Về sử gia Dương Trung Quốc: Đôi lời với ông Giả Sư (DLB). - Tang ca Mẹ Việt Nam.
- Trần Văn Thọ: Phong trào Đông Du Xưa và Nay (TVN).
- LỰA CHỌN CHO TIẾN TRÌNH DÂN CHỦ HÓA Ở MIANMAR (Bùi Văn Bồng).
- Thêm một người Tây Tạng bị kết án tù với tội danh « xúi giục tự thiêu » (RFI). “… một người Tây Tạng tên Phagpa đã bị tòa án Thanh Hải kết tội « cố sát » và bản án 13 năm tù trong phiên xử hôm nay 08/02/2013”. – TQ đẩy mạnh chiến dịch đàn áp các vụ tự thiêu của người Tây Tạng (VOA).
- Sức mạnh mềm ‘còn yếu’ (BBC). – NỔ HƠN BOM: GIẤC MƠ TRUNG QUỐC CẦN CHO CẢ THẾ GIỚI ! (TSYG). – Trung Quốc phải cải cách chính trị để đem lại công bằng xã hội (RFI).
- Trung Quốc: Xây “chiến hào” bao quanh nhà dân để… giải phóng mặt bằng (Sống mới).
- Một lãnh đạo đối lập Cuba bị cấm xuất cảnh (RFI).
- Hoa Kỳ: không loại trừ một cuộc tấn công phủ đầu vào Bắc Triều Tiên (Newsland/ Kichbu). – Hàn Quốc sẽ “đáp trả ngay tức thì“ nếu bị tấn công (VnMedia). – Bên trong quốc gia bí ẩn nhất thế giới (VTC). - Hàn Quốc trừng phạt Triều Tiên bất chấp cảnh báo (VOV). - Bán đảo Triều Tiên: trước ngưỡng cửa chiến tranh (GDVN).
- Nga: Đại tá tình báo bị tù vì mưu lật đổ chính quyền (TTXVN).
- Mười điều ngộ nhận về chủ nghĩa Mác (1): Chủ nghĩa Mác-xít đã chết? (Anh Vũ).
 – Tết nhất mà phải nói chuyện bực mình, nhưng không thể không nói vì mấy cái đầu heo ở VTV: Đầu chương trình Thời sự 12h trưa, vừa mở mồm ra về chuyện đoàn tụ các gia đình ngày Tết …, vậy mà liền đó là nhắc ngay tới Mậu thân 1968, tiếp tục cứa vào nỗi đau bao nhiêu gia đình suốt 45 năm qua. Muốn ăn mày dĩ vãng, sao không để trong một chương trình khác, vào cuối ngày, mà lại đặt ngay vào mâm cơm chiều 30 nhà người ta, hả Trần Bình Minh? 

- Những lão ngư được ‘thần chết’ trả về (TP/VNN).

- Tết Trường Sa đang rất rộn ràng (TT). – Xuân về nhớ người lính biển (Hải quan). – Tác giả Lá cờ Tổ quốc ở Trường Sa nhận bằng khen của Bộ Quốc phòng (TTVH).

- Những người “nặng lòng” với biển, đảo quê hương (Phần 1) (Infonet).

- Trung Quốc tuyên bố sẽ tuần tra hằng ngày ở biển Đông (TN).

- Nhật sẽ công bố bằng chứng Trung Quốc gây hấn? (TT). – Suy thoái kinh tế không giúp chấm dứt căng thẳng Trung-Nhật (Infonet).

- Trung Quốc tái cân bằng chính sách kinh tế: Tốt cho các nước láng giềng (TCPT).

- Khẳng định vị thế Việt Nam (SGGP).

- Blogger Lê Anh Hùng nói về vụ bị bắt vào trại tâm thần (VOA).

- Khuyến cáo không treo đèn lồng TQ  (BBC). – TÂN MÃO MẤT NỎ THẦN, QUÝ TỴ 208 TRƯỚC C. N THỤC AN DƯƠNG VƯƠNG ĐỂ MẤT NƯỚC, DẪN ĐẾN 1000 NĂM BẮC THUỘC… (Phạm Viết Đào).

- Cảm xúc (Trần Kinh Nghị). “Chỉ  mỗi chuyện mừng trước mừng sau mà không nhường nhau được, thế thì lấy đâu ra dũng khí, dũng cảm để tiếp tục chèo lái con thuyền ?”. – CỨ PHẢI MỪNG MÙA XUÂN… (Mai Thanh Hải).

- Chủ tịch nước Trương Tấn Sang: Trong khó khăn, cần phải nỗ lực và giữ vững niềm tin (SGGP). – Lê Thanh Hải, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy thành phố Hồ Chí Minh: Dựa vào dân, cùng chủ động, sáng tạo chăm lo nhân dân (SGGP).

- Nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình: Có một sức mạnh mang tên trí tuệ Việt Nam (SGGP).

- Tô son cho lợn (ĐCV). “Chúng bày Hiến Pháp tô son lại/ Lừa tiếp dân ta bán nước nhà”.

- Liệu Việt Nam có thể cải cách? (Diplomat/ TCPT).  – Cải cách, đổi mới thể chế để tạo động lực phát triển (SGGP). – Hồn của phát triển (SGTT). – Phạm Ngọc Cương: Lùi… (Trương Duy Nhất).

- Chợ tết Quê choa   –   Chiếu rượu Quê choa ngày 30 tết (Quê Choa).

- Hé lộ nguyên nhân cái chết của cháu trai Mao Trạch Đông (PN Today). – TQ: Phạt sinh con thứ 3, bé 13 tháng tuổi chết thảm (TTXVN).

- Trung Quốc – Triều Tiên sắp trở thành ‘kẻ thù’? (TP).

- Tôi đã khóc trong lễ chào cờ ở Trường Sa (NLĐ).  - Tiếng chuông chùa ngân vang đêm giao thừa ở Trường Sa (LĐ).  - Gửi lòng ta tới Trường Sa (ĐV). - An Bang cực Nam Tổ quốc trên biển Đông (SGGP). - Video: Không khí đón Tết ở làng Trường Sa giữa đất liền (VTC).  - Lính biển đón Tết (QĐND). - Phố biển Trường Sa (NLĐ).  - Mong biển lặng và ngư trường bình yên (LĐ). - Nắng xuân về trên đảo Cồn Cỏ (PNTP).  - Tài liệu biển đảo hút khách tại đường sách Quý Tỵ (PNTP).

- Những người đi về phía biển (VOV).  - Hơn 900 ngư dân ở tỉnh Phú Yên sẽ ăn Tết trên biển (TTXVN).

- Trung Quốc sẽ ’tuần tra toàn diện’ Biển Đông (PN Today).  - Trung Quốc nhăm nhe đưa trực thăng tuần biển (VnMedia).

- Philippines: Trung Quốc không phải là láng giềng tốt! (GDVN).

- Nhật dọa tiết lộ bằng chứng vụ Trung Quốc khóa radar (VNE).  - Nhật tính công bố bằng chứng vụ tàu TQ chĩa radar (TTXVN).  - Nhật muốn lập đường dây nóng về tranh chấp biển đảo với Bắc Kinh (DT).  - Thủ tướng Nhật yêu cầu một lời xin lỗi từ Trung Quốc (GDTĐ).

- Người thân ông Đoàn Văn Vươn đón Tết trong ngôi nhà mới (VNE).

- Những phát ngôn gây chú ý trong năm (NLĐ).

- Cần Ban chỉ đạo liên ngành khi thi hành những vụ án lớn (PLVN).

- Tít mù quanh lại vòng quanh… (TTVH).

- 29 tết, loa phường hành dân bằng nhạc Nobody “bốc lửa” (VietQ).

- Tổng thống Obama chúc an bình, Tổng thư ký Ban Ki Moon chúc hòa thuận (TT).

KINH TẾ
- ‘Điềm lành của năm Tỵ’ (BBC).
- Vinacomin phải thoái vốn khỏi SHB, SHS và Bóng đá Việt Nam (NDH Money).
- Bộ trưởng Vương Đình Huệ: Năm 2013 bộn bề nhiệm vụ tài chính ngân sách (GDVN).
- NSNN hỗ trợ 100% lãi suất tiền vay mua thóc, gạo tạm trữ (CP/ Vietstock).
- VCBS dự báo CPI tháng 2 tăng khoảng 1,7% (NDH Money).
- Phá sản: Họa và phúc (VEF).
- “Đánh thức” nền kinh tế bằng TTCK, tại sao không? (ĐTCK). - Chứng khoán, bất động sản vẫn khó đi vay (VnEco).
- Việt Nam đang nhập khẩu nhiều nhất từ đâu? (VnEco).
- Hạt lúa, con cá và người nông dân (TP). - Làm gì để FDI “đổ“ vào nông nghiệp? (PLVN). =>
- Đưa tết đi năm châu, quên mang tết về nhà (PT).
- Gia hạn 6 tháng thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế VAT (TN).
- Choáng váng kiểu nói thách ngày tết (VnMedia).
- Bộ Tài chính: Không tăng giá xăng dầu! (VTC).
- Mỹ tiếp tục cuộc điều tra chống tôm Việt Nam phá giá (VOA).
- Khổ vì rút tiền từ máy ATM trước Tết (BBC).
- Sau S&P, Moody’s bị ‘chỉ điểm’ gian dối (Sống mới).
- Châu Âu chuẩn bị thông qua một ngân sách khắc khổ (RFI).

- Kỳ vọng gì trong kinh doanh năm mới? (SGGP). – Kinh tế Việt Nam năm 2013: Con tàu đang dần thẳng hướng (Công lý). – Phác họa bức tranh kinh tế năm Quý Tỵ (SGGP).

- Những vấn đề ‘nóng’ nhất trên thị trường tài chính – ngân hàng năm 2012 (PT).

- Kiều hối năm 2012 đạt 10 tỷ USD (VOV).

- Sau 25 năm thu hút FDI: Phải quý hồ tinh…! (VOV).

- Thủ tướng yêu cầu Vinacomin rút toàn bộ vốn khỏi SHB (DT).

- Năm nay giới đầu tư địa ốc chỉ nên… đọc sách (LĐ). – Bất động sản năm 2013: Cơ hội lớn cho người mua nhà (CafeF).

- Củng cố nội lực để vượt thoát khủng hoảng (SGGP).

- Cà phê Trung Nguyên quyết cạnh tranh với Starbucks trên đất Mỹ (VOA).  – Starbucks lạc lõng giữa “gu” uống cà phê của người Sài Gòn (GDVN).

- Doanh nhân Việt mạn đàm chuyện ‘khôn’ – ‘dại’ năm 2012 (CafeF).

- Ngàn năm “bòn” vàng Bồng Miêu (LĐ).

- Thương hiệu Việt – cần phải có một “câu chuyện” mới (TTXVN).

- ĐBSCL mua tạm trữ 1 triệu tấn quy gạo vụ lúa đông xuân (TN).

- Thị trường giờ chót: Hàng tươi sống bán chạy (NLĐ).

- Châu Á – Điểm sáng kinh tế toàn cầu năm 2012 (PL&XH). – Kinh tế thế giới vẫn còn bất định (SGGP).

- EU thỏa thuận ngân sách 1.300 tỉ đôla (VOA). – EU lần đầu tiên cắt giảm ngân sách (TT).

- Kinh tế 2013 sẽ không nhiều đột biến (VnMedia).

- Tâm thế doanh nghiệp Việt 2013 (DĐDN).

- Phá giá VND: “Trái chiều quan điểm cũng là điều hay” (VnEco).

- Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án tái cơ cấu VINATEX (CP).

- Trừ “ung nhọt” để cho thương mại điện tử cất cánh (TTXVN).

- Bộ Tài chính lệnh không tăng giá xăng dịp Tết (VnMedia).

- Thịt bò, tôm giá ‘trên trời’ ngày cuối năm.   - ‘Vơ vét’ hàng siêu thị ngày cuối năm (VNE).  - Siêu thị FiviMart “trở mặt chặt chém” dân dịp Tết (VietQ). - Chợ Tết và những mức giá ‘cắt cổ’ đến giật mình (VTC).  - Chợ hoa 29 tết: Đại hạ giá, bán tống bán tháo (VTC).

- Đầu năm, nhiều dự án rục rịch xây dựng (VnMedia).

- Chứng khoán: Sóng cuối năm đem về một “Tết ấm” (TTXVN).  - “Đầu tư vào chứng khoán sẽ là chiến lược thắng lợi” (VnEco).

- Nielson: Niềm tin người tiêu dùng tiếp tục suy giảm (TBKTSG).

VĂN HÓA-THỂ THAO
- Lời chào năm NHÂM THÌN & Chúc xuân QUÝ TỴ    –   CUNG ĐÀN MÙA XUÂN   –   MỪNG – LO NGÀY TẾT (Bùi Văn Bồng). – Chùm thơ xuân (Nguyễn Tường Thụy). – Ngày vui trước thềm năm mới (Nguyễn Tường Thụy).
- Cách tạ mộ, rước gia tiên về đón năm mới (Soha).
- Ông Táo chầu Trời (Chuacuuthe).
- Nghi thức lễ tất niên cuối năm (Soha).- Mâm cơm tất niên nao lòng người dân Việt (Soha).
- Cành mai, chậu quất, cây nêu đón Tết (RFA).
- TẾT NHÌN THÍCH QUÁ KHÔNG GIÁM ĂN (Nguyễn Trọng Tạo).
- Việt Nam: hoa đào, truyền thống và súp rắn (NTDTV/ Kichbu).
- Tết không nên làm điều ác (VnMedia). Ngày thường thì nên à?
- Ngày xuân bàn câu đối Tết (RFI).
- Bữa cơm tất niên đặc biệt ở nhà nhạc sĩ Văn Cao (Tin mới). – KHÁT VỌNG XUÂN DIỆU (Nguyễn Duy Xuân).
- TỄU BLOG GIỚI THIỆU SỐ TẾT QUÝ TỴ 2013 (Tễu).
- Xuân nhớ quê (Phi Vũ). – THANH THANH: NHỚ MẸ (Sơn Trung).
- Bí ẩn cuốn sổ (Truyện ngắn Tết) (Phạm Ngọc Tiến).
- Châu Á ngày giáp Tết (BBC).
- Vua đầu bếp Martin Yan: Món Việt đơn giản mà tinh tế (TP).
<- Khán giả Việt Nam đang “ngộ độc” truyền hình thực tế (DV).
- Người cực kỳ nổi tiếng cầm tinh con rắn, họ là ai? (VTC).
- YÊU THỜI ĐỒ ĐỂU (KỲ 35) (Nhật Tuấn).
- Cổng làng – một nét duyên dáng giữa lòng thủ đô (Sống mới). – Ngày xưa, Sài Gòn có phố máy tính… (SGTT).
- Xuân về lên Suối Giàng thưởng thức chè San tuyết (Soha). - Người H’re đón Tết cổ truyền (DT).
- Nguyên Ngọc: Tháng Ba con ong đi lấy mật (TVN).
- ‘Câu chuyện bắt đầu từ trái tim’ (TVN).
- Cô giáo săn ‘cổ vật’ lập bảo tàng đồng nát (Infonet).
- Một bức tranh của Viện bảo tàng Louvre bị phá hoại (VOA).
- Chợ đồ cũ – nét văn hóa đặc sắc của xứ sở sương mù! (Sống mới).
- Liên hoan Berlin bắt đầu với bộ phim về một linh mục đồng tính (RFI).

- TẤT NIÊN RỒNG LỘN 2012 (Hồ Hải).  – Tết nay và xưa trong tâm thức người Hà Nội (VOV). – Phố ông đồ: chia lô, bán chữ (TTVH).   – NGUYỄN HUY HOÀNG: TẾT XA QUÊ (Nguyễn Trọng Tạo). – Nhớ lắm, ngày Tết quê nhà… (VOV).   - Diễn viên Kiều Chinh với Tết cổ truyền nơi xứ người (RFA).  – Đờn ca tài tử từ đồng ruộng ra thế giới (SGGP).

- Ngày cuối năm trò chuyện cùng các… Táo (TN). – “Táo giao thông” Chí Trung: “Xe công cũng nên nộp phí!” (NLĐ).

- TÙY BÚT NHỮNG TRĂN TRỞ MÙA XUÂN (Nguyễn Trọng Tạo).

- Phim Tết 2013: Mua vui một chút (TTVH).

- Chiêm ngưỡng bảo kiếm Nguyễn triều (ĐV).

- Hình tượng mãng xà trên Cửu Đỉnh (SGGP).

- Huyền thoại kho báu hoàng cung (TN/TTVH).

- Một thuở Đông Hồ (VOV).

- Bến đợi bên dòng Thạch Hãn (SGTT).

- Khách quốc tế nườm nượp đổ về Hội An (TN).

- Võ Công Liêm: CA DAO VÀ THI CA – TRIẾT LÝ CUỘC ĐỜI (Nguyễn Trọng Tạo).

- “GẶP LÝ BẠCH” – KHÁC CHI LÀM TÌNH? (Nguyễn Trọng Tạo).

- Người vợ của Bùi Giáng (TN).

- Sixto kẻ tự do thật sự (SGTT).

- Nhà vô địch tuyệt đối (TN).

- Tết đã khác xưa! (TBKTSG).  - Trả nợ cuối năm (NLĐ).  - Mâm cỗ tất niên – sản phẩm văn hóa Việt đặc sắc (VOV).   - Ẩm thực Việt Nam đâu chỉ có phở và chả giò!(TBKTSG).

- Dự cảm xuân của văn nghệ sĩ “bám trụ” miền Trung (DV).

- Những điều kỳ thú ở di tích Hoàng thành Yên Bái (TTXVN).

- Văn hóa nghệ thuật 2012- một năm nhìn lại (TQ).

- Nhạc sĩ Dương Thụ: Sự xuất hiện của Phạm Duy là một tất nhiên (TTVH).

- Tản mạn Cũ & Mới (SGTT).

- Những bức ảnh thú vị về Hà Nội xưa và nay (VNN).

- “Văn hoá Huế không xấu dù có thể bị “đầu độc” (PLVN).

- Bức tranh sân khấu: Nhiều màu nhưng không sắc nét (TTXVN).

- Năm thành công của âm nhạc Việt (SKĐS).

- ‘Thư pháp Việt’ hay bôi nhọ chữ Việt? (PT).

- Dũng khùng làm phim nhạt và vô duyên như làm giám khảo! (ĐV).

- Điểm sáng của thể thao Việt Nam (SKĐS).

GIÁO DỤC-KHOA HỌC
- Chất lượng đại học chưa theo kịp quy mô (Tin tức). - Không lập thêm trường ĐH Nông nghiệp ĐBSCL (GDVN). - Ông Phùng Xuân Nhạ làm Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội (GDVN).
- Học nhiều để biết ít – Học ít để biết nhiều (TT/GDVN).
- Gặp lại thủ khoa đại học tiêu biểu nhất 2012 (VNN).
- Những người Việt không trầm lặng (VNN).
- Giảm dạy thêm, học thêm, tăng chất lượng (TP). - Hà Nội tính mức trần tiền dạy thêm (GDVN). - Nhà giáo ăn tết (TN/GDVN). - Nỗi buồn mang tên “thưởng Tết giáo viên” (Soha). =>
- Thương binh người Thái nuôi 4 con học đại học (DT).
- ‘Chợ sách lậu 10 phút’ ngay giữa giảng đường đại học (PetroTimes).
- Trường đại học danh tiếng bị kiện vì chọn… sinh viên giàu (CAND).
- Ăn tết… Công Gô (TN).

- Chấn hưng nền giáo dục (SGGP).

- Tết đến, chúng em chỉ mơ được một bữa no (DT).

- Cận Tết, gặp lại gia đình ‘đổi đời’ vì con đỗ thủ khoa (Infonet).

- Cứ chuyển động, tiến về phía trước (TT).

-  Khoa học gia Mỹ tìm thấy sinh vật dưới băng đá Nam cực (VOA).

-  NASA: Một hành tinh nhỏ bay gần Trái Đất (VOA).

- Sẽ thay đổi quy định về thanh tra cơ sở giáo dục (GDTĐ).

- Người đa tài (NLĐ).

- Vì sao mang tên Việt (TN).

- “Em là nhà xã hội học” (NLĐ).

- Hạnh phúc của thầy giáo mù 15 năm miệt mài ‘gieo chữ’ (NĐT).

XÃ HỘI-MÔI TRƯỜNG
- Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến: Kiên trì mục tiêu giảm tải (Giadinh.net).
- Tấp nập về quê ăn Tết (GD&TĐ).  – Chiếc vé tàu ngày Tết (RFA). – “Tết nhà tôi còn ở bãi rác kia kìa…” (DĐCN). – Dân Hà Nội đổ xô mua rượu ngoại ‘khẳng định đẳng cấp’ (VTC).
- Chen chân ngắm đường hoa Nguyễn Huệ (Infonet).  – Người Hà Nội hối hả sắm tết (TN).
- Chợ Tết: thịt mỡ – dưa hành – bánh chưng xanh (DT).  – Xếp hàng từ tờ mờ sáng mua thịt heo bình ổn giá (Soha). – Xếp hàng mua bánh chưng như thời bao cấp (Soha).
- Ngày Tết, lưu ý các món ăn kị nhau nguy hiểm (VTC).
- Quốc lộ dài nhất Tây Nguyên “đau khổ” oằn mình cận tết (Soha).
<- Người Việt ở Tây ăn Tết Ta (RFA).
- Nghệ An: Tết bình lặng ở nơi “tận cùng đau khổ” (DT).
- Thủ đô lung linh đèn hoa đón Tết Nguyên đán (PT).
- Tết về trên miền biên ải (DV).
- Lên mạng “săn tiền độc” làm quà lì xì đầu năm mới (PLTP).
- Như cố hương của chính mình (TT).
- Dị nhân xứ Quảng 80 năm không… mặc áo (Tin mới).
- Những “hồn ma” tại khu vực nghĩa trang (ANTĐ).
- Tạm giữ 13 đối tượng mua bán phụ nữ sang Trung Quốc (TN).
- Triệu tập giám đốc công ty bị Xuân Bắc tố vi phạm bản quyền (Sống mới). - Hai cái chết gây bàng hoàng ở Hải Phòng ngày cận Tết (Infonet).
- Chuyên gia động vật ‘sốc’ vì bài chê VN (BBC).
- Trung Quốc: bạn trai “thuê” để giúp các cô gái trong ngày lễ tết (Newsland/ Kichbu). - Trung Quốc: Tai nạn giao thông liên hoàn, gần 90 người thương vong (Sống mới).
- Phá đường dây bán trẻ sang Singapore (BBC).
- Vùng đông bắc nước Mỹ chuẩn bị đối phó với bão lớn (VOA).

- Nghề tạc “bụng phệ” phục vụ đại gia (Infonet).

- Cận Tết, người và xe vẫn tấp nập qua cửa khẩu Lao Bảo (TN).

- Xóa đói giảm nghèo: Thành tựu & thách thức (SGGP).

- Đón Tết với làng trẻ SOS (DT). – “Tết này con ở lại đây với các bạn” (TT). – Tủi lòng những người đón Tết trong bệnh viện (VOV). – Những đứa trẻ đón cái Tết buồn trong Viện Huyết học (Sống mới).

- Làng Ho – Mơ ước đã thành (SGGP).

- Thăm lại cháu bé được cứu thoát khỏi hủ tục “chôn con theo mẹ” (DT).

- Chọi gà và “biến tướng” xấu (Infonet).

- Phận đào… (PT).

- Tâm tình của con người đã vời vợi đi xa… (SGGP).

- Đứng, nằm ngồi ở đâu cũng được miễn là được về quê ăn Tết (Sống mới).

- Giáo sư Standford xúc phạm Việt Nam (GDVN).

- Bão tuyết lớn ở đông bắc Hoa Kỳ (BBC).

- Phà chở 100 người bị chìm tại Bangladesh (DV).

- Xóm “sống chung với tử thần” ngóng chờ năm mới (TTXVN).  - Cuối năm, rưng rưng bên giường bệnh (NLĐ).  - Người Việt từ nước ngoài đổ về quê ăn Tết (VNE).

- Bị ‘chém’ 30.000 đồng gửi xe máy xem đường hoa Sài Gòn (VNE).  - Đi chơi tết ở TPHCM nên gửi xe ở các điểm do TNXP giữ (TBKTSG). - 2 triệu đồng một chỗ xem pháo hoa đêm Giao thừa (VNE).  - “Săn” quà quê… biếu sếp (KT).  - Chợ quê trong những giờ phút cuối cùng của năm cũ (Infonet).

- “Tôi chỉ mong trời yên, đất lành để ổn định sống” (LĐ).

- Bị văng ra ngoài xe, một hành khách tử vong (TN).  - Ba vụ, ba người không kịp đón tết vì cơn bốc đồng (TT).

- Cháy gần kho xăng, nhiều người hoảng loạn (TN).  - Bà hỏa “viếng” vựa phế liệu ngày cuối năm (NLĐ).   - Hoảng loạn vì cháy lớn ở “đồng cỏ” KTX Đại học GTVT (KT).

- Ông lão biến đê, đường làng thành “vườn“ hoa đón Tết (PLVN).

- Dân Mỹ chuẩn bị đối phó với siêu bão tuyết (TN).  - Mỹ: Bão tuyết hoành hành các bang đông bắc, hàng ngàn gia đình mất điện (PNTP).

- Tai nạn xe buýt thảm khốc tại Zambia, 51 người chết (TN).

QUỐC TẾ
- Pháp chi 17 triệu đô la để chuộc 4 con tin tại Mali (RFI). – Binh sĩ Mali đụng độ với các binh sĩ nhảy dù nổi loạn tại Bamako (VOA).
- Dân Tunisia đưa tang lãnh đạo đối lập bị ám sát (VOA).  – Tunisia : Tổng đình công phản đối vụ giết hại một lãnh đạo đối lập (RFI).
- Giới chức Mỹ bênh vực việc sử dụng máy bay không người lái (VOA).  – Quân đội Mỹ bác bỏ tin các vụ tấn công gây tử vong cho trẻ em Afghanistan (VOA). – Mỹ nên đóng vai trò gì trong cuộc hòa đàm Afghanistan? (VOA).
- Quân Syria chặn đứng cuộc tấn công của phe nổi dậy vào thủ đô (VnMedia). - Thổ Nhĩ Kì dành 600 triệu USD giúp người tị nạn Syria (VOV). - Hà Lan lo các công dân bạo lực tham chiến tại Syria (TTXVN). - Phe nổi dậy Syria thất bại cửa ngỏ Thủ đô (VnMedia).
- Hàng chục người chết trong một loạt các vụ nổ bom ở Iraq (VOA). =>
- Sự trấn áp của cảnh sát Indonesia có thể làm gia tăng chủ nghĩa cực đoan (VOA).
- Bạo lực đe dọa bầu cử ở Kenya (VOA). – Các tay súng Nigeria giết 19 nhân viên y tế (VOA).
- Ấn Độ bán đất đai cho tăng trưởng (RFI).
- Nhật đề nghị Trung Quốc đàm phán về “mây độc” (TTXVN/PLTP).
- Lật phà ở Bangladesh, hàng chục người mất tích (VOA).
- Tin tặc trộm thư và ảnh ông Bush cha (BBC).
- Thách thức lớn trong năm 2013 (Hải quan). - Nghẹt thở những cuộc đấu súng dữ dội trên biển (VnMedia).

- Mỹ xem xét những bước đi nhằm ngăn chặn bạo lực ở Syria (VOV).

- Phiến quân Mali sắm vũ khí bằng tiền của Pháp? (TN).  –  Cựu Đại Sứ Mỹ: Pháp gián tiếp tài trợ cho nhóm Hồi Giáo ở Mali (VOA).

- Đụng độ trên khắp Ai Cập, hơn 30 người bị thương (TTXVN).

- Đông Á chưa yên; Trung đông hy vọng (RFA).

- Tổng thống Iran bị tấn công, nguyền rủa “chết đi” (KT).  – Quốc tế sẵn sàng đáp ứng nếu Iran nghiêm chỉnh thảo luận hạt nhân (VOA).

- Tổng thống Obama sẽ đọc Diễn văn về Tình trạng Liên bang vào thứ Ba (VOA).

- Bà Clinton là khuôn mặt chính trị quốc gia được hâm mộ nhất (VOA).

- NATO bác bỏ báo cáo thương vong đối với trẻ em Afghanistan (VOV).

- Bạo lực trong lễ tang của lãnh đạo đối lập ở Tunisia (VOV).

- Sao đổi ngôi và những nước cờ chính trị 2012 (SGGP).

- Nữ sinh Pakistan bị Taliban bắn được xuất viện (VOA).

- Tổng thư ký LHQ kêu gọi chính quyền Syria đối thoại (TTXVN).  - Chính phủ Syria sẵn sàng đối thoại với phe đối lập “vô điều kiện” (TN).  - Syria đứng trước cơ hội mới để giải quyết khủng hoảng (VOV).

- Binh sỹ Pháp tiến sâu hơn vào miền bắc Mali (VOV).

- Ông John Kerry hối thúc Iran nghiêm túc đàm phán (TTXVN).

- Thế giới – điểm nhấn năm 2013 (DV).  - 2012 – Năm của những cuộc chuyển giao quyền lực (TQ).

- Ấn Độ hành quyết kẻ tham gia vụ tấn công tòa nhà Quốc hội (VOV).

- Síp nâng cấp quan hệ ngoại giao đầy đủ với Palestine (TTXVN).

- Bản tuyên bố Liên bang Xô Viết tan rã biến mất khỏi kho lưu trữ (GDVN).

* VTV1: + Chào buổi sáng – 08/02/2013; + Tài chính kinh doanh sáng – 08/02/2013; + Tài chính kinh doanh trưa – 22/01/2013; + Tài chính kinh doanh tối – 07/02/2013; + Tài chính tiêu dùng – 08/02/2013; + Điểm hẹn văn hóa – 08/02/2013; + Thể thao 24/7 – 08/02/2013; + Cuộc sống thường ngày – 08/02/2013; + Khoảnh khắc thường ngày – 08/02/2013; + Thời sự 12h – 08/02/2013; + Thời sự 19h – 08/02/2013.

1603. Sự biến hóa của Dân Chủ và Độc tài trong dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992

Đôi lời: Bài viết sắc sảo này đã được chúng tôi điểm hôm qua, 8/2/2013 trên trang Cùng viết Hiến pháp. Theo đề nghị của tác giả, cũng để thuận tiện hơn cho độc giả theo dõi và bình luận (vì trên trang Cùng viết Hiến pháp không có mục phản hồi), chúng tôi xin đăng toàn văn ở đây.

Sự biến hóa của Dân Chủ và Độc tài trong Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992

 (Thư ngỏ gửi Giáo sư Vật lý Đàm Thanh Sơn, Đại học Chicago)

Lời mở đầu

      Tại Đại học danh tiếng Chicago có hai giáo sư người Việt nổi tiếng, nhà Toán học Ngô Bảo Châu và Nhà Vật lý lý thuyết Đàm Thanh Sơn, đó là niềm tự hào của bao người dân Việt. Chúng tôi lại càng thêm trân trọng Giáo sư Đàm Thanh  Sơn, khi Giáo sư đã thành tâm góp ý cho Dự thảo hiến pháp sửa đổi 1992 và cũng không ngần ngại khi phản ứng với ban dự thảo về sự cắt xén ý kiến của  giáo sư. Thái độ rõ ràng như thế là quá đủ chứng tỏ phẩm cách một trí thức nên những dòng dưới đây chúng tôi hoàn toàn không bàn về việc này nữa. Chúng tôi e ngại rằng, nếu không viết thư ngỏ này cho Giáo sư, thì ngay những lời lẽ thể hiện sự thành tâm góp ý của Giáo sư cũng có thể được sử dụng cho một mục đích nào đó khác hơn.Và như thế thì tai hại khôn lường không chỉ cho danh tiếng của giáo sư mà còn là hậu họa cho dân,cho nước. Vì lý do đó , một nhóm nhỏ nhà khoa học, chuyên gia về Ngôn ngữ, Toán,Vật lý, Điện tử…đều là những người hâm mộ và yêu mến Giáo sư, đã đọc kỹ ý kiến của Giáo sư, và ủy nhiệm tôi thay mặt cả nhóm gửi thư ngỏ này đến Giáo sư và mọi người quan tâm. Thư ngỏ này gồm hai phần. Phần đầu là nói về phép biến hóa Dân chủ- Chuyên chính (Độc tài) trong Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992. Nội dung phần này là ghi lại ý kiến của nhiều chuyên gia nói trên phân tích , luận giải. Còn tôi chỉ là người biên tập lại. Phần sau, Vĩ thanh, là chút ý kiến của riêng tôi , một nhà báo, chia sẻ với Giáo sư.
Nhà báo Trần Định, Nguyên PV, BTV chính VNP-TTXVN, Nghệ sĩ Nhiếp ảnh

——–

Kính gửi GS Vật lý lý thuyết Đàm Thanh Sơn, Đại học Chicago,
Góp ý cho bản Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992, Giáo sư đã hết sức chân thành khi viết rằng:  Tôi rất vui mừng khi thấy Điều 1 của bản này khẳng định Việt Nam là một nước Dân Chủ. 
Quả thật ,GS đã nhận xét rất tinh tường , vì “Dân Chủ” đã biến mất khỏi những điều đầu tiên của Hiến pháp VN kể từ năm 1980. Nay ít nhất là nó đã được trở lại ở điều 1 của dự thảo. Chắc Giáo sư biết rõ rằng, thay cho “Dân Chủ” thì năm 1980, “chuyên chính “ đã chính thức được  định danh cho nhà nước XHCN Việt nam tại Điều 2 của Hiến pháp này. Không cần phải nhắc ,thì GS cũng thừa biết rằng ,”Chuyên chính” (như trong cụm từ Chuyên chính Vô sản) là một cụm mỹ từ của giới chính trị – ngôn ngữ sử dụng thay cho chữ “Độc tài “vốn là nghĩa thật của nguyên gốc tiếng Latin “Dictatura” [6]. Ý nghĩa của từ này quá phản cảm trong thế giới văn minh, ngay cả những thể chế độc tài dã man thứ thiệt cũng không dám định danh công khai như vậy cho nhà nước của họ. Nhưng với dân Việt Nam ta, cả chúng tôi và giáo sư lại đều dễ dàng chấp nhận. Đó là kỳ tài của xảo thuật ngôn ngữ. Thật ra, xảo thuật của Chính trị-Ngôn ngữ còn làm được nhiều điều hơn thế.
Công thức chuyển hóa từ Dân chủ thành Chuyên chính/Độc tài
Giáo sư có thể vui mừng khi thoạt nhìn thấy cụm từ “Dân chủ” được ghi vào điều đầu tiên, điều số 1 của Dự thảo HP sửa đổi. Là một nhà Vật lý lý thuyết, GS có thể coi đó như giá trị biến (variable) đầu vào của công thức. Còn kết quả tổng thể thì như thế nào, xin GS đi tiếp xuống các điều 2, 4 ngay dưới, ở đó chứa đựng các bước của công thức chuyển hóa Dân chủ và Độc tài/Chuyên chính mà có thể GS không đủ quan tâm và thời gian để nhận biết chăng. Dưới đây là Công thức biến hóa cùng với Giải thích, Biện luận-Chứng minh, trình bày phỏng theo ngôn ngữ Vật lý Lý thuyết quen thuộc với Giáo sư:
Công thức biến hóa

{A} (điều 1)à{B} (điều 2)à{BB} (bước đệm, không ghi vào HP)à{C}(Điều 4)à{CC} (kết quả cuối cùng,không ghi vào HP)

Chi tiết các bước biến hóa:

{A}=Nước CHXHCN VN là nước Dân chủ (điều 1 HP2013)

{B}=Nhà nước CHXHCNVN là nhà nước Pháp quyền XHCN (điều 2 HP2013)

{BB}= Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo (XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀNXÃ HỘI CHỦ NGHĨA CỦA DÂN, DO DÂN, VÌ DÂN, Tài liệu Giáo khoa chính thức)[4]

{C}=Đảng CSVN … là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội. (Điều 4 HP2013)

{CC}= nhà nước dưới sự lãnh  đạo của Đảng tiên phong của giai cấp công nhân, đó là chuyên chính vô sản. Nhà nước ta, vì vậy, là nhà nước chuyên chính vô sản” (tài liệu đã dẫn ở trên)

Biện luận và Chứng minh
“Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một nước Dân Chủ..” điều 1 đã khẳng định rồi. Yên tâm đi ! Đọc tiếp điều 2: “Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân Dân, do Nhân Dân, vì Nhân Dân.” Hóa ra nước Việt Nam là Dân Chủ, nhưng nhà nước Việt Nam lại khác, không biết có phải là nhà nước “Dân Chủ” không?
Xin Giáo sư lưu ý, nhà nước ở đây chắc chắn không phải được hiểu như từ điển phương Tây[1]. (States are) “Entities that have a defined territory and a permanent population, that are under the control of their own government, and that engage in, or have the capacity to engage in, formal relations with other such entities.” (Tạm dịch: Nhà nước là những thực thể có một lãnh thổ xác định, một số lượng dân định cư nằm dưới sự điều hành của một chính quyền của chính họ (thể chế chính trị?) , và tham gia vào hoặc có khả năng tham gia vào  những giao kết với các thực thể  tương tự. (Nếu chúng tôi dịch chưa ổn thì xin giáo sư làm ơn hiệu đính giùm). Nhà nước cũng không phải như được xác định trong công ước Montevideo (1933): “The state as a person of international law should possess the following qualifications: a permanent population; a defined territory; government; and capacity to enter into relations with the other states.”  (Nhà Nước với tư cách là một pháp nhân của pháp luật quốc tế cần phải bao gồm những thành tố sau đây : có một lãnh thổ xác định, một tập hợp dân chúng định cư, một chính quyền và có khả năng tham gia vào các mối quan hệ với các nhà nước khác). Theo các định nghĩa này thì cư dân (nhân dân ?) là một thành phần của nhà nước.
Ở Hiến pháp VN, Nhà nước phải hiểu theo Lenin [2]  : Nhà nước bao giờ cũng là một bộ máy nhất định, nó tự tách ra từ xã hội và gồm một nhóm người chỉ chuyên hay chủ yếu chỉ chuyên làm công việc cai trị
Nhà nước là một bộ máy dùng công cụ chính trị của mình để duy trì sự thống trị của một giai cấp này đối với giai cấp khác
Nhà nước là một bộ máy để cho giai cấp này áp bức giai cấp khác, một bộ máy dùng để duy trì dưới sự thống trị của một giai cấp tất cả các giai cấp bị lệ thuộc khác  (hết trích dẫn)
Như vậy , theo Lenin thì trong nhà nước chỉ có bộ máy quyền lực, còn nhân dân (cư dân?) không thuộc về nhà nước,mà trái lại, là đối tượng (hành xử) của nhà nước. Cũng theo Lenin, có nhiều loại hình nhà nước: dân chủ, độc tài, quân chủ,..tuy nhiên chưa thấy Lenin hay các bậc tiền bối Marxist khác đề cập đến loại hình gọi là “nhà nước pháp quyền “ còn “Nhà nước pháp quyền XHCN” lại càng xa lạ. Đến như những nhà khoa học lý luận hàng đầu của ĐCS Việt Nam cũng đã xác định: [3]  “Về phương diện lý luận, nhà nước pháp quyền không phải là một kiểu nhà nước” (GS. VS. Nguyễn Duy Quý , nguyên UVTWĐCSVN, Nguyên chủ tịch Viện Hàn lâm KHXH&NV Việt nam). Vậy nhưng Hiến Pháp VN ,sau khi không dám công khai định danh  Nhà nước XHCN VN là nhà nước chuyên chính (độc tài – dictatura ) vô sản như bản HP năm 1980 thì bản năm 1992 lại bỏ lửng và năm 2001 cũng như dự thảo 2013 sáng tạo ra kiểu định danh mù mờ ,lấp lửng là  “pháp quyền xã hội chủ nghĩa”. Vì sao phi khoa học như vậy mà Hiến pháp Việt Nam 2013 vẫn nhất quyết định danh cho nhà nước Việt Nam ? Xin hãy xem giải thích Pháp quyền và Pháp quyền XHCN trong “Tài liệu bồi dưỡng thi nâng ngạch chuyên viên chính khối Đảng, đoàn thể năm 2012” [4] sẽ rõ:
… Không thể có một nhà nước pháp quyền chung chung như một mô hình chung thống nhất cho mọi quốc gia, dân tộc.
…trong nhận thức lý luận và trong thực tiễn tồn tại nhà nước pháp quyền tư sản và nhà nước pháp quyền XHCN.
– Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo (hết trích dẫn)
Và đây chính là mấu chốt , Đảng lãnh đạo như thế nào:
……Phát triển quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin về chuyên chính vô sản trong thời kỳ quá độ lên chủ CNXH, Đảng ta xác định “quyền làm chủ tập thể của nhân dân lao động mà nòng cốt là liên minh công nông, thực hiện bằng nhà nước dưới sự lãnh  đạo của Đảng tiên phong của giai cấp công nhân, đó là chuyên chính vô sản. Nhà nước ta, vì vậy, là nhà nước chuyên chính vô sản”(hết trích dẫn).
Hoá ra, pháp quyền XHCN hay gì gì đi nữa thì cuối cùng nhờ có cái đuôi XHCN nên vẫn là chuyên chính (độc tài – Dictatura) mà thôi !
Pháp quyền XHCN là một sáng tạo rất đặc sắc, dù rất vô nghĩa về khoa học, nhưng tránh né được phải thừa nhận là nhà nước chuyên chính (độc tài) như Hiến pháp 1980 mà vẫn là chuyên chính (độc tài). Bằng cách sử dụng xảo thuật ngôn ngữ, đặt ra một định danh không hề và không thể định nghĩa trước đó, là “pháp quyền XHCN”, dù  vô lý, mù mờ  nhưng vừa dễ nghe, dễ thuyết phục lại vừa che đậy bản chất “Chuyên chính” phản dân chủ của Nhà nước XHCN.  Hơn thế nữa, nếu chấp nhận điều 2 như vậy thì cũng mở đường pháp lý cho Điều 4 ,bắt buộc toàn dân phải chấp nhận ĐCS lãnh đạo đất nước như một tiên đề (axioms) không được bàn cãi. Giáo sư đã vui mừng vì khi thấy Điều 1 của bản này khẳng định Việt Nam là một nước dân chủ. Vâng,đến một bộ óc khoa học thông minh như vậy mà còn bị xảo thuật ngôn ngữ đánh tráo được thì những kẻ bình dân làm sao có thể nhận biết nổi, tất nhiên là dân chúng sẽ “vui lòng đồng ý với dự thảo” thôi!
Việc ghi vào Hiến pháp cụm từ:” nhà nước pháp quyền XHCN của Dân, do Dân và vì Dân” tưởng là một sáng tạo xuất sắc của các nhà lý luận- chính trị Việt Nam, hóa ra cũng là một xảo thuật ngôn ngữ rất cao tay. Vốn dĩ mệnh đề này là trích trong diễn văn Gettysburg (1863) của Abraham Lincoln [5]:” ..that Government of the people, by the people and for people-Chính quyền của dân, do dân và vì dân”. Các nhà lý luận Việt Nam đã thay chữ “Chính quyền” của Abraham Lincoln thành ra “Nhà nước”, dù làm cho nó trở nên vô nghĩa nhưng lại tao được sự lẫn lộn giữa “Nhà nước” với “Chính quyền” một cách hợp pháp !
Bàn thêm ngoài lề (Remark) Công thức của xảo thuật Chính trị-Ngôn từ ở đây rất đơn giản: Chỉ cần gắn đuôi XHCN hoặc liên quan XHCN vào bất kỳ khái niệm phổ quát nào của nhân loại, thì lập tức biến các khái niệm phổ quát thành một khái niệm được hiểu và thực thi một cách tùy biến, theo cách của riêng Việt nam , thậm chí ngược lại với nhân loại mà khi ai đó phản bác, thì lấy lý do đặc thù VN cãi lại ! Ví dụ , nhân quyền XHCN biện minh cho tự do xâm phạm thân thể, Pháp quyền XHCN là biện minh cho Chuyên chính, Dân chủ XHCN là gấp vạn lần Dân chủ thường, Thị trường định hướng XHCN là biện minh cho độc quyền ,độc tôn của DNNN v.v. và v.v.. Mọi tổ chức, đơn vị gắn với chính trị-xã hội (do ĐCSVN cho phép) đều là thành phần của nhà nước XHCN, ai phản đối hoặc không đồng tình với họ đều có thể quy là chống lại nhà nước XHCN VN, đều có thể truy tố theo điều 88 Bộ luật hình sự. Dễ hiểu là ngay các hội đoàn như LH các HKHKTVN hay Hội Nhà Văn VN…cũng cố đòi để được công nhận là Tổ chức Chính trị- XH của nhà nước VN, cho giống như MTTQVN, Đoàn TNCSHCM, Hội CCB, Hội PNVN… Phản đối hoặc không đồng tình với các tổ chức này hãy dè chừng, biết đâu cũng có thể bị truy cứu là chống nhà nước . Không hiểu chống lại DNNN có bị quy là Chống lại Nhà nước không, vì chưa thấy tiền lệ !
Xảo thuật Chính trị-Ngôn ngữ là vô địch, là bất khả chiến bại !
“Nhưng Tôi thì không thể bị lừa được !” Có nhà khoa học nào dám tuyên bố như vậy không ?
Vĩ thanh:

Đừng để tiếng nói đơn lẻ luôn bị chìm trong tiếng ồn ào của số đông

Giáo sư cũng như tôi đã từng sống và chứng kiến tại chỗ Xã hội Soviet và các nước Đông Âu sụp đổ cuối thập kỷ 80 đầu thập niên 90. Lúc đó Giáo sư đang là sinh viên trên đồi Lenin ,còn tôi là phóng viên thường trú ở Moskva. Tôi ,và chắc GS cũng vậy,đã chứng kiến hàng ngàn cặp buá & đục chứ không phải là búa liềm được xếp thành những dãy dài như vô tận để cho khách du lịch thuê làm công cụ phá tan bức tường Berlin. Tôi cũng đã từng chứng kiến quân hàm quân hiệu hồng quân Liên xô (một quân đội đã từng là cứu nhân cho Thế giới khỏi thảm hoạ phat xit) bày bán chỉ một vài USD dưới chân tượng nữ thần Tự Do ở đỉnh núi Gheler bên bờ Đanup (Hungaria)… Và chúng ta cũng đã từng chứng kiến tượng Dgezinxki bị treo cổ hạ bệ trên quảng trường cùng tên ở Moskva sau khi chúng ta đã từng phải học và trả lời bao nhiêu lần câu hỏi Что такое государство? (nhà nước là cái gì?) Chúng ta đã từng hồi hộp theo dõi số phận của nhà Vật lý nổi tiếng , cha đẻ của bom nhiệt hạch Liên xô, Andrey Sakharov, bị quản thúc vì đấu tranh cho dân chủ và nhân quyền. Sự dấn thân của nhà khoa học vĩ đại đó đã cổ vũ cho biết bao thế hệ người dân Soviet nhận thức được thực chất của Xã hội Soviet . Không có những nhà khoa học sáng suốt đó chỉ dẫn một cách khoa học khách quan, thì có lẽ chế độ chuyên chính (Độc tài ) khó mà thay đổi được.
Tôi về nước 1992 với việc khư khư giữ nguyên ý tưởng “VN chưa thể đa nguyên đa đảng” cả chục năm sau đó. Còn GS thì sang USA, không biết GS có mang theo ý tưởng nào sang đó không.
Thời gian trôi đi nhanh quá! Lich sử Đất Nước diễn ra như ai cũng nhận thấy. Hiển hiện ấy cùng với sự trưởng thành của một Nhân Dân thông minh, cần cù, chịu thương chịu khó, cộng với tinh thần tự học, tự học và tự học mà ông Lenin đã khuyên, những nhận thức hồi đó của tôi đã tự thay đổi.
Mới đây GS TSKH Trần xuân Hoài, đã viết rất chí lý trên Tạp chí Tia sáng (của Bộ Khoa học và Công nghệ VN)[6]: “Trước một đối tượng quan trọng như chọn cơ sở nào để xây dưng Hiến pháp, trong xã hội tất phải có nhiều quan điểm khác nhau. Dưới quan điểm chính trị, Hiến pháp phải xây dưng trên cơ sở đảm bảo quyền lực thống trị. Theo mục tiêu kinh tế, Hiến pháp phải được tao ra theo lợi ích của việc điều khiển và thao túng đồng tiền. Lấy mục đích tuyên truyền làm chính, Hiến pháp sẽ được xây dựng bằng các thủ thuật ngôn ngữ. Điều thống nhất là tất cả các quan điểm khác nhau đều tự tuyên bố là vì quyền lợi của toàn dân. Tất nhiên thôi, vì về danh nghĩa, Hiến pháp là của toàn dân.Về nguyên tắc, Hiến pháp phải được toàn dân chấp nhận.
Khi Hiến pháp được xây dựng trên cơ sở những lẽ phải không thể chối cãi được, thì việc chấp thuận của toàn dân là một lẽ tự nhiên. Còn khi cơ sở là những lý lẽ dễ bị chối cãi , dù cho Hiến pháp đó bằng cách này hay cách khác tuyên bố được nhân dân chấp thuận ,thì đó chỉ là sự áp đặt khiên cưỡng.Một Hiến pháp như vậy chỉ là hình thức, chỉ để tuyên truyền và tất nhiên không thể thực thi làm nền tảng cho sự phát triển hài hòa, bền vững và thịnh vượng cho quốc gia, dân tộc.”
Vấn đề của Việt Nam hiện nay không phải là sửa chữa câu chữ của Dự thảo Hiến pháp. Vấn đề bây giờ là giúp cho toàn dân nhận biết thực chất của vấn đề chọn lựa con đường nào cho Việt Nam ÂN CHỦ HAY ĐỘC TÀI. Khi việc này chưa được minh định thì không thể có cơ sở để soạn hay sửa chữa Hiến pháp gì cả! Không thể trách Giáo sư về việc GS đã tưởng rằng Hiến pháp 2013 là dân chủ thật. Như chúng tôi, học và làm việc chuyên nghề Ngữ văn-Nga ngữ, làm báo bao nhiêu năm, suốt ngày nhào nặn câu chữ, mà nhiều khi vẫn còn bị những xảo thuật ngôn ngữ của các cao thủ Chính trị – Ngôn ngữ qua mặt.
Thế thì một nhà khoa học tự nhiên nổi tiếng, ở một chuyên ngành chính xác, xa lạ với những thủ đoạn ngôn từ ,chính trị, dù thông minh xuất chúng , nhưng trong một lúc vội vàng, đã không nhận ra sự lắt léo của những tay chuyên nghiệp cũng là chuyện bình thường ! Hiến pháp bao giờ cũng do những tầng lớp tinh hoa của dân tộc soạn thảo để làm nền tảng dài lâu cho Đất Nước. Tiếc rằng ,có những cá nhân trong tầng lớp tinh hoa đó đã nỡ dùng tài năng vào những xảo thuật để soạn ra những điều không nên làm , đánh lừa được cả Giáo sư và tất nhiên cả rất nhiều người khác nữa. Họ đã quên mất trách nhiệm với dân tộc. Vì vậy ,tôi muốn nhắc lại lời thổ lộ của nhà Vật lý vĩ đại Albert Einstein, mà giáo sư Trần xuân Hoài đã trích dẫn trong lời kết của bài viết của ông: “Tôi không bao giờ ngại ngần và cũng chẳng bỏ lỡ một cơ hội nào để thẳng thắn nói lên niềm tin của mình, vì tôi coi đó là nghĩa vụ phải làm. Tuy nhiên , theo lẽ thường thì một tiếng nói đơn lẻ luôn luôn chìm trong tiếng ồn ào của  số đông “.
Thư này tôi viết cho giáo sư nhưng cũng viết cho chính tôi và nhiều người khác rằng:  Đừng để tiếng nói đơn lẻ luôn luôn chìm trong tiếng ồn ào của số đông như nhà vật lý vĩ đại của chúng ta từng phải dè chừng trước cường quyền chính trị và xảo thuật ngôn từ.
Vì vậy ,tôi rất vinh hạnh nếu Giáo sư không ngại ngần mà đăng bức thư này lên blog của GS và trang “Cùng viết Hiến pháp” mà Giáo sư và các bạn bè cùng chí hướng khởi xướng.
Trân trọng.
Trần Định, nhà báo, nghệ sĩ nhiếp ảnh
[1] http://www.duhaime.org/LegalDictionary/S/State.aspx

[2] V.I.Lenin :Bàn về nhà nước  http://www.marxists.org/vietnamese/lenin/1919/jul/11.htm

[3 NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM – MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN http://thongtinphapluatdansu.edu.vn/2009/06/21/3126/
[4] XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀNXÃ HỘI CHỦ NGHĨA CỦA DÂN, DO DÂN, VÌ DÂN    http://www.xaydungdang.org.vn/uploads/thuhuyen/tailieu/3.chuyen_de_nha_nuoc_phap_quyen_cvcc2012_s.pdf
[5] “…and that government of the people, by the people, for the people, shall not perish from the earth.”http://showcase.netins.net/web/creative/lincoln/speeches/gettysburg.htm
[6] http://tiasang.com.vn/Default.aspx?tabid=116&News=6056&CategoryID=42

1602. Luật đất đai rắc rối ở Việt Nam – Phần 6: Có thể Luật Đất đai sửa đổi sẽ phù hợp với nhu cầu thời điểm?

Asia Sentinel

Có thể Luật Đất đai sửa đổi sẽ phù hợp với nhu cầu thời điểm?

Tác giả/ hiệu đính: David Brown
Người dịch: Huỳnh Phan
06-02-2013
Chúng tôi kết thúc loạt bài sáu phần về đất đai ở Việt Nam bằng một cái nhìn vào các cuộc tranh luận công khai về nội dung luật đất sửa đổi
Có lẽ không có ai, kể cả những người soạn thảo, hoàn toàn hài lòng với bản dự thảo sửa đổi Luật Đất đai của Việt Nam đang được Bộ Tài nguyên và Môi trường cho lưu hành để lấy ý kiến.
Với bộ luật hiện hành, các chuyên gia trong và ngoài nước nhìn ra nhiều vấn đề chi tiết và đưa ra những điều cần phải làm để chỉnh sửa chúng. Quốc hội đã tranh luận về dự thảo này trong hai ngày hồi tháng 10 và có thể sẽ biểu quyết theo một bản sửa đổi vào tháng 5 tới. Kịch bản khác là cho các tranh luận tiếp tục cho đến phiên họp kế của Quốc hội vào cuối năm nay. Trên báo chính thống đầy rẫy các bài viết và ý kiến đóng góp được hiệu đính cẩn thận, song song đó trên thế giới blog, ít bị giám sát hơn, sôi động các thảo luận tự do. Tất cả các điều đó như khúc dạo đầu, ngày 1 tháng 2 mở đầu một thời hạn hai tháng chính thức lấy ý kiến đóng góp của công chúng.
Các cuộc tranh luận cho đến nay là sinh động, không phải là thuộc dạng tuyên truyền được dàn dựng theo kiểu Stalin. Nó đề cập đến các vấn đề có liên quan mật thiết và có lẽ có tính quyết định tới sức sống của tiến trình chính trị của Việt Nam và sức khỏe của nền kinh tế. Một số nhà bình luận đã cho rằng quá trình sửa đổi là một thử nghiệm quan trọng về khả năng sửa chữa sai lầm của chế độ Cộng sản, khả năng “tự sửa mình”.
Hai vấn đề gây ra sự tranh luận sôi nổi là quyền hạn người nông dân được khai thác mảnh đất tới mức độ nào và quyền nhà nước thu hồi đất đó để sử dụng vào mục đích khác bằng cách nào và vào lúc nào. Hai vấn đề này là tâm điểm của cuộc đối đầu giữa cảnh sát và nông dân ở Tiên Lãng và ở Văn Giang năm ngoái và của vô số các tranh chấp mơ hồ hơn – mà hầu như bất kỳ người Việt nào cũng đều có thể thấy được từ kinh nghiệm trực tiếp của mình – các tranh luận làm cản trở tòa án địa phương và làm bừng lên nỗi thất vọng của nông dân ở mọi miền đất nước đối với chế độ.  Hiếm khi có lúc ngơi đi. Trong tháng 12, nông dân phản kháng lại việc tước đoạt quyền sở hữu đã chặn ngang QL 18 ở vừng Đông Triều, phía đông Hà Nội. Vào cuối tháng 1, nông dân Dương Nội, một làng giáp với phía tây Hà Nội đã chống trả khoảng một giờ với cảnh sát và bọn côn đồ đến dọn đường cho xe ủi đất.
Việt Nam là một nước mà ý thức hệ vẫn còn ảnh hưởng lớn đối với các quyết định đưa ra trong Đảng Cộng sản cầm quyền. Hiến pháp tuyên bố Việt Nam là một “nhà nước pháp quyền XHCN”. Vì nước này trên hình thức vẫn là “XHCN” nên đất đai phải “thuộc sở hữu của toàn dân và do Nhà nước thay mặt họ quản lý”. Tuy nhiên, khi Việt Nam loại bỏ các hợp tác xã nông nghiệp và bị thất bại trong nhiều nỗ lực khác nhằm phát triển nền kinh tế theo những nguyên tắc XHCN vào khoảng năm 1990, thì quyền sử dụng các mảnh đất nông nghiệp đã được phân về cho các hộ gia đình. Các cải cách tiếp theo đã cho phép nông dân được trao đổi hoặc bán giấy chứng nhận quyền sử dụng của họ.
Hạn chót cận kề
Trong những năm qua, việc cố gắng xây dựng “tính hợp pháp XHCN” đã dẫn đến trong một rừng luật có ý tiên liệu và giải quyết mọi vấn đề phát sinh trong đời sống quốc gia, gồm cả lĩnh vực bất động sản. Dự thảo sửa đổi Luật Đất đai đang được tranh luận dài 158 trang, hết đoạn quy định này tới đoạn khác.
Về mặt kỹ thuật, động cơ thúc đẩy các nỗ lực cải cách hiện nay là vì gần hết các giấy chứng nhận quyền sử dụng đất sẽ hết hạn vào năm 2013, vì chúng đã được cấp vào năm 1993 với thời hạn là hai mươi năm. Để giảm lo lắng, mới đây Hà Nội thông báo rằng các giấy chứng nhận hiện có sẽ được tự động gia hạn cho đến khi luật được sửa đổi xong. Hơn nữa, có vẻ gần như đã được quyết định là luật sửa đổi sẽ tăng thời hạn cho thuê đất nông nghiệp lên 50 năm.  Nhiều nhà kinh tế cùng với chuyên gia nước ngoài đã lập luận rằng, quyền sử dụng đất nên được cấp vĩnh viễn – tư nhân hoá trên thực tế – để bảo đảm nông dân sẽ không bỏ bê việc đầu tư gia tăng năng suất. Điều đó có vẻ như là một bước đi quá táo bạo đối với Đảng. Nghị quyết BCH TW ĐCSVN công bố vào đầu tháng 11 cho rằng, Nhà nước sẽ tiếp tục giao đất nông nghiệp mà các hộ gia đình canh tác, mặc dù cho một thời hạn dài hơn “để khuyến khích nông dân khẳng định mình với đất đai và yên tâm khi đầu tư sản xuất”.
Có vẻ như cũng đã được quyết định là việc chế độ sẽ vẫn can dự sâu vào việc quyết định các kế hoạch sử dụng đất, định giá đất, và duyệt xét các quyết định cho thuê tư nhân, cho đứt, thế chấp, thừa kế hoặc bán quyền sử dụng đất của tư nhân. Chỉ có Nhà nước mới có quyền quyết định việc chuyển đất ruộng để phát triển các cây trồng khác hoặc chuyển đất nông nghiệp sử dụng cho các mục đích khác. Với hai vấn đề này trên thực tế không còn bàn tới nữa, sự chú ý đã tập trung ngày càng nhiều hơn vào vấn đề gây nhiều tranh cãi là khi nào, bằng cách nào và tới mức nào Nhà nước sẽ quản lý quá trình “thu hồi” đất đã được giao cho nông dân để có thể sử dụng nó cho các mục đích khác.
Hệ thống hiện tại rõ ràng không phục vụ lợi ích của người nông dân (qua việc đền bù chưa công bằng) hoặc của các nhà đầu tư phát triển bất động sản (qua việc chưa đẩy nhanh việc giải phóng mặt bằng).
Sức mạnh thị trường
Thực tế ở đây là Việt Nam đang bước sâu vào một chuyển đổi kinh tế đòi hỏi phải chuyển những diện tích lớn đất nông nghiệp thành các khu công nghiệp, nhà ở, sân gôn, sân bay, đường cao tốc và tất cả các đặc trưng khác của một xã hội công nghiệp hiện đại. Trong khi đó, tỉ lệ phần trăm lực lượng lao động nông nghiệp toàn thời gian đang giảm xuống đều đặn, từ 73,5% năm 1993 xuống 59% năm 2003, 48% năm 2010 và 35% hoặc thấp hơn ước lượng năm 2020.
Các nhà cải cách vẫn cho rằng Việt Nam sẽ lợi về hiệu quả nếu quyền thu hồi đất của Nhà nước chỉ có thể được áp dụng trong trường hợp liên quan đến an ninh quốc gia hoặc lợi ích công cộng. Họ cho rằng cứ để việc chuyển đổi đất khác cho “thị trường” quyết định, tức là cứ để cho các nhà phát triển thương lượng với các nông dân chủ đất, thì có rất nhiều khả năng sẽ xác lập ra một mức giá thuyết phục được nông dân từ bỏ quyền sử dụng đất của mình.
Theo quy định hiện hành,  việc giải toả đất để phát triển là một quá trình vòng vèo, và đó là một lý do quan trọng khiến việc phát triển cơ sở hạ tầng bị chậm đi trên khắp Việt Nam. Ruchir Sharma — được xem như là “guru” mới về việc đầu tư vào những thị trường đang nổi lên — cho rằng chi phí giải phóng mặt bằng ở Việt Nam là đặc biệt cao.  Vì đó, hệ thống giao thông còn tụt hậu, và, theo R. Sharma, một lý do chính làm các nhà đầu tư nước ngoài đang tránh việc mở các hãng xưởng sản xuất ở Việt Nam.  Các nhà phát triển bất động sản khăng khăng rằng mối đe dọa của việc nhà nước can thiệp là cần thiết để ngăn chặn một nhúm người chống đối, làm chậm lại một dự án vô thời hạn. Theo cách nhìn đó, dễ hiểu tại sao một số nhà hoạch định chính phủ miễn cưỡng từ bỏ quyền của họ, khi thuyết phục không thành công thì cưỡng chế nông dân phải giao đất.
Đề xuất cứ để việc định giá cho thị trường quyết định khi thu hồi đất nông nghiệp để phát triển những dự án kinh tế không được chấp nhận vào năm 1993 và 2003 vì lý do ý thức hệ.  Sau đó, như trong dự thảo sửa đổi hiện tại, “giải pháp” được chọn là giám sát và kỷ luật đảng tốt hơn.
Quan điểm chính thống đó cũng được lồng vào bản dự thảo sửa đổi Luật Đất đai hiện hành, dù sự bất mãn của người dân đối với cách thực hiện các vụ cưỡng chế đã tăng theo cấp số nhân từ năm 2003. Sự bất mãn này chủ yếu là hậu quả của cuộc cách mạng thông tin trực tuyến. Với khả năng tiếp cận báo cáo về các cuộc biểu tình trên khắp Việt Nam, người nông dân đã học được cách đẩy lùi việc lạm dụng quyền lực. Các cáo buộc tham nhũng đang lan tràn. Hơn 700.000 khiếu kiện chính thức đã được ghi nhận trong ba năm qua, chủ yếu liên quan đến việc đền bù.
Quan chức địa phương được hướng dẫn để định mức đền bù “gần với giá thị trường” đối với đất nông nghiệp, nhưng trên thực tế mức giá đưa ra luôn thấp hơn rất nhiều so với mức đền bù phải chăng. Sau đó, khi việc giải toả đất diễn ra chậm quá xa so với kế hoạch, các quan chức buộc phải trông cậy vào chiến thuật nặng tay.
Dính chặt vào một hệ thống tồi
Có thể thấy các quan chức vừa là kẻ xấu vừa là những con tốt thí. Các công ty phát triển thường thuyết phục chính quyền địa phương nhận lấy trách nhiệm giải phóng mặt bằng.  Áp dụng luật hiện tại, các quan chức chỉ có thể ra giá cho nông dân vài đô la mỗi mét vuông đất, mà sau khi chuyển thành những khu nhà ở hoặc mặt bằng nhà máy, sẽ được bán với giá cao gấp 50 hoặc 100 lần. Có thể thấy trước là không phải tất cả nông dân sẽ được thuyết phục bằng những yêu cầu “hợp tác,” và rốt cuộc thì những người chống đối đến cùng phải bị cưỡng bức ra khỏi đất.
Dù biết rõ rằng giữ vai trò trung gian này sẽ làm tổn hại đến uy tín của mình, các quan chức hiếm khi bỏ qua cơ hội để gặt hái lợi lộc có được thông qua việc lại quả của các nhà đầu tư. Chắc chắn không phải tất cả các quan chức địa phương đều tham ô, nhưng hệ thống hiện tại rõ ràng là bị hỏng.  Với sự trỗi dậy của vụ Tiên Lãng tháng 1 năm 2012, dư luận Việt Nam đã không còn mơ hồ về điều đó.  Có một sự nhất trí thật sự rằng nông dân đã không được chia sẻ những lợi ích của tăng trưởng kinh tế quốc gia và trong rất nhiều trường hợp lại là nạn nhân của nó, bị tước đoạt đất đai mà chỉ được đền bù lại một phần nhỏ giá trị của nó.
Chế độ, dù miễn cưỡng hạn chế quyền lực của mình trong việc phân loại lại đất hoặc yêu cầu giao lại, ít nhất đang cố làm cho hệ thống đất đai có sức kháng cự hơn đối với sự thông đồng giữa các quan chức và các nhà đầu cơ. Các thử nghiệm với một hệ thống tự nguyện đưa ra trọng tài ở Thành phố Hồ Chí Minh được coi như là đã thành công. Đó là một đổi mới có thể sẽ len lỏi đi vào Luật Đất đai sửa đổi.
Luật sửa đổi cũng có thể quy định rất chi tiết cách thức mà quan chức địa phương thiết lập một bản định giá cho việc thu hồi đất “trên cơ sở mục đích sử dụng đất tại thời điểm định giá”, tức là, trước khi nó được chuyển mục đích sử dụng cho phát triển kinh tế. Nó cũng sẽ xác định cách thức mà cũng chính những quan chức đó sẽ thực hiện “thu hồi đất, bồi thường, trợ giúp và tái định cư … theo cách minh bạch, dân chủ, khách quan và công bằng”.
Không chắc rằng những thay đổi ở mức này sẽ thoả mãn nông dân Việt Nam. Đó là một vấn đề lớn đối với chế độ. Hà Nội từ lâu đã coi sự trung thành và ủng hộ của dân cư nông thôn là một đảm bảo đương nhiên. Tuy nhiên, nông dân không còn thấy các vấn đề đất đai chỉ đơn giản là chuyện của các quan chức xã huyện tham lam, thông đồng với các nhà đầu tư phát triển. Họ và “công luận” Việt Nam có xu hướng xem vấn đề đền bù thiếu công bằng cũng là một bệnh ung thư hệ thống mà các quan chức chóp bu sẽ không hoặc không thể chữa trị. Nói một cách đơn giản, nông dân đang mất đi niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng.
Trong các cuộc họp của Đảng, các nhà cải cách tiếp tục thúc đẩy nhiều cải cách mạnh mẽ hơn. Được biết, họ lập luận rằng thất bại trong việc thực hiện thay đổi chẳng những không đúng về mặt kinh tế mà còn làm xói mòn niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng.  Những người ngoài Đảng cùng phía với họ tiếp sức với họ bằng hàng loạt lập luận ủng hộ cải cách trên các phương tiện truyền thông.  
Điều này sẽ dẫn đến một sự thay đổi đường lối chăng? Có lẽ thế, nhưng trước hết đại diện của chính quyền các tỉnh, các bộ công nghiệp và các khu vực phát triển bất động sản và xây dựng phải được thuyết phục. Rồi các nhà lý thuyết của Đảng cũng phải được thuyết phục. Tất cả các nhóm này đều có đại diện đủ cả trong BCH Trung ương.
Nguồn: Asia Sentinel
Ghi chú: Một vài chi tiết trong bài đã được tác giả thêm vào để làm rõ hơn các ý mà tác giả muốn gửi tới các độc giả Việt Nam.
Bản tiếng Việt © BS 2012

1601. CẢI CÁCH HIẾN PHÁP ĐÃ TỚI ĐIỂM GIỚI HẠN, CÁC PHÁI Ở TRUNG QUỐC DIỄN RA CUỘC CHIẾN CÙ CƯA

“Vào cuối năm ngoái, 72 vị trí thức đã cùng ký tên vào một bản kiến nghị do giáo sư Trương Thiên Phàm ở Đại học Bắc Kinh soạn thảo … họ hy vọng cải cách Hiến pháp sẽ là chủ đề cốt lõi trong cải cách của Trung Quốc …”

bbc.co.uk

CẢI CÁCH HIẾN PHÁP ĐÃ TỚI ĐIỂM GIỚI HẠN, CÁC PHÁI Ở TRUNG QUỐC DIỄN RA CUỘC CHIẾN CÙ CƯA 

4.2.2013
Người dịch:  XYZ
Tin từ “New York Times” Mỹ ngày 4.2, được sự khích lệ bởi bài nói của nhà lãnh đạo mới kế nhiệm Tập Cận Bình, cùng sự rớt đài của cựu Bí thư thành ủy Trùng Khánh Bạc Hy Lai, phái cải cách của Trung Quốc gần đây tích cực hoạt động, kêu gọi Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCS TQ) thực thi Hiến pháp,học giả Mỹ cho rằng, đây là kết quả của sự ngẩng đầu có ý thức của người dân Trung Quốc.

Tin cho biết, tuy sau Đại cách mạng văn hóa, Trung Quốc đã thông qua Hiến pháp vào năm 1982, nhưng kể từ ngày ấy, bản Hiến pháp này dường như chỉ tồn tại trên danh nghĩa.
Song gần đây, Tập Cận Bình có một số cuộc chuyện trò với các nhà lãnh đạo khác, đã nhen lên niềm hi vọng cho các nhà cải cách. Các trí thức cùng các tạp chí có tiếng của Trung Quốc đua nhau lên tiếng, thúc giục ĐCS TQ thực thi các nguyên tắc của Hiến pháp do chính họ soạn thảo.
Tờ “Học tập thời báo” của Trường Đảng trung ương ĐCS TQ ngày 21.1 có đăng bài bình luận kiến nghị lập các hội đồng nằm dưới cơ quan lập pháp nhà nước, để bảo đảm cho cơ quan lập pháp không thông qua bất cứ một bộ luật vi hiến nào.  
Vào cuối năm ngoái, 72 vị trí thức đã cùng ký tên vào một bản kiến nghị do giáo sư Trương Thiên Phàm ở Đại học Bắc Kinh soạn thảo. Trương Thiên Phàm cho biết, họ hy vọng cải cách Hiến pháp sẽ là chủ đề cốt lõi trong cải cách của Trung Quốc, cải cách của Trung Quốc trước đây chỉ chuyên về chủ đề kinh tế, song cải cách kinh tế nếu không kết hợp với cải cách chính trị hoặc cải cách Hiến pháp thì sẽ nảy sinh vấn đề.  
Bạc Hy Lai bị điều tra kỹ lưỡng là một sự cổ vũ lớn đối với những người theo chủ nghĩa tự do. Ngô Tư, chủ trang “Viêm hoàng Xuân thu” được sự ủng hộ của phái cải cách cho biết, ông giành hết nhiệt tình cho cải cách Hiến pháp, nhưng Hiến pháp vẫn còn rất nhiều vấn đề cần phải bàn bạc.
Nhà học giả về vấn đề Trung Quốc Sam Crane tại Williams College, Massachusetts, Mỹ, cho biết,  tất cả các nước lớn đều có một bản hiến pháp, do đó Trung Quốc cũng cần phải có, nhưng Hiến pháp của Trung Quốc lại đang hạn chế các mặt quyền lực chính phủ và bảo vệ tự do cá nhân, đồng thời không phát huy được tác dụng thực sự, còn hiện giờ tình hình đang có sự thay đổi.

Crane nói,  gần đây các học giả Trung Quốc ra sức bảo vệ tính hợp pháp của Hiến pháp, rất có thể là do ý thức về quyền lợi ở người dân Trung Quốc đã dần dần được thức tỉnh.

 Những người thuộc phái cải cách Hiến pháp cho biết, so với bản “Hiến Chương 08”, ĐCS TQ hẳn sẽ dễ dàng tiếp nhận phương thức của họ hơn. “Hiến Chương 08” là một bản kiến nghị trên mạng kêu gọi từng bước tiến hành cải cách chính trị, với hàng ngàn người ký tên ủng hộ, song bản kiến nghị này đã bị cấm chính thức.

Năm 2009, Lưu Hiểu Ba là một trong những người soạn thảo “Hiến Chương 08” đã bị kết án 11 năm tù giam vì tội lật đổ nhà nước, vợ  ông là Lưu Hà đã bị quản thúc tại gia. Lưu Hiểu Ba được trao giải Nobel Hòa bình vào năm 2011.
    
Tuy nhiên, trong ĐCS TQ đã có thái độ cảnh giác và thù địch trước mọi động dạng về hiến pháp gần đây. Mấy tuần nay, người ta không thể tìm được từ “hiến pháp” nào trong các tiểu blog. Nhiều trang web đã bị xóa những nội dung có liên quan đến hoạt động kiến nghị của tổ chức Trương Thiên Phàm. Trương Thiên Phàm thì nghiêng hơn về ý nói rằng kiến nghị lần này là một sáng kiến.
Nguồn: bbc.co.uk
Bản tiếng Việt © Ba Sàm 2013    

1600. Hiến pháp, những “trò khỉ” và chuyện góp ý hay không

Đồng Phụng Việt

Hiến pháp, những “trò khỉ” và chuyện góp ý hay không

08-02-2013

Đồng Phụng Việt:  “Kiến nghị 72” cũng có thể sẽ tiếp tục vào sọt rác như nhiều kiến nghị khác nhưng với mình, tất cả các kiến nghị đã bị Đảng xem như rác đều có giá trị. Nó là hình thức nhắc nhở Đảng một cách công khai và rất đường hoàng rằng, càng ngày, càng nhiều nhân sĩ, trí thức, công chúng thuộc đủ mọi vùng, miền, thành phần xã hội, tôn giáo, kể cả cán bộ, Đảng viên của Đảng, không đồng tình với những việc Đảng làm. Rằng các hình thức trấn áp không còn hiệu quả nữa. Rằng tất cả các trò bịp bợm sẽ bị vô hiệu hóa, sẽ trở thành phản tác dụng và tất nhiên, “mỡ nó” sẽ được dùng để “rán nó”…

Năm 2013 khởi đầu bằng một sự kiện mà tới bây giờ vẫn còn rất “nóng”, đó là chuyện Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992 của Đảng, công bố “Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992” để công chúng góp ý.
Xét về tính chất thì đây là một “sinh hoạt chính trị” do Đảng đề xướng và thực tế cho thấy là đến giờ, Đảng đã đạt được một số “thành quả nhất định” từ đợt “sinh hoạt chính trị” này.
Nhiều blogger, facebooker đã nêu ý kiến, thảo luận về các góp ý cho “Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992”. Trong đó, đáng chú ý nhất là “Kiến nghị về Sửa đổi Hiến pháp” do 72 nhân sĩ, trí thức khởi xướng (ở đây, mình xin tạm gọi là “Kiến nghị 72”).
Ngoài 7 đề nghị cụ thể, 72 vị nhân sĩ, trí thức khởi xuớng “Kiến nghị 72” còn giới thiệu một bản Hiến pháp do họ tự soạn thảo với 9 chương và 81 điều (1). Tính đến ngày 5 tháng 2, sau 12 đợt thu thập chữ ký, “Kiến nghị 72” có hơn 2.500 công dân thuộc đủ các vùng, miền, thành phần xã hội, tôn giáo, tuyên bố ủng hộ.
Tuy nhóm khởi xướng “Kiến nghị 72” vẫn còn tổ chức thu thập chữ ký ủng hộ “Kiến nghị 72” nhưng hôm 4 tháng 2 vừa qua, họ đã cử 15 vị đại diện đến Văn phòng Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp, để trao “Kiến nghị 72”.
Nói cách khác, nhóm khởi xướng “Kiến nghị 72” và những công dân tuyên bố ủng hộ kiến nghị này đã làm xong công việc của họ, theo đúng đề nghị của Đảng. Phải chờ “hồi sau mới rõ” Đảng sẽ thực thi trách nhiệm của phía “xin góp ý” với bên đã tích cực “cho ý kiến” như thế nào.
Dù chưa biết Đảng sẽ tiếp nhận “Kiến nghị 72” và ứng xử với cả “Kiến nghị 72” lẫn những người tuyên bố ủng hộ kiến nghị ra sao, song mình vẫn thấy việc soạn thảo, tuyên bố ủng hộ, gửi “Kiến nghị 72” cho Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp là điều hết sức cần thiết.
1.
Trong 68 năm ở vị trí tổ chức chính trị nắm giữ quyền lãnh đạo nhà nước và xã hội tại Việt Nam (1945-2013), Đảng đã “chế tạo thành công và đưa vào sử dụng” năm bản Hiến pháp (1946, 1959, 1980, 1992, 2001 – bản sửa đổi bản 1992 và đây mới thật sự là bản Hiến pháp hiện hành).
Nếu mình không lầm thì cả trong lịch sử nhân loại, lẫn pháp chế sử của loài người, Đảng CSVN là tổ chức chính trị duy nhất lập – giữ kỷ lục về “chế tạo và sử dụng Hiến pháp”. Dưới “sự lãnh đạo tài tình và sáng suốt” của Đảng, “Hiến pháp” trở thành một thứ áo khoác, thường xuyên được cắt – may “cho phù hợp với tình hình và nhiệm vụ trong giai đoạn mới”, “bảo đảm vai trò lãnh đạo toàn diện, tuyệt đối của Đảng” tại Việt Nam.
Khi “Hiến pháp” không còn nguyên nghĩa và được “chế tạo, sử dụng” như một thứ áo khoác, có lẽ không ngoa nếu gọi đó là “trò khỉ”. Riêng với Hiến pháp, Đảng đã có năm lần chơi… “trò khỉ” và hình như Đảng toan giở “trò khỉ” thêm một lần nữa.
Sở dĩ mình nói như thế vì lần này, kế hoạch “sửa đổi Hiến pháp” cũng có đầy đủ các dấu hiệu của một thứ “trò khỉ”. Nếu không có thời gian đọc, phân tích nhưng muốn biết “trò” này “khỉ” đến mức nào, các bạn ít theo dõi thời sự có thể tìm xem “Teo dần quyền con người trong Hiến pháp” của bác Hoàng Xuân Phú (2).
Dẫu thấy và đã chỉ ra rất rõ, rất thuyết phục về “tính khỉ” trong trò khỉ mang tên “sửa đổi Hiến pháp 1992” nhưng bác Phú vẫn tham gia nhóm soạn thảo, gửi “Kiến nghị 72”. Vì sao? Phải chăng cả bác Phú lẫn 71 vị còn lại trong nhóm soạn thảo, gửi “Kiến nghị 72” và hơn 2.500 công dân đã chính thức tuyên bố ủng hộ kiến nghị này đều ngây thơ và làm chuyện hết sức vô ích như bạn Kami nhận định trong bài “Vì sao tôi không góp ý và ký kiến nghị sửa đổi Hiến pháp?” (3)?
Suy nghĩ mà bạn Kami trình bày qua “Vì sao tôi không góp ý và ký kiến nghị sửa đổi Hiến pháp?” khá phổ biến nhưng theo mình, lối suy nghĩ và cách hành xử đó không đúng trong bối cảnh như hiện nay.
Tên tuổi, lai lịch của từng vị trong danh sách 72 vị khởi xướng “Kiến nghị 72” cho thấy, có ráng cũng không thể xếp bất kỳ ai vào diện “ngây thơ”. Tất cả đều thuộc nhóm “dư hiểu biết và thừa kinh nghiệm” cả về Đảng lẫn hiện tình chính trị Việt Nam. Mình không tin có vị nào trong số 72 vị này tin chắc, rằng Đảng sẽ tiếp nhận “Kiến nghị 72” một cách vui vẻ, trọng thị và xem xét kiến nghị đó một cách nghiêm túc. Vậy thì tại sao họ vẫn soạn – giới thiệu – kêu gọi ủng hộ – gửi?
Mình không dám võ đoán nhưng nếu mình là Đảng thì rõ ràng “Kiến nghị 72” là thứ rất khó nuốt nhưng không nuốt thì cũng giống như tự khắc họa cho “tính khỉ” của “trò khỉ”, được đặt tên là “sửa đổi Hiến pháp 1992” rõ nét hơn và thiên hạ thêm chán ghét hơn..
“Kiến nghị 72” cũng có thể sẽ tiếp tục vào sọt rác như nhiều kiến nghị khác nhưng với mình, tất cả các kiến nghị đã bị Đảng xem như rác đều có giá trị. Nó là hình thức nhắc nhở Đảng một cách công khai và rất đường hoàng rằng, càng ngày, càng nhiều nhân sĩ, trí thức, công chúng thuộc đủ mọi vùng, miền, thành phần xã hội, tôn giáo, kể cả cán bộ, Đảng viên của Đảng, không đồng tình với những việc Đảng làm. Rằng các hình thức trấn áp không còn hiệu quả nữa. Rằng tất cả các trò bịp bợm sẽ bị vô hiệu hóa, sẽ trở thành phản tác dụng và tất nhiên, “mỡ nó” sẽ được dùng để “rán nó”…
Thành ra, nếu bạn cũng muốn nhắc nhở Đảng một cách công khai và rất đường hoàng như vậy, hãy tuyên bố ủng hộ “Kiến nghị 72” bằng chữ ký của bạn.
2.
Sẵn dịp Đảng mời gọi góp ý “sửa đổi Hiến pháp 1992”, mình muốn thưa riêng với các bác lãnh đạo Đảng đôi lời.
Thưa các bác, trong chính trị, niềm tin là một loại “vốn đặc biệt”. Do ngu dốt, chủ quan, lại còn tham và ác, các bác đã tiêu sạch khoản “vốn đặc biệt” này. Lẽ ra nên ngừng “chơi”, các bác vẫn muốn “gỡ gạc” bằng cách bày thêm một ván bài nữa. Trong ván bài “củng cố và giữ quyền lực”, các bác không chỉ đã “cháy túi” mà thiên hạ còn tỏ tường việc các bác chuyên đánh “bạc bịp”. Trò “sửa đổi Hiến pháp 1992” do các bác bày ra giống như chuyện “lột nốt” và “đặt cược” bằng “cái quần đùi”. Nó vừa thảm hại, vừa nhiều rủi ro.
Ở tình thế như hiện nay, các bác nên làm cho thiên hạ thương, đừng tiếp tục hành xử theo kiểu vừa gian, vừa láo. Các bác cũng nên thôi hoang tưởng về khả năng “Muôn năm trường trị. Nhất thống giang hồ” như Nhậm Ngã Hành trong “Tiếu ngạo giang hồ” của Kim Dung. Hãy xem “Kiến nghị 72” là một cơ hội. Bỏ qua cơ hội cuối cùng này, các bác sẽ mất luôn cái “quần đùi”, hoàn toàn trần truồng, ở không được mà về cũng chẳng còn lối.
——-
Chú thích
(1) Kiến nghị về Sửa đổi Hiến pháp 1992
(2) Teo dần quyền con người trong Hiến pháp
(3) Vì sao tôi không góp ý và ký kiến nghị sửa đổi Hiến pháp?
Nguồn: Đồng Phụng Việt

VIỆT NAM 1945-1995 – Chương 3: Chính sách Cải cách Ruộng đất

Chương 3: Chính sách Cải cách Ruộng đất

GS Lê Xuân Khoa

Ông Hoàng Quốc Việt kể lại rằng hồi ấy, ông chạy về trung ương, báo cáo việc hệ trọng này với ông Hồ Chí Minh. Ông Hồ chăm chú nghe rồi phát biểu: “Không ổn! Không thể mở đầu chiến dịch bằng cách nổ súng vào một phụ nữ và lại là người từng nuôi cán bộ cộng sản và là mẹ một Chính ủy trung đoàn Quân đội Nhân dân đang tại chức.” Ông hẹn sẽ can thiệp, sẽ nói ông Trường Chinh về chuyện hệ trọng và cấp bách này!
Thế nhưng không có gì động đậy theo hướng đó cả! Bởi vì người ta mượn cớ là đã quá chậm. Các phóng viên hạ phóng tham gia cải cách đã viết sẵn bài tố cáo, lên án, kết tội bà Năm rồi. Lập luận của “những phái viên đặc biệt của Mao Chủ tịch” là: “Việc con mụ Năm đã làm chỉ là giả dối, nhằm chui sâu, leo cao vào hàng ngũ cách mạng để phá hoại. Bản chất của giai cấp địa chủ là rất ngoan cố, xảo quyệt, tàn bạo, chúng không từ một thủ đoạn nào để chống phá cách mạng. Nông dân phải luôn luôn sáng suốt, nhận rõ kẻ thù của mình, dù chúng dở thủ đoạn nào.”
Tôi hỏi ông Hoàng Quốc Việt vậy thì ông nghĩ sao về câu chuyện này? Lúc ấy là năm 1987, đã có “đổi mới”, “nói thẳng và nói thật”. Ông nói: “Đến bác Hồ biết là không đúng cũng không dám nói với họ!”15
…..
Bài học về những sai lầm trong quá khứ không những chỉ giúp tránh lặp lại những sai lầm tương tự trong tương lai mà còn giúp cho việc xác định đúng hướng đi và thiết lập được những chính sách có hiệu lực trong công cuộc phát triển đất nước và bảo vệ tinh thần độc lập của dân tộc, nhất là trước nỗi đe dọa thường trực của đầu óc bá quyền Trung Quốc.

Đây là nguyên nhân thứ ba và cũng là nguyên nhân trực tiếp gây nên cuộc di cư ào ạt vào Nam của ngót một triệu dân miền Bắc. Mặc dù theo hiệp định Genève 1954, việc chia đôi đất nước chỉ là tạm thời và một cuộc tổng tuyển cử sẽ được tổ chức vào tháng Bảy 1956 để cho nhân dân hai miền bỏ phiếu về vấn đề thống nhất đất nước,¹ gần một triệu người đã quyết định từ bỏ nhà cửa, ruộng vườn, mồ mả tổ tiên, công việc làm ăn và bà con bạn bè để dấn thân vào một cuộc phiêu lưu không có gì đảm bảo cho tương lai, chỉ vì muốn có một đời sống tự do hơn. Số người ra đi đáng lẽ đã không nhiều nếu Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà (VNDCCH) cứ tập trung nỗ lực vào công cuộc kháng chiến và khoan thi hành chính sách cải cách ruộng đất cùng phong trào chỉnh huấn nhằm thanh lọc hàng ngũ cán bộ và trí thức. Những biện pháp này bắt đầu được áp dụng lẻ tẻ từ sau Cách Mạng tháng Tám 1945 và, sau nhiều lần điều chỉnh bổ sung, được chính thức thi hành từng bước từ 1953 cho đến 1955 mới trở thành toàn diện và triệt để. Vì có nhiều sai lầm tai hại, chiến dịch cải cách ruộng đất phải chấm dứt vào tháng Bảy 1956.
Lúc đầu, chính sách cải cách mộng đất được giới hạn tại những vùng do Việt Minh kiểm soát với mục đích động viên một lực lượng chiến đấu và sản xuất quan trọng trong công cuộc kháng chiến chống Pháp. Những biện pháp “giảm tô, giảm tức”² và phân phối một số ruộng đất cho giới bần cố nông thi hành trong những năm đầu là những bước chuẩn bị cho cuộc cách mạng “long trời lở đất” ở nông thôn sau khi chiến tranh chấm dứt. Để có thể huy động sự ủng hộ của mọi thành phần nhân dân vào các nỗ lực kháng chiến, chính sách cải cách ruộng đất được thi hành dẫn dần từng bước một. Điều đó cũng phù hợp với đường lối của đảng cộns sản trong giai đoạn chuyển tiếp là thực hiện cuộc cách mạng dân chủ tư sản trước khi tiến đến chuyên chính vô sản. Lập trường đấu tranh giai cấp trong giai đoạn này là: “Dựa vững chắc vào bần nông và cố nông, đoàn kết chặt chẽ với trang nông và liên minh với phú nông; phá bỏ sự bóc lột của phong kiến từng bước một trong khi phân biệt rõ các thành phần nông thôn khác nhau; gia tăng sản xuất; đẩy mạnh kháng chiến tiến lên.”³ Từ 1949, nhà nước đã xác định chính sách bằng nhiều sắc lệnh và thông tư nhưng đến tháng Mười Hai 1953 thì quốc hội mới hoàn chỉnh sắc lệnh qui định toàn bộ chính sách và thể thức thi hành cải cách ruộng đất.⁴
Mặc dù mới chỉ là những bước thí nghiệm và chuẩn bị, khi nhà nước tiến đến việc chỉnh huấn cán bộ và trí thức, phân định thành phần nông thôn, vận động quần chúng đấu tranh chống địa chủ và thiết lập toà án nhân dân, thì nỗi kinh hoàng đã lan tràn trong mọi giới, ngoại trừ thành phần bần cố nông và giới lãnh đạo đảng cộng sản. Do đó, chỉ trong thời hạn 300 ngày ấn định bởi hiệp định Genève⁵ đã có ngót 900 ngàn người rời bỏ miền Bắc vào miền Nam trong khi chỉ có trên 4,000 người ở trong Nam chọn trở về ngoài Bắc sinh sống, không kể khoảng 140,000 bộ đội Việt Minh phải rút ra Bắc theo quyết định của hội nghị Genève.
Trong phạm vi lịch sử tị nạn 1954, chương sách này sẽ chỉ đề cập đến những chính sách và biện pháp cải cách ruộng đất trong khoảng từ tháng Giêng 1948 đến tháng Năm 1955, tức là từ lúc chính sách bắt đầu được hoạch định qui mô cho đến những ngày cuối cùng của thời hạn người dân được phép di cư giữa hai miền Nam-Bắc. Tuy nhiên, để phù hợp với mục đích của cuốn sách là rút ra những bài học của quá khứ, chương này cũng sẽ trình bày một cái nhìn bao quát về cao điểm của chiến dịch “phóng tay phát động quần chúng” trong những năm 1955-1956, tiêu diệt giai cấp địa chủ một cách máy móc và tàn khốc với những hậu quả nguy hại cho chính chế độ khiến cho nhà nước phải ngưng thi hành chính sách, công khai nhìn nhận lỗi lầm và tìm cách sửa sai.
Cải cách ruộng đất vốn là một chính sách trọng yếu của chủ nghĩa cộng sản. Sau cuộc cách mạng tháng Mười 1917, Lenin đã cho thực hiện ở Nga một cuộc cải cách ruộng đất sâu rộng và triệt để, làm gương mẫu cho tất cả các nước cộng sản khác ở Đông Âu và Á châu. Theo chính sách này, trước hết nông dân nghèo được cấp phát ruộng đất đồng đều để không còn bị lệ thuộc vào địa chủ nào khác hơn là chính mình, sau đó sẽ được tổ chức và hướng dẫn vào sinh hoạt canh tác tập thể để cho cuộc sống dưới chế độ bao cấp được đảm bảo hơn về mọi mặt. Như Lenin đã viết:
Người công nhân vô sản nói với nông dân: “chúng tôi sẽ giúp cho các bạn đạt tới ‘chủ nghĩa tư bản lý tưởng’, vì tình trạng bình đẳng về tư hữu ruộng đất chính là chủ nghĩa tư bản được lý tưởng hoá trên quan điểm của người hữu sản nhỏ. Đồng thời, chúng tôi cũng sẽ chứng tỏ cho các bạn thấy sự thiếu sót của hệ thống này và sự cần thiết phải tiến tới việc canh tác đất đai tập thể.”⁶
Theo tác giả Trần Phương, nguyên Phó Thủ tướng Cộng Hoà Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam (CHXHCNVN), thì ngay từ khi thành lập năm 1930, đảng Cộng sản Đông Dương đã xác định nhiệm vụ chủ yếu của cách mạng là “…một mặt tranh đấu phá hủy tàn tích của chế độ phong kiến, những hình thức bóc lột của thời tiền tư bản và hoàn tất cuộc cách mạng triệt để về ruộng đất; mặt khác, tranh đấu phá hủy nền thống trị của chủ nghĩa đế quốc Pháp và giành lại độc lập hoàn toàn cho các nước Đông Dương. Hai nhiệm vụ này quan hệ chặt chẽ với nhau, vì việc lật đổ giai cấp phong kiến và hoàn thành cuộc cách mạng ruộng đất đòi hỏi sự hủy diệt chủ nghĩa đế quốc; ngược lại, không có việc phá bỏ hệ thống phong kiến thì việc hủy diệt chủ nghĩa đế quốc cũng không thể thành tựu được.”⁷
Trong giai đoạn đầu, đảng CSĐD chủ trương liên kết thành phần công nông với mọi thành phần xã hội khác để thực hiện cuộc cách mạng dân chủ tư sản chống lại kẻ thù chung là chủ nghĩa đế quốc. Tháng Năm năm 1941, Hội nghị lần thứ 8 của ủy Ban Trung Ương Đảng họp tại Pắc Bó, Cao Bằng, chính thức hoá việc thành lập Việt Nam Độc Lập Đồng Minh, gọi tắt là Việt Minh, với ý nghĩa của một mặt trận dân tộc thống nhất chống đế quốc đồng thời chuẩn bị thực hiện cuộc cách mạng dân chủ tư sản này. Sau khi Việt Minh giành được chính quyền bằng Cách Mạng tháng Tám 1945, chính quyền địa phương ở một số nơi đã tịch thu ruộng đất của thực dân Pháp và “Việt gian” để phân chia cho các tá điền, đồng thời cắt giảm địa tô mà tá điền phải trả cho địa chủ. Để khuyến khích nông dân tham gia tranh đấu, Bộ Nội vụ VNDCCH đã ra một thông tư trong tháng Mười một 1945 cắt giảm địa tô xuống còn 25 phần trăm.
Tháng Giêng năm 1948, Hội nghị ủy Ban Trung Ương Đảng đưa ra những biện pháp cụ thể để thi hành chính sách ruộng đất, gồm có:
- thi hành toàn diện biện pháp giảm tô 25% mà nhiều nơi còn trễ nải;
- bãi bỏ mọi khoản tiền thúê phải trả thêm;
- bãi bỏ hệ thống trung gian trong việc thuê ruộng đất;
- thực hiện công bằng việc phân chia công điền công thổ;
- trao cho nông dân những ruộng đất và tài sản của thực dân Pháp, và tổ chức lại những đất đai của Pháp mà Chính phủ đang tạm thời quản lý;
- tạm thời trao lại cho nông dân hoặc cho quân đội khai thác những đất đai tài sản của những người Việt Nam đã đi sang hàng ngũ địch;
- đặt dưới quyền sử dụng của các uỷ ban Kháng chiến tỉnh những đất đai tài sản của những địa chủ đã vắng mặt một thời gian hoặc đang cư ngụ trong vùng địch chiếm đóng, để cho những tài sản này được dùng vào việc tiếp tế cho nạn nhân chiến tranh hay cấp khí giới cho việc phòng thủ làng xã, v.v. Chính phủ bảo đảm hoàn trả tiền thuê mướn cho điền chủ khi họ trở về nếu họ được công nhận là xứng đáng được bồi hoàn;
- thực hiện cuộc điều tra các món nợ của nông dân để ấn định lại lãi suất.⁸
Một “Hội đồng Giảm tô” được thành lập do sắc lệnh số 78/SL ngày 14 tháng Bảy 1949, tiếp theo là thông tư liên bộ số 152/NVI ngày 23.07.49 miễn giảm tô cho các chiến sĩ và nhân viên chính phủ làm chủ đất miễn là diện tích ruộng cho thuê không quá ba mẫu. Ngày 21.08.49 lại có thông tư liên bộ số 33/NVL hướng dẫn việc phân chia đất của “Pháp kiều và Việt gian” cho nông dân không có ruộng, ưu tiên dành cho thương binh và gia đình tử sĩ, nhưng nhấn mạnh rằng việc phân chia này chỉ có tính chất tạm thời; đến ngày 21.12.49 thì có thông tư bổ túc bỏ hai chữ “tạm thời” trong thông tư trước. Sau đó, vì nhận thấy có sự phức tạp trong việc chia những ruộng đất bỏ trống, nhà nước ra pháp lệnh số 25/FL ngày 19 tháng Hai 1950 về quản lý ruộng đất, ấn định ba loại đất bỏ trống: đất của “Việt gian” hợp tác với Pháp, đất của những người còn đang sống trong vùng địch nhưng không hợp tác với Pháp, và đất của những người không biết đang ở đâu. Đối với loại thứ nhất, đất bị tịch thu làm của công; đốì với loại thứ hai, đất bị trưng dụng toàn bộ hay một phần và sau này có thể trả lại cho chủ đất sau khi khấu trừ các chi phí hành chánh; đối với loại thứ ba, đất chỉ bị tạm giữ và sẽ được trả lại cho chủ đất sau khi khấu trừ chi phí.
Ngày 22 tháng Năm, 1950, chính phủ ban hành pháp lệnh số 89/FL xoá bỏ tất cả những món nợ mà nông dân vay trước 1945, những món nợ sau 1945 mà tổng cộng số tiền lời đã trả cao hơn 100% số vốn vay, những món nợ mà người vay là những người đã bỏ mình vì kháng chiến, và những món nợ mà chủ nợ là những kẻ có tội với kháng chiến. Cũng trong ngày 22.05.1950 lại có pháp lệnh số 9Q/FL ấn định việc quốc hữu hóa đất đai và chia cho nông dân nghèo với những điều khoản đáng chú ý như:
Điều 2 – Tất cả những đồng ruộng không được chủ đất canh tác trong thời gian 5 năm sau ngày ban hành pháp lệnh này đều thuộc quyền sở hữu của nhà nước.
Điều 3 – Tất cả những ruộng đất bỏ hoang ấy, sau khi bị tịch thu, sẽ được tạm thời cấp phát cho nông dân nghèo.
Điều 4 qui định việc tạm cấp đất cho nông dân nghèo trong 10 năm, miễn thuế trong 3 năm, và điều 5 qui định rằng đối với những đất bỏ trông chưa tới 5 năm, chủ đất có thể bị bắt buộc phải canh tác ngay lập tức, hoặc phải để cho quân đội nhân dân canh tác, hoặc phải cho người khác mượn để canh tác. Nếu chủ đất không chịu tự nguyện cho mượn đất, uỷ Ban Kháng Chiến/Hành Chánh địa phương sẽ can thiệp và ấn định các điều kiện của hợp đồng cho thuê đất. Điều 6 cho biết thêm là trong trường hợp UBKC/HC phải can thiệp, thời gian cho thuê đất sẽ được ấn định là từ ba đến mười năm, tuỳ theo khả năng khai thác và sản xuất mau hay chậm. Sau cùng, điều 8 xác định hai trường hợp không áp dụng pháp lệnh này: (1) những đồn điền trồng cây kỹ nghệ có thâu hoạch theo mùa hàng năm; (2) những đất bỏ trông vì chủ nhân tham gia kháng chiến nên không trồng trọt được.⁹
Trong những năm đầu, vì tình hình chiến sự và những vùng đất do Việt Minh kiểm soát còn giới hạn, công cuộc cải cách ruộng đất chỉ được thi hành lẻ tẻ dưới hình thức giảm tô giảm tức và phân chia những thửa ruộng đã tịch thu cho nông dân nghèo để họ hết lòng phục vụ kháng chiến, nhất là xung vào những đoàn dân công đi làm đường và tải súng đạn cho quân đội. Nhưng kể từ 1950, sau khi VNDCCH được Trung Quốc và Liên Xô chính thức bang giao và thúc giục công khai hoá đảng cộng sản,¹⁰ nhiều văn bản pháp lý về cải cách ruộng đất đã được ban hành và thực hiện qui mô hơn, sau đó được đúc kết trong sắc lệnh số 87/SL ngày 5 tháng Năm, 1952. Sắc lệnh này nói chung vẫn dành cho giai đoạn chuyển tiếp hơn là thiết lập một qui chế mới và lâu dài về vấn đề sở hữu đất. Mục đích của sắc lệnh như được ghi trong “lời mở đầu” và “nguyên tắc tổng quát” là để cho việc phân chia ruộng đất được thi hành một cách thích hợp hơn trong thời gian kháng chiến, tăng gia sản xuất, tăng cường sự kết hợp lực lượng nông dân lao động. Một điểm quan trọng khác trong sắc lệnh này là việc bãi bỏ công điền công thổ đã có từ lâu đời — kể cả đất dùng trong việc thờ cúng các thần linh — để chia cho nông dân trong làng hay huyện. Những đất bán công như đất do các vua chúa đời trước cấp cho các vị công thần, đất do tư nhân hiến tặng cho chùa chiền hay nhà thờ và những đất bỏ hoang cũng đều nằm trong loại này.
Việc chia đất được giới hạn tối đa cho gia đình bần cố nông là 0.5 ha mỗi đầu người, được coi là vừa đủ cho họ tự nuôi sống và đóng thuế nông nghiệp. Vì không có đủ đất để chia cho tất cả mọi nông dân nghèo nên ưu tiên sẽ dành cho cựu chiến sĩ, gia đình liệt sĩ, đoàn viên các lực lượng du kích, v.v… Một hệ thống luân phiên sử dụng cũng được thiết lập trong trường hợp phân chia đất công: người thụ hưởng được sử dụng đất từ 3 đến 5 năm, sau đó phải trả lại cho làng để giao cho người kế tiếp trên danh sách. Một “ủy ban nông nghiệp” có trách nhiệm phân phát ruộng đất công được thành lập ở mỗi làng gồm có chủ tịch hay đại diện UBKC/HC, đại diện mặt trận Liên Việt, đại diện ủy ban nông nghiệp và một hay hai đại diện nông dân.
Sắc lệnh 87/SL được bổ sung bằng sắc lệnh số 149/SL ngày 12.04.1953, trước hết giảm địa tô thêm 25 phần trăm hay hơn nữa “để cho tiền thuê đất không thể vượt quá trị giá 1/3 số hoa màu thu hoạch được.” Sắc lệnh 149/SL xác nhận pháp lệnh số 89/FL năm 1950 với một số điều bổ sung, xoá bỏ hết các món nợ vay trước Cách mạng tháng Tám 1945 và cho tạm ngưng trả những món nợ sau Cách mạng nếu con nợ thuộc thành phần được ưu đãi (cựu chiến sĩ, gia đình liệt sĩ…) và chủ nợ còn đang sống trong vùng “địch” kiểm soát. Tất cả tài sản ruộng đất của “đế quốc” Pháp, “Việt gian” và “địa chủ ác ôn” đều bị tịch thu để cấp phát cho những nông dân vô sản chưa được chia phần trước đây, ưu tiên vẫn được dành cho thành phần ưu đãi của chế độ. Sắc lệnh số 149/SL cũng xác nhận và bổ sung pháp lệnh số 90/FL năm 1950 về ruộng đất bỏ hoang của những người sống trong vùng quốc gia kiểm soát. Ruộng đất này được tạm thời cấp phát cho nông dân nghèo canh tác mà không phải trả địa tô, nhưng khi chủ nhân trở về họ sẽ được ưả lại ruộng đất nếu không bị kết tội phản động. Đất bỏ hoang khôna được canh tác trong hai năm (thay vì 5 năm) sẽ thuộc quyền sở hữu của nhà nước. Để cho việc thi hành chính sách được đồng đều. một “ủy ban Nông nghiệp” được thành lập ở mọi cấp, từ chính phủ trung ương xuống đến UBKC/HC cấp làng xã. Ủy ban nông nghiệp trung ương ngoài Thủ tướng làm chủ tịch, còn có Bộ trưởng Canh nông, Bộ trưởng Nội vụ, một đại diện Mặt trận Liên Việt và hai đại diện nông dân.
Với chính sách giảm tô, xoá nợ và phân chia ruộng đất như vậy, nhiều địa chủ đã phải lập công với kháng chiến bằng cách “tự nguyện” cống hiến một phần lớn tài sản của mình cho chính phủ. Những thành tích tốt đẹp này đều được tuyên dương trên báo chí và đài phát thanh, chẳng hạn ngày 26 tháng Hai 1951, đài Tiếng Nói Việt Nam đã loan báo: “Ông Nguyễn Duy Diễn, địa chủ ở Bắc Giang… đã tặng cho chính phủ 700 mẫu ruộng (khoảng 660 acres), 19 con trâu và một số gia súc khác. Hơn nữa, ông còn giảm địa tô xuống dưới mức ấn định bởi chính phủ. Ông đã tặng nhiều hơn tất cả những địa chủ mà ông quen biết…”¹¹ Sau này, khi việc qui định thành phần nông thôn đã được chính thức ấn định và phong trào “tố khổ” địa chủ bắt đầu lan rộng, việc tự nguyện hiến đất cho chính phủ trở thành một ân huệ chỉ dành cho những địa chủ có công với cách mạng. Có nhiều trường hợp, nhất là khi có cố vấn Trung quốc trực tiếp chỉ đạo (như sẽ được nói đến dưới đây), thì ngay cả những địa chủ có công với cách mạng cũng không còn được phép cống hiến ruộng đất mà sẽ bị tịch thu toàn bộ tài sản và bị đem ra toà án nhân dân xét xử. Theo quan điểm đấu tranh giai cấp, địa chủ đương nhiên là thành phần thù địch của nông dân cho nên mọi hành động tỏ ra yêu nước hay có công với cách mạng của địa chủ đều chỉ là thủ đoạn xảo trá, che giấu mưu đồ đen tối trong khi chờ đợi cơ hội khôi phục lại quyền lực. Nhân dân cần phải tỉnh táo và thẳng tay tiêu diệt họ. Việc thiết lập các “nông hội” ở mỗi làng xã với thành phần đa số là bần cố nông và thiểu số là trung nông nhằm loại bỏ hoàn toàn thành phần phú nông và địa chủ.
Cũng nên biết thêm là chính sách ruộng đất luôn luôn đi đôi với một hệ thống thuế nông nghiệp thiết lập năm 1951 nhằm cải thiện đời sống của giới nông dân nghèo. Thuế này được đánh trên căn bản tổng gộp lợi tức nông nghiệp, từ 6 đến 10 phần trăm đôi với bần nông, 15 đến 20 phần trăm đối với trung nông và từ 30 đến 50 phần trăm đối với phú nông. Đây là chính sách bần cùng hoá trung nông và phú nông nhưng thực tế thì ngay cả bần cố nông cũng vẫn không đủ ăn, rốt cuộc tất cả đều phải tham gia canh tác tập thể và hợp tác xã nông nghiệp, đúng với đường lối của Lênin.
Để phân biệt được “bạn” với “thù” trong việc thi hành chính sách ruộng đất, sắc lệnh số 239/B.TLP ngày 2 tháng Ba 1953 qui định năm thành phần nông thôn, nội dung khá phức tạp và không được rõ ràng, để cho các UBKC/HC địa phương tùy tiện quyết định. Đại khái, năm thành phần nông thôn gồm có:

1. Địa chủ là những người có nhiều ruộng đất nhưng không trực tiếp canh tác mà chỉ thâu địa tô, thường thường qua người trung gian vì nhiều địa chủ còn có nghề nghiệp và cơ sở làm ăn ở thành thị.
2. Phú nông là những người không có nhiều ruộng đất bằng địa chủ, có tham gia vào việc canh tác nhưng cũng cần mướn tá điền hoặc cho thuê đất lấy địa tô.
3. Trung nông là những người chỉ có vừa đủ ruộng đất, gia súc và dụng cụ canh tác để nuôi sống gia đình mình.
4. Bần nông là những nông dân có ít ruộng đất, không đủ nuôi sống gia đình nên phải đi làm thêm hoặc phải thuê đất và trâu cày của địa chủ.
5. Cố nông là những nông dân vô sản chỉ có thể sinh sống bằng cách đi làm thuê cho địa chủ hoặc phú nông.

Ngoài ra, còn hai thành phần trung nông và phú nông đặc biệt khác: (1) những cán bộ, chiến sĩ có công, gia đình tử sĩ, V. V. trở thành trang nông sau khi được chia đất nhưng vì nhiệm vụ kháng chiến hay trong hoàn cảnh không thể tự mình canh tác nên phải thuê người làm giống như phú nông; (2) những nông dân nghèo được chia đất từ những ngày đầu, sau một thời gian làm ăn, đã trở nên khá giả. Những người này được gọi là “phú nông mới”, do sức cần lao của chính họ, khác với loại phú nông giàu sẵn. Hai thành phần đặc biệt này chỉ được dung dưỡng vài năm và cũng bị loại bỏ khi phong trào Cải cách Ruộng đất được triệt để thi hành trong những năm 1955-1956.
Cuối cùng, sắc lệnh 239/B.TLP còn phân biệt nhiều thành phần khác trong xã hội như: nghề tự do (bác sĩ, luật sư, kỹ sư, văn nghệ sĩ…) chủ tàu đánh cá, chủ ruộng muôi, tiểu thương, tiểu công nghệ. Đáng chú ý là một số qui định sau đây:
-          Chiến sĩ cách mạng là những người đang phục vụ trong quân đội các ngành, các cấp. Con cái của các địa chủ hay phú nông chỉ được kể là chiến sĩ cách mạng sau khi đã phục vụ trong quân ngũ được ít nhất là một năm.
-          Con cái của địa chủ và phú nông khi còn ở trong gia đình thì đương nhiên thuộc thành phần xã hội của gia đình mình. Khi trưởng thành, nếu ra ở riêng, họ sẽ được xếp loại theo nghề nghiệp xã hội của họ.
-          Con cái của địa chủ và phú nông có vợ hay chồng là công nhân hay nông dân được kể là thuộc giai cấp công nông sau khi đã làm việc bằng lao động được một năm.
-          Con cái của công nhân hay nông dân được địa chủ hay phú nông nhận nuôi làm con và đã sống trong gia đình cha mẹ nuôi được hơn một năm (từ 10 tuổi trở lên) được kể là thuộc giai cấp của gia đình cha mẹ nuôi.
-          Trí thức không được coi là một giai cấp đặc biệt. Việc qui định thành phần xã hội của mỗi người được căn cứ vào gốc gia đình của người đó. Những người đã tách ra khỏi gia đình để làm công việc khác được ít nhất là một năm và không nhận sự giúp đỡ nào của gia đình sẽ được qui định thuộc thành phần xã hội do nghề nghiệp của họ.
Trong phần kết thúc, sắc lệnh nhận định rằng việc qui định thành phần xã hội là cần thiết nhưng cũng là “một công việc rất phức tạp, dễ mắc phải sai lầm.” Nhưng để giải quyết tình trạng khó khăn ấy, những nhà làm chính sách lại đề ra một phương cách thực hiện có thể còn phức tạp và chủ quan hơn: “Phương cách tốt nhất để tránh khỏi lỗi lầm tai hại là hội họp quần chúng để trình bày trường hợp cần được cứu xét, tham khảo ý kiến của họ, và việc qui định thành phần chỉ được tiến hành khi đã nắm vững đầy đủ các yếu tố” ¹²
Trước triển vọng lạc quan về tình hình chiến sự, Quốc hội VNDCCH nhóm họp vào tháng Mười Một và tháng Mười Hai 1953 (lần đầu tiên kể từ tháng Mười Một 1946 và là lần thứ ba kể từ ngày bầu cử 6 tháng Giêng 1946.) Trong số 444 đại biểu quốc hội, trừ 70 người của VNQDĐ và VNCMĐMH đã bị loại sau những cuộc khủng bố đối lập và một số người khác vì chiến tranh không thể tham dự, chỉ có 171 đại biểu hiện diện để thảo luận, sửa đổi sắc lệnh 149/SL và thông qua dự luật mới về cải cách ruộng đất mang số 197/HL. Dự luật này được Chủ tịch Hồ Chí Minh chính thức ban hành ngày 19 tháng Mười Hai 1953 để kỷ niệm ngày Toàn quốc Kháng chiến, mang tên là “Luật Cải Cách Ruộng Đất.” Đáng chú ý là ủy Ban Chấp Hành Trung Ương và Đại hội Toàn quốc Đảng Lao Động cũng họp trong thời gian này. Điều đó cho thấy tầm quan trọng của chính sách ruộng đất và việc đảng cộng sản chuẩn bị thi hành chính sách này một cách thống nhất và sâu rộng trên toàn quốc khi không còn phải lo việc chiến tranh. Trong khi chờ đợi, đảng quyết định rằng các biện pháp phải được “thi hành thận trọng từng bước một theo đúng kế hoạch đã chuẩn bị kỹ càng.”
Bernard Fall nhận xét rằng chính sách ruộng đất của VNDCCH khác với chính sách áp dụng ở Nga Sô và có đặc tính Á châu theo mô hình Trung quốc và Bắc Triều tiên. Trong khi ở Nga Sô quyền tư hữu đất bị xoá bỏ vĩnh viễn thì ở bên Á đông, nông dân có quyền làm chủ mảnh đất của mình. Nhận xét của Fall không đúng hẳn vì quyền tư hữu này ở tất cả các nước cộng sản chỉ có giá trị trong thời gian chuyển tiếp, cuối cùng vẫn thuộc về nhà nước quản lý và canh tác tập thể như lời của Lenin về “chủ nghĩa tư bản lý tưởng” đã dẫn trên đây. Tuy nhiên, Việt Nam (cộng sản) và Trung Quốc khác với Bắc Triều Tiên ở chỗ, trong thời gian chuyển tiếp, nông dân được chia đất có thể chuyển nhượng cho người thừa kế, thế chấp, bán lại hoặc tặng cho người khác phần đất của mình.
Do kinh nghiệm trong những năm trước, luật cải cách ruộng đất tháng Mười Hai 1953 dự liệu một số biện pháp mới đối với những đất đai bị tịch thu. Có một số chủ đất vì muốn khỏi bị tịch thu đã đem bán hoặc sang nhượng đất cho người khác. Để ngăn chặn việc này, luật quyết định hủy bỏ mọi việc mua bán hay chuyển nhượng sau ngày ban hành sắc lệnh về “Vận Động Quần Chúng” 12 tháng Tư, 1953. Nhà nước sẽ tịch thu hoặc trưng thu đất nếu người mua là địa chủ và phú nông, trưng mua đất và trả bằng trái phiếu nếu người mua là trung nông, họặc những người này phải bán lại đất cho bần cố nông trên căn bản “thiện chí”.
Việc thi hành luật cải cách ruộng đất “thận trọng từng bước một” trong giai đoạn chuyển tiếp này còn thấy rõ ở hai trường hợp: một số ruộng đất có thể được giữ lại cho mục đích tôn giáo hay thờ tự nếu được xét là cần thiết, nhưng người phụ trách phải tự lo việc cày cấy hay trồng trọt; những đất đai dùng vào việc thương mại hay kỹ nghệ cũng được tiếp tục sử dụng để phát triển kinh tế và không bị tịch thu. Đất kỹ nghệ và thương mại bao gồm những khu đồn điền, đất có mỏ than hay kim loại, các dòng nước và cơ sở thủy lực, đất ở dọc theo các trục lộ giao thông hoặc gần các đô thị, khu quân sự, và đất đai dùng vào việc công ích; những khu di tích lịch sử như đền đài lăng tẩm cũng được kể trong loại này. Tất cả những đất công này đều không được phân phát cho dân nghèo.
Trên nguyên tắc, quyền sở hữu đất đai của ngoại kiều bị bãi bỏ nhưng việc tịch thu ruộng đất không áp dụng đối với “những người ngoại quốc cho đến nay vẫn sống nhờ hoa màu trên đất đai của họ.” Ngoài ra, ngoại kiều cũng được chia cấp đất “nếu họ không có nghề nghiệp gì khác để sinh sống.” Những ngoại lệ này rõ ràng được dành cho một số Hoa kiều vì nhà nước cần phải nhượng bộ Trung Quốc là nguồn viện trợ quân sự quan trọng cho cuộc chiến tranh chống Pháp.
Phương tiện tối quan trọng trong việc thi hành cải cách ruộng đất là “toà án nhân dân” được thiết lập từ 1950 sau khi một Hội nghị Tư pháp Toàn quốc được triệu tập ở Liên Khu III đã san định bộ dân luật và hình luật của Việt Nam phỏng theo luật của Pháp, nhưng sửa đổi lại hệ thống và thẩm quyền của tòa án. Ở mỗi cấp xử án đều có một hội thẩm đoàn nhân dân có quyền lực rất mạnh trong vấn đề xét xử và tuyên án. Vị thẩm phán chuyên nghiệp chỉ đóng vai trò cố vấn kỹ thuật. Bị can không có quyền chống án vì “tòa án nhân dân không thể sai lầm.” Điểm khác thường là luật này đặc biệt khuyến khích những vụ tố cáo và không trừng phạt những trường hợp “lầm lẫn”, do đó đã có nhiều vụ tố cáo bừa bãi và nhiều người đã là nạn nhân của những vụ vu cáo hay thổi phồng tội ác do thù oán cá nhân. Điều 373 Hình luật VNDCCH năm 1950 ghi rằng “mỗi công dân có nhiệm vụ phải báo cáo mọi sự vi phạm mà mình được biết. Vì vậy, người nào đã tố giác… vì sai lầm và không có chủ ý hãm hại thì sẽ không có tội… Luật bác bỏ tục lệ cũ trừng phạt người tố cáo cùng một hình phạt mà kẻ bị tố cáo có thể đã phải chịu.”¹³
Bộ hình luật 1950 được bổ túc bằng sắc lệnh số 151/SL ngày 12 tháng Tư 1953, thành lập những “tọà án nhân dân đặc biệt” để trừng phạt nặng nề mọi hành vi phá hoại công cuộc cải cách ruộng đất. Tội nhân có thể bị kết án tử hình và khi đó bản án sẽ được thi hành tại chỗ. Hình thức công lý khác thường này được coi là dân chủ thật sự vì có sự tham gia trực tiếp của “nhân dân” vào việc xét xử người bị cáo. Như nhật báo Cứu Quốc, cơ quan chính thức của Đảng cộng sản hồi đó, đã thuật lại lời một nông dân rằng đây là “một tòa án dân chủ, quảng đại đối với nhân dân và quyết liệt đổì với bọn địa chủ phản động.”¹⁴
Ban lãnh đạo chính sách ruộng đất chủ yếu gồm có Trường Chinh, Tổng Bí thư Đảng: Trưởng Ban Chỉ Đạo cải Cách Ruộng Đất; Hoàng Quốc Việt, ủy viên Thường vụ Trung ương Đảng: Trưởng ban Chỉ đạo thí điểm cải cách ruộng đất ở Thái Nguyên; Lê Văn Lương, ủy viên Thường Vụ Trung Ương Đảng: Trưởng ban Chỉ đạo thí điểm chỉnh đốn tổ chức ở Thanh Hoá, Nghệ An và Hà Tĩnh. Ngoài ra, còn có Hồ Viết Thắng, ủy viên Trung ương đảng, giữ chức Giám đốc trực tiếp điều hành chiến dịch.
Trường hợp điển hình của cải cách ruộng đất được thi hành triệt để ngay trong thời gian làm thí điểm năm 1953 là trường hợp xử tử bà Nguyễn Thị Năm, chủ đồn điền Đồng Bẩm ở Thái Nguyên, một “bà mẹ chiến sĩ” rất có công với cách mạng. Câu chuyện đấu tố bà Năm do cựu Đại tá Bùi Tín kể lại sau đây không phải là chuyện tưởng tượng trong tiểu thuyết mà là một sự thật đau lòng còn in sâu trong tâm trí của nhiều người đã trải qua thời kỳ cải cách ruộng đất ở miền Bắc:
Bà từng ủng hộ các chiến sĩ cộng sản từ thời bí mật, từ những năm 1937,1938. Chính các ông Trường Chinh và Hoàng Quốc Việt đã được bà che chở, nuôi dưỡng. Hai con trai bà hoạt động Việt Minh từ thời bí mật, đi bộ đội giải phóng và đến 1954, một anh tên Nguyễn Công là Chính ủy Trung đoàn, một anh tên Nguyễn Hanh là Đại đội phó Bộ đội Thông tin. Cố vấn Trung Quốc nhận định bừa rằng đây là mụ địa chủ ác bá, có nghĩa là cần lấy đầu. Một số nông dân chất phác ngây thơ, kể rằng bà Năm rất tốt, nhân từ, hay đi chùa, làm việc thiện, có nhiều cán bộ chiến sĩ là con nuôi của bà, bà có công với kháng chiến, nên xếp là địa chủ kháng chiến. Những người ấy bị cố vấn Tầu và ông Đội trưởng quê ở Nghệ An kết tội là tay sai, định bênh che, chạy tội cho địa chủ. Không khí ngột ngạt bắt đầu, sau bắt rễ xâu chuỗi, đến bước đấu tranh trực diện của nông dân, kể tội và luận tội về kinh tế và chính trị, chuẩn bị cho toà án nhân dân với màn xử bắn.
Ông Hoàng Quốc Việt kể lại rằng hồi ấy, ông chạy về trung ương, báo cáo việc hệ trọng này với ông Hồ Chí Minh. Ông Hồ chăm chú nghe rồi phát biểu: “Không ổn! Không thể mở đầu chiến dịch bằng cách nổ súng vào một phụ nữ và lại là người từng nuôi cán bộ cộng sản và là mẹ một Chính ủy trung đoàn Quân đội Nhân dân đang tại chức.” Ông hẹn sẽ can thiệp, sẽ nói ông Trường Chinh về chuyện hệ trọng và cấp bách này!
Thế nhưng không có gì động đậy theo hướng đó cả! Bởi vì người ta mượn cớ là đã quá chậm. Các phóng viên hạ phóng tham gia cải cách đã viết sẵn bài tố cáo, lên án, kết tội bà Năm rồi. Lập luận của “những phái viên đặc biệt của Mao Chủ tịch” là: “Việc con mụ Năm đã làm chỉ là giả dối, nhằm chui sâu, leo cao vào hàng ngũ cách mạng để phá hoại. Bản chất của giai cấp địa chủ là rất ngoan cố, xảo quyệt, tàn bạo, chúng không từ một thủ đoạn nào để chống phá cách mạng. Nông dân phải luôn luôn sáng suốt, nhận rõ kẻ thù của mình, dù chúng giở thủ đoạn nào.”
Tôi hỏi ông Hoàng Quốc Việt vậy thì ông nghĩ sao về câu chuyện này? Lúc ấy là năm 1987, đã có “đổi mới”, “nói thẳng và nói thật”. Ông nói: “Đến bác Hồ biết là không đúng cũng không dám nói với họ!”¹⁵
Trong một cuộc gặp gỡ thân mật với một số bạn cũ ở Washing­ton DC, khi có người nhắc đến những chuyện kinh hoàng của thời kỳ cải cách ruộng đất, ông Bùi Tín còn kể lại cái chết đau thương của cụ Nguyễn Khắc Niêm, thân phụ bác sĩ Nguyễn Khắc Viện, một trí thức nổi tiếng lầu năm trong giới Việt kiều ở Pháp rất có công với nhà nước VNDCCH. Cụ Niêm làm quan tham tri của triều đình Huế, bị đội cải cách kết tội địa chủ phong kiến và nhốt vào chuồng nuôi hươu. Đến bữa ăn, họ đổ cơm lên lá chuối trên mặt đất, bắt cụ phải quỳ xuống và sủa “gâu, gâu” rồi mới được ăn. Cụ tham tri nhất định không chịu và đành nhịn đói cho đến chết.
Một nhân chứng khác là Nguyễn Minh Cần, cựu đảng viên cộng sản cao cấp đã bỏ Việt Nam sang Nga từ những năm 1960. Vào đầu năm 2003, ông Cần có viết một bài tưởng niệm 50 năm thi hành cải cách ruộng đất và đưa lên mạng thông tin điện tử ở hải ngoại. Bài này nhan đề “Xin đừng quên nửa thế kỷ trước: vấy máu Cải Cách Ruộng Đất” là một tài liệu bổ túc đáng lưu giữ trong tình trạng khan hiếm những kinh nghiệm sống về cải cách ruộng đất ở Việt Nam. Đoạn dưới đây trích trong bài của ông Cần là một thí dụ điển hình khác về những trường hợp khó tin nhưng có thật chỉ có thể xảy ra trong thời kỳ cải cách ruộng đất 1953-1956 ở miền Bắc, nhất là trong những đợt ba, bốn và năm từ đầu 1955 đến giữa 1956.
Ở khu Bốn hồi đó ai cũng biết danh Chu Văn Biên, Bí thư Khu ủy, và Đặng Thí, phó bí thư Khu ủy, khét tiếng hiếu sát trong CCRĐ, họ đều là trưởng và phó đoàn CCRĐ. Thậm chí trong dân gian lưu truyền bài vè có câu “Giết người nổi tiếng gã Chu Biên”. Anh bạn tôi kể chuyện Đặng Thí ký hai án tử hình trên ghi-đông xe đạp. Chuyện như sau: một đội tới làm CCRĐ ở một xã nghèo ở Nghệ An, quê hương của ông Hồ Chí Minh và Hồ Viết Thắng, tìm mãi không thể quy ai là địa chủ được (những ai đã từng đến tỉnh này đều biết cảnh nghèo chung của dân chúng ở đây.) Đặng Thí đả thông tư tưởng là cố vấn Trung Quốc dạy rồi, phải có 5 phần trăm địa chủ. Đội sợ trên đì, tính ra cả làng từng này hộ, từng ấy nhân khẩu, thôi thì cũng buộc phải tính ra 5 phần trăm địa chủ. Tưởng thế là xong, nào ngờ khi báo cáo lại cho Đặng Thí thì… liếc mắt qua không thấy có danh sách “lên thớt”, bực mình Thí mới xạc cho “anh đội” một trận: “Có địa chủ mà không bắn thằng nào cả à?” và ném cả tập giấy vào mặt đội trưởng. Cuối cùng thì đội cũng lọc ra được “hai địa chủ để bắn”, vội chạy lên đoàn báo cáo. Giữa đường gặp Đặng Thí đang đi xe đạp, tay đội trưởng đưa báo cáo và danh sách bắn hai người. Thí còn đang vội, vẫn ngồi trên yên xe, chẳng thèm xem hết nội dung, đặt “Đơn đề nghị bắn hai người” lên ghi đông xe đạp, mở vội xà- cột, rút bút ký toẹt vào. Xong rồi Thí đạp xe đi thẳng.
Đi kèm với chiến dịch cải cách ruộng đất là phong trào chỉnh huấn và chỉnh đốn tổ chức bắt đầu từ 1950, nhằm thanh lọc bộ máy đảng, chính quyền và quân đội để củng cố tư tưởng chuyên chính vô sản trong hàng ngũ cán bộ thuộc mọi ngành dân sự hay quân sự. Phong trào chỉnh huấn nhắm vào thành phần trí thức trong các cơ quan chính quyền và đoàn thể nhân dân, trong nội bộ đảng thì gọi là chỉnh đảng, trong quân đội thì gọi là chỉnh quân. Phong trào này được phát động sau khi những những cán bộ cao cấp được gửi sang Trung quốc học tập về “thổ địa cải cách” và “chỉnh đốn tác phong” (gọi tắt là chỉnh phong). Ảnh hưởng sâu đậm của Trung Quốc bắt đầu từ lúc này, một phần vì các nhà cách mạng cộng sản Việt Nam thật tình thán phục “Chủ tịch Mao Trạch Đông và cuộc chiến thắng vĩ đại của Trung Quốc,” một phần do sự ép buộc của các cố vấn Trung Quốc, “những phái viên đặc biệt của Mao Chủ tịch,” mà ai cũng sợ không dám cưỡng lại. “Điều lệ Đảng đã ghi rõ từ tháng 12, 1951 là nền tảng chính trị của Đảng Cộng Sản Việt Nam là tư tưởng Mao Trạch Đông.”¹⁶ Những người bất đồng ý với đường lối Trung Quốc và khó chịu với thái độ trịch thượng của các cố vấn cũng đành phải giữ ở trong lòng hoặc chỉ dám thì thầm riêng với nhau mà thôi.
Vũ Thư Hiên, một nhà văn miền Bắc chống chế độ và bỏ việc làm ở Nga chạy sang Pháp tị nạn từ 1996, đã kể lại kinh nghiệm bản thân về học tập chỉnh huấn năm 1951 như sau:
Chỉnh huấn là chuyện hết sức lạ lùng đối với chúng tôi, những chàng trai học trò vừa xếp bút nghiên lên đường kháng chiến. Cứ đinh ninh rằng mình cũng tựa như những tráng sĩ thời xưa, thanh gươm yên ngựa ra sa trường. Đến chỉnh huấn mới ngã ngửa ra rằng không phải: đi theo cách mạng trước hết là để cải tạo những tư tưởng thối tha, bao giờ cũng có sẵn trong mình như một thứ tội tổ tông truyền. Phải cải tạo tư tưởng để xứng đáng là người của Đảng, của xã hội mới…
Những cán bộ vừa dự chỉnh phong ở Hoa Nam về làm hướng dẫn viên. Những người vừa qua một cuộc đại tẩy não bên nước bạn rất nghiêm nghị, ít cười nói, trong bộ đồng phục cán bộ Trung quốc, với cây bút Kim Tinh cài trước ngực, với cuốn sổ tay có hình Mao chủ tịch phương phi.
Thoạt đầu hướng dẫn viên giới thiệu một số tài liệu — bài giảng của Mao Trạch Đông, Lưu Thiếu Kỳ, Ngãi Tư Kỳ— dành cho cán bộ. Sau đó, mỗi học viên liên hệ những điều học hỏi được với tư tưởng và hành động của bản thân, đưa những thu hoạch ra trình bày truớc tổ để tập thể góp ý, phân tích, phê phán. Chúng tôi lén gọi những buổi phê phán là những tự xỉ vả. Ai tự xỉ vả nhiều được coi là thành khẩn. Những bản cung khai tội lỗi xuất sắc nhất được báo cáo trước toàn hội nghị, gọi là báo cáo điển hình.¹⁷
Georges Boudarel, một trí thức tả phái người Pháp bỏ nghề dạy học ở Saigon để theo Việt Minh vì lý tưởng từ 1950 đến 1964, đã mô tả lớp chỉnh huấn được diễn ra trong “một không khí tu viện” hoàn toàn cắt đứt mọi liên hệ với đời sống bên ngoài. “Những bài giảng không nhằm vào việc gợi óc suy tư hay phê phán bằng lý trí mà chính là để diệt trừ những khả năng này như một căn bệnh tâm thần… Cuối cùng là một bản thú tội công khai như trong những buổi sinh hoạt xưng tội của tôn giáo.”¹⁸
Mục đích của chỉnh huấn là tẩy não trí thức khiến họ phải thành khẩn nhìn nhận tội lỗi của giai cấp tư sản và chịu khuất phục trước giá trị của giai cấp vô sản, phải tự kiểm thảo và tự hạ mình xuống thân phận kẻ bị trị. Nỗi đau khổ nhất của trí thức là phải viết đi viết lại lý lịch của mình nhiều lần, vì sau mỗi lần viết là một lần đưa ra kiểm thảo, tra hỏi và yêu cầu thú nhận thêm tội lỗi thành khẩn hơn nữa. Nói như Nguyễn Văn Trấn: “Họ nói khổ sở không phải là nói ra lỗi lầm, mà khổ sở là phải bịa ra lỗi lầm để bản kiểm thảo được coi là thành khẩn.”¹⁹ Có người chịu không nổi sự hành hạ tinh thần này đã tự kết liễu đời mình cho được yên thân. Nhà văn Doãn Quốc Sỹ có kể lại câu chuyện ông được chứng kiến trong thời gian phục vụ kháng chiến: một cán bộ trong một khóa “chỉnh quân” đã tự tử, bị sĩ quan chỉ huy cho là không xứng đáng với tác phong chiến sĩ nên bắt quăng xác vào rừng. Do lời yêu cầu của đồng đội, ngày hôm sau xác của anh được phép đem chôn nhưng thi thể đã bị thú rừng xé nát.²⁰ Nguyễn Văn Trấn thì nhắc đến kết quả khóa học của ông ở Bắc Kinh: “một đồng chí cũng cấp cao bị động viên “thản bạch”, ban chiều lên hội trường nói ra những hành động tham ô, tối lại mua bia táo đãi anh em, rồi khuya viết thư từ giã vợ và treo cổ.”²¹, (“thản bạch” có nghĩa là nói thẳng nói thật).
Dưới chế độ cộng sản, nhà nước quản lý nhân dân bằng lý lịch, cho nên ở Việt Nam cho đến khi có chính sách “đổi mới”, yếu tố tài năng không quan trọng bằng thành phần xã hội hay liên hệ chính trị. Lý lịch cá nhân với những nhận xét được cập nhật hoá thường xuyên của cơ quan làm việc hay của công an có tính cách quyết định đối với vận mệnh của mỗi cán bộ và công dân. Một cán bộ gôc bần nông hay cố nông được tin cậy và thăng tiến dễ dàng hơn một người sinh trưởng trong một gia đình tư sản, phú nông hay địa chủ. Đáng lo nhất hồi đó là những lý lịch có “liên quan” đến gia đình địa chủ bóc lột, có thân nhân gia nhập các đảng phái quốc gia hay hợp tác với “địch”, thậm chí gồm cả bà con làm việc ở miền Nam. Có bà con ở nước ngoài cũng là có vấn đề, và nếu ở một nước “đế quốc” thì lại càng phức tạp. “Một gạch chéo, một dấu hỏi, thế là ở vào một thế kẹt cứng. Tất cả mọi chuyện sẽ bị chặn lại hết, từ vào đoàn, vào đảng, lên đại học, đi học nước ngoài, hoặc lên lương, lên cấp, lên chức cũng vì vậy mà… để xem đã.”²²
Nếu mục đích của chỉnh huấn là cải tạo tư tưởng (tức tẩy não) thành phần trí thức tư sản thì chỉnh đốn tổ chức là hành động thực tế nhằm củng cố hệ thống đảng và nhà nước qua việc thanh trừng nội bộ, loại bỏ hay giáng cấp những cán bộ thuộc thành phần trí thức tiểu tư sản trong các cơ quan dân sự và quân sự. Boudarel nhận xét đúng khi nói rằng chỉnh đảng và chỉnh đốn tổ chức là “động cơ của cải cách ruộng đất.” Vì muốn trả lại đất cho nông dân thì phải dựa vào đảng cộng sản mà đảng chỉ có thể thuần nhất nếu không bị những phần tử phản động, kẻ thù của giai cấp công nông, lọt vào lũng đoạn. Để loại trừ những phần tử phá hoại này, song với việc trừng trị các thành phần thù địch ở nông thôn qua côna tác vận động quần chúng, cần phải thanh lọc hàng ngũ trí thức tiểu tư sản thành thị qua công tác củng cố tổ chức được thực hiện xuyên suốt từ địa phương tới trung ương. Trong khi đó phải tăng cường bộ máy đảng bằng việc tuyển mộ đảng viên mới và đưa những cán bộ có “đạo đức cách mạng” vào những chức vụ lãnh đạo. Tiêu chuẩn chọn lựa không căn cứ vào học thức hay khả năng chuyên môn mà thuộc thành phần xã hội tốt (bần cố nông), có quyết tâm và thành tích cao về đấu tranh giai cấp.²³
Những lớp chỉnh huấn và cải tạo tư tưởng trong vài năm đầu mới chỉ chứng tỏ được lợi ích về mặt lý thuyết nhưng thiếu bài học thực tế vì còn “xa rời quần chúng.” Các cán bộ đã học tập do đó được huy động về nông thôn để thi hành công tác “vận động quần chúng,” tức là thúc đẩy bần cố nông dứt khoát tiêu diệt thành phần địa chủ. Trước hết, cán bộ thực hiện “tam cùng” tức là cùng ăn, cùng ở, cùng làm với các gia đình bần cố nông. Trong thời gian này, cán bộ thăm hỏi hoàn cảnh nghèo khổ của nông dân lao động, giải thích bản chất xấu xa và các kỹ thuật bóc lột của phú nông và địa chủ, với mục đích khuyến khích họ căm thù, nhận diện và tố cáo những thành phần này ở trong làng. Công tác “thăm nghèo hỏi khổ” dẫn đến việc “bắt rễ xâu chuỗi” tức là liên kết những bần cố nông đã “giác ngộ” lại với nhau và giúp đỡ họ chuẩn bị việc “đấu tố” các địa chủ và phú nông trước “tòa án nhân dân.”
Dưới sự chỉ đạo của ủy Ban Cải Cách Ruộng Đất do Hồ Viết Thắng trực tiếp điều hành, chiến dịch CCRĐ được thực hiện bởi các “đoàn cải cách” (cấp tỉnh, huyện) và các “đội chủ công” (cấp làng xã), nhận lệnh trực tiếp từ ủy Ban trung ương và có quyền quyết định tuyệt đối. Ở đây cần phải nhắc lại vai trò quan trọng của các cố vấn Trung quốc không những chỉ trong việc thiết lập chính sách mà ngay cả trong những quyết định tối hậu như trường hợp xử bắn bà “mẹ chiến sĩ” Nguyễn Thị Năm đã nói ở trên. Tác giả cuốn Viết cho Mẹ và Quốc Hội, khi được cử làm đội trưởng tham gia thí điểm cải cách ruộng đất ở Thanh Hoá, đã xác nhận rằng “Đội chủ công là đội ruột của Đoàn nhưng nhiều việc không nghe lời đoàn mà chúng tôi coi đó là lệnh của mấy ông cố Tàu.”²⁴ Sau này, các đội trưởng đều là những người thuộc thành phần bần cố nông và các đội cải cách đi phát động tới đâu là gieo nỗi kinh hoàng tới đó, thậm chí đương thời đã có câu tục ngữ “nhất đội nhì trời.”
Các phiên xử của toà án nhân dân thực ra chỉ là những phiên “tố khổ” các bị cáo do những nhân chứng tự nhận mình là nạn nhân của những hành động tàn ác hay dâm ô của bị cáo. Những tội trạng thật hay giả đều được tố giác bằng thái độ giận dữ và những lời lẽ hằn học đã được học tập trong thời gian “thăm nghèo hỏi khổ” của các cán bộ cải cách. Bị cáo không có luật sư biện hộ và nếu chối cãi sẽ bị xỉ vả, đánh đập cho đến khi nhận tội. Trong số quần chúng tham dự đã có sẵn những cán bộ hướng dẫn và những người phụ họa la hét để áp đảo tinh thần của bị can. Không có những vụ tha bổng trong các phiên xử của toà án nhân dân. Bản án nhẹ nhất là tịch thu tài sản và quản thúc tại gia. Án tử hình được thi hành ngay tại chỗ, thường bằng cách đem bắn, chôn sống, hay bỏ vào bao trấn xuống nước. Vì mục đích của cải cách mộng đất là tiêu diệt giai cấp địa chủ nên việc thi hành không tránh khỏi tính cách máy móc và những vụ trả thù cá nhân khiến cho nhiều người bị kết tội oan uổng. Nhiều trung nông bị đôn lên thành phú nông và phú nông thành địa chủ để đem ra xử tội, nhất là khi cần phải có đủ tỉ lệ 5% trên số bần cố nông trong xã, như đã được qui định bởi các cố vấn Trung Quốc. Nạn nhân không những chỉ là thường dân mà gồm cả những cán bộ có công với Đảng.
Trong một cuộc đàm thoại với cựu ngoại trưởng Ung Văn Khiêm (khi đó là ủy viên trung ương đảng, sau này cũng bị thanh trừng), Nguyễn Văn Trấn có nhắc đến chuyện một ông đồ ở Hải Dương treo cổ tự tử vì bị xỉ nhục là “thằng” và lãnh án quản thúc tại gia khi bà vợ lớn bị toà xử về tội bóc lột sức lao động của tá điền. Ông cũng đặc biệt nhắc đến chuyện một đảng viên bị tra tấn và xử tử. Sau đây là lời Nguyễn văn Trấn kể lại câu chuyện giữa hai cán bộ trí thức cộng sản:
“…Người nhà nho ấy chết vì Đảng đã phát động người ta chà đạp đạo lý luân thường. Anh nghe, anh có thấy tội nặng của trung ương các anh không?
Anh Khiêm nói hóm:
-          Theo chú mày là tội gì nè? Ông già tự vận chớ có ai đem bắn ổng đâu!
-          Trời ơi! Anh chà đạp con người là anh đã giết ổng rồi, truớc khi ổng tự tử!
Tôi phải nói tiếp theo một tội các anh giết người đồng chí. Đồng chí ấy tên là Nguyễn Văn Soạn, đương bí thơ liên chi tứ xã Lâm Thao. Bị qui đủ ba tội để được tử hình.
Tội đầu: phản động chui vào hàng ngũ Đảng.
Tội kế: địch cài để làm chiến tranh tâm lý.
Tội ba: địa chủ bóc lột, cho dân mướn đất để cho dân cám ơn địa chủ nuôi mình.
Anh bị tra tấn gì anh cũng không nhận mình có tội.
Bị đấu tố và giam chung với anh là một quần chúng tốt. Người ta cũng dựng lên theo đúng thủ tục, có đủ ba tội mà tội đầu là tuyên truyền nhục mạ Đảng. Mới bị sơ vài cây đòn gánh vào lưng, anh đã: “dạ, thưa có hết”.
Đồng chí Soạn hỏi: ‘sao vậy?’
Người quần chúng trả lời rằng: ‘đời tôi có đảng, mà đảng đã phát động người của đảng giết tôi thì tôi chỉ có chịu chết mà thôi. Bây giờ đồng chí cùng tôi ôm nhau mà chết. Khác nhau chỉ có một điều: thân thể của đồng chí thì bầm dập còn của tôi thì lành’.
Các đoàn cải cách đã rút kinh nghiệm về cách đem phạm nhơn đi bắn, và đã cho lính bắn sau lưng kẻ thọ hình. Vì kinh nghiệm cho thấy, đem trói nó vào nọc trụ để bắn thì nó sẽ la: Đảng Lao Động Việt Nam muôn năm! Hồ Chí Minh muôn năm! Kẻ địch của ta chúng nó gian ác lắm. Chúng nó vẫn dùng hơi thở cuối cùng để bôi xấu chế độ ta!”²⁵
Như đã nói ở đầu chương, chính sách cải cách ruộng đất được thi hành toàn diện và triệt để từ tháng Ba 1955 cho đến tháng Bảy 1956²⁶ thì phải chấm dứt vì kết quả tàn khốc của nó đã gây nên những vụ chống đối kịch liệt của dân chúng và cả trong hàng ngũ đảng viên. Tuy nhiên, việc áp dụng cải cách ruộng đất cùng với phong trào chỉnh huấn và vận động quần chúng trong những năm tháng trước hội nghị Genève 1954 cho đến cuối thời hạn 300 ngày di cư (tháng Năm 1955) —dù chỉ giới hạn ở một số địa phương trong vùng Việt Minh kiểm soát— đã đủ gây nên tâm trạng kinh hoàng trong dân chúng toàn miền Bắc khiến cho số dân kéo nhau vào miền Nam tị nạn lên đến trên 850,000 người.
Công cuộc cải cách ruộng đất ở Việt Nam đã đạt đến mức độ khủng khiếp nhất và phạm phải những sai lầm nghiêm trọng nhất, căn bản là do chủ trương đấu tranh giai cấp, tiêu diệt địa chủ nông thôn và tư bản thành thị để tiến đến chuyên chính vô sản. Từ chủ trương ấy, với ảnh hưởng của lãnh tụ Mao Trạch Đông và uy quyền của các cố vấn Trung Quốc, đảng cộng sản Việt Nam lại áp dụng máy móc các biện pháp cực đoan về “thổ địa cải cách” của Trung Quốc đối với thành phần địa chủ, trí thức và đảng phái quốc gia mà không phân biệt hoàn cảnh khác nhau ở mỗi nước.
Ở Việt Nam, nhất là đồng bằng miền Bắc, đất đai không rộng lớn như ở Trung Quốc, đại đa số là trung nông và bần nông do đó việc qui định thành phần địa chủ để đem ra đấu tố rất là cưỡng ép. Vả lại, tổ chức xã thôn ở nước ta đã tồn tại hàng ngàn năm trong tinh thần tương thân tương trợ với những sinh hoạt truyền thống yên vui, hội hè đình đám quanh năm như đã thấy trong bài hát dân gian: “Tháng Giêng ăn Tết ở nhà, tháng Hai cờ bạc, tháng Ba hội hè…”
Dù không tránh khỏi tình trạng một số người giàu bóc lột dân nghèo, xã hội đồng ruộng không bao giờ có xung đột giai cấp giữa bần cố nông và điạ chủ. Cuộc chiến tranh chống Pháp giành độc lập ở Việt Nam cũng không giống cuộc nội chiến Mao-Tưởng ở Trung Quốc, cho nên thành phần trí thức yêu nước không cộng sản ở Việt Nam không thể đương nhiên bị qui kết là phản động hoặc cần được giác ngộ bằng học tập lao động, tự xỉ nhục và tự thú để lãnh sự trừng phạt nặng nề hay ít ra cũng bị đối xử như những công dân hạng nhì. Ngoài ra, ở Trung Quốc, Trung Hoa Quốc Dân Đảng cầm quyền suốt mấy chục năm nên mọi cấp bậc trong guồng máy hành chính trên toàn quốc đều do các đảng viên hoặc cảm tình viên của Quốc Dân Đảng nắm giữ. Do đó, đảng cộng sản Trung quốc phải gấp rút chỉnh đốn tổ chức, loại trừ mọi nhân viên của chế độ cũ bằng những biện pháp trả thù và hình phạt tàn ác. Còn ở Việt Nam, trước khi Việt Minh nắm chính quyền chỉ có một chính phủ không đảng phái do học giả Trần Trọng Kim cầm đầu chưa đầy năm tháng và nhiều bộ trưởng sau đó cũng đã gia nhập Mặt trận Việt Minh để chống Pháp. Việt Nam Quốc Dân Đảng, Việt Nam Cách Mệnh Đồng Minh Hội và các đảng phái quốc gia khác đều đã bị tiêu diệt ở trong nước từ 1946, số đảng viên còn lại đều phải chạy vào miền Nam hoặc sống lưu vong ở nước ngoài, vấn đề “chỉnh đốn tổ chức” để thanh trừng phe đảng quốc gia trong guồng máy hành chánh theo kiểu Trung Quốc do đó không cần thiết, mà hậu quả chỉ là những vụ truy lùng gượng ép, trả thù cá nhân và “ta đánh cả ta”, làm tê liệt nguồn nhân lực xây dựng đất nước.
Nguy hiểm nhất là cuộc cải cách ruộng đất đã được thực hiện theo một khẩu hiệu của Đảng cộng sản là “thà chết mười người oan còn hơn để sót một địch.”²⁷ Đây cũng lại là một hình thức áp dụng huấn thị của Mao Trạch Đông: “Kiểu uông tất tu quá chỉnh” mà Nguyễn Văn Trấn trong lúc đi học ở Bắc Kinh đã được giảng là: “như cái cây nó cong về bên hữu, ta muốn uốn cho nó ngay thì tất nhiên là phải bẻ cong nó về bên tả. Buông ra nó trở lại là vừa.” Và ông đã phải kêu lên: “Trời ơi! Đảng của tôi đã nghe lời người ngoài, kéo khúc cây cong quá trớn. Nó bật trở lại giết chết bao nhiêu vạn sanh linh”²⁸ Quả thật, chỉ cần đọc những vần thơ khát máu của Tố Hữu và Xuân Diệu hối thúc nông dân thẳng tay tàn sát địa chủ, người ta cũng có thể hình dung được cảnh tượng “long trời lở đất” của chiến dịch cải cách ruộng đất trong những năm 1953-1956 ở miền Bắc Việt Nam.²⁹
Kết quả là chiến dịch cải cách ruộng đất đã hành hạ và tàn sát quá nhiều người vô tội, kể cả những đảng viên và những người dân có công với kháng chiến, gây nên những vụ chống đối kịch liệt trong dân chúng. Ban lãnh đạo Đảng đã kịp nhận ra những sai lầm nghiêm trọng đó nên ngay từ Hội nghị Trung ương Đảng Lao Động Việt Nam lần thứ 14 vào tháng Hai 1956 đã nêu rõ: “Do nhận thức về hai nhiệm vụ của cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở nước ta chưa sâu sắc, do đánh giá tình hình nông thôn miền Bắc không được toàn diện vì thiếu điều tra nghiên cứu một cách đầy đủ và cụ thể cho nên đã phạm một số sai lầm về qui định chính sách cũng như về lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện đường lối, phương châm, chính sách cải cách ruộng đất và chỉnh đốn tổ chức.”³⁰ Tiếp theo đó, trong kỳ họp lần thứ 4 của Quốc Hội từ 20 đến 26.3.1955, chính phủ báo cáo việc bổ sung chính sách nhằm “nâng cao hiệu lực của pháp luật, giảm bớt áp lực “đấu tố” của quần chúng… Tuy vậy, thực tế cho đến khi sửa sai thì thấy những điều chỉnh bổ sung về chính sách đều không được nghiêm túc thi hành.”³¹ Bản báo cáo này ghi rõ:

1. Mọi địa chủ nào không phải là cường hào gian ác thì đều không bị đưa ra truy tô’ trước tòa án nhân dân, đặc biệt là ruộng đất, tài sản được trưng mua.
2. Những địa chủ cường hào gian ác đã phạm nhiều tội ác như chiếm đoạt ruộng đất, giết hại nông dân, phá hoại cuộc vận động cải cách ruộng đất, v.v…, từ nay sẽ đưa ra tòa án nhân dân đặc biệt xét xử theo pháp luật, tại đó nhân dân có quyền tố khổ. Sẽ không tổ chức đấu.
3. Những cha cố, sư sãi… quản lý nhà đất của nhà Chung, nhà Chùa, hoặc có ruộng riêng cho phát canh, đều không quy là địa chủ nhưng vẫn phải chấp hành đúng chính sách ruộng đất.
4. Những nhà công thương nghiệp kiêm địa chủ sống ở thành thị nói chung không bị gọi về nông thôn để qui thành phần khi ở địa phương phát động quần chúng giảm tô hoặc cải cách ruộng đất.
5. Những địa chủ nhân sĩ dân chủ, thân sĩ yêu nước, địa chủ kháng chiến, địa chủ thường, bản thân hoặc có con tham gia Quân đội Nhân dân, làm cán bộ, làm công chức của chính quyền nhân dân, những công chức lưu dụng và những nhà công nghiệp, thương nghiệp ở thành thị thuộc thành phần địa chủ nhưng không phải là cường hào gian ác đều được phép hiến ruộng đất theo những nghuyên tắc pháp luật đã quy định.³²

Vì các đội cải cách có toàn quyền sinh sát từ những ngày đầu của chiến dịch “phóng tay phát động quần chúng” đã có thói quen đi tới đâu gây thảm họa tới đó, “đánh tràn lan vào trung nông, phú nông và những người có một ít ruộng đất cho thuê, đánh tràn lan cả vào cơ sở Đảng”³³ khiến cho không những chỉ có dân chúng mà cả đến các cấp chính quyền dân sự và quân sự địa phương đều phải khiếp sợ. Với thói quen lộng hành ấy, họ đã không quan tâm đến những biện pháp “điều chỉnh bổ sung” của chính phủ. Bởi thế, ngày 20.7.1956, lãnh đạo Đảng phải hạ lệnh chấm dứt giai đoạn V cải cách ruộng đất và bắt đầu cho thi hành những biện pháp “sửa sai”.
Ngày 18.8.1956, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho đồng bào nông thôn và cán bộ nhìn nhận có những sai lầm trong cải cách ruộng đất và thông báo “Trung ương Đảng và chính phủ đã nghiêm khắc kiểm điểm những sai lầm khuyết điểm ấy… và đã có kế hoạch kiên quyết sửa chữa, nhằm đoàn kết cán bộ, đoàn kết nhân dân, ổn định nông thôn, đẩy mạnh sản xuất.”³⁴ Ngày 24.8, nhật báo Nhân Dân công khai nhìn nhận rằng có những đảng viên trung kiên, kể cả chủ tịch Ủy ban Kháng chiến, đã bị hành quyết và bêu xấu, đến nỗi “Anh em trong cùng một gia đình không còn dám đến thăm nhau, và dân chúng không dám chào hỏi nhau khi gặp nhau ngoài đường phố”.³⁵
Tháng Chín 1956, Hội nghị lần thứ 10 Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã duyệt xét kỹ lưỡng tình hình, nhận định các nguyên nhân sai lầm và đề ra 12 điểm chính sách để sửa sai. Trong kỳ họp kéo dài một tháng này, Hội nghị cũng qui lỗi lãnh đạo sai lầm vào Ủy ban Cải cách Ruộng đất và đưa ra biện pháp kỷ luật: Trường Chinh phải từ chức Tổng Bí thư Đảng, Hoàng Quốc Việt và Lê văn Lương bị loại ra khỏi Bộ Chính Trị, và Hồ Viết Thắng bị loại ra khỏi Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Ngày 29.10, Đại Tướng Võ Nguyên Giáp, vốn không có trách nhiệm gì về cải cách ruộng đất và còn đang giữ được hình ảnh của “người hùng Điện Biên Phủ” trong dân chúng, được cử ra thay mặt Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản báo cáo của hội nghị Trung Ương Đảng Lao Động Việt Nam trước một cuộc mít-tinh lớn tại Nhà Hát Nhân Dân Hà Nội, chính thức công nhận những sai lầm nghiêm trọng trong CCRĐ. Bản báo cáo rất dài giải thích “đường lối nông thôn của Đảng và Chính phủ đã không được chấp hành đầy đủ”, phân tích các sai lầm đã phạm, “chủ yếu là trong các vấn đề quy định thành phần, đánh địch và chỉnh đốn tổ chức.” Riêng về mặt lãnh đạo, bản báo cáo nhấn mạnh:
“Nghị quyết của Hội nghị Trung ương đã phê phán nghiêm khắc và nêu rõ đặc điểm của những sai lầm nghiêm trọng trong cải cách ruộng đất. Sau khi nhắc đến việc hoàn thành về căn bản nhiệm vụ cách mạng phản phong, nghị quyết nói: Tuy nhiên, trong cuộc vận động giảm tô và cải cách ruộng đất, về mặt lãnh đạo, chủ yếu là trong việc chỉ đạo thực hiện, chúng ta đã phạm nhiều sai lầm. Đó là những sai lầm nghiêm trọng, phổ biến và kéo dài, những sai lầm về những vấn đề nguyên tắc, trái với chính sách của Đảng, trái với nguyên tắc và điều lệ của một Đảng theo chủ nghĩa Mác-Lênin, trái với chế độ pháp luật của Nhà nước dân chủ nhân dân. Những sai lầm đó không những đã hạn chế những thắng lợi thu được mà lại gây ra những tổn thất cho cơ sở của Đảng ở nông thôn cũng như ở thành thị, ảnh hưởng nhiều đến tình cảm và đời sống bình thường của nhân dân ta, làm cho tình hình nông thôn căng thẳng, ảnh hưởng đến tinh thần đoàn kết và phấn khởi trong Đảng và trong nhân dân, đến công cuộc củng cố miền Bắc, đến sự nghiệp đấu tranh để thực hiện thống nhất nước nhà.”³⁶
Nhưng chỉ mấy ngày sau, 2.11.1956, một vụ nổi loạn và đàn áp đẫm máu đã xảy ra ngay tại Nghệ An, sinh quán của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Bernard Fall thuật lại chuyên này theo sự ghi nhận của các đại biểu Canada trong ủy hội Quốc tế Kiểm soát Đình chiến. Hôm đó, nhân dịp ủy hội đi công tác, một số dân làng kéo đến chỗ xe Jeep của đoàn và đưa đơn xin can thiệp cho được phép di cư vào Nam. Một bộ đội Việt Minh dùng báng súng để giải tán dân làng nhưng bị họ đánh trả và cướp mất súng. Người lính Việt Minh trở lại với một số đồng đội nhưng bị nông dân kéo ra đông hơn và chống lại kịch liệt. Tới chiều dân chúng tụ tập mỗi lúc một đông và chuẩn bị kéo nhau lên tỉnh giống như cuộc nổi loạn So­viet Nghệ tĩnh phản đối Pháp năm 1930. Trước sự đe dọa ấy, Hà Nội đưa Sư đoàn 325 vào dẹp loạn, số người bị giết và bị bắt lên đến gần 6,000 người. Vì đúng vào lúc đó có vụ Liên Xô đàn áp cuộc nổi loạn ở Hung-ga-ri và cuộc khủng hoảng kênh Suez cho nên dư luận thế giới không chú ý đến tấn thảm kịch ở Nghệ An.³⁷
Sau vụ này, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhiều lần phải sử dụng đài phát thanh và báo chí xin lỗi đồng bào, nhất là vì “người đã chết không thể sống lại được.”³⁸ Chiến dịch sửa sai được phát động mạnh mẽ. Báo Nhân Dân ngày 16.2.1957 loan tin những đảng viên được phục hồi chức vụ đòi bắt giữ những kẻ đã tố cáo họ. Cũng báo đó ngày 19.2 nhận định rằng “những sai lầm phạm phải trong cải cách ruộng đất đã tác động nghiêm trọng đến các bộ phận Đảng trên toàn quốc.” Ba mươi tám năm sau, trong khóa họp để tổng kết một số vấn đề lịch sử Đảng thời kỳ 1954-1975, khi đánh giá lại cuộc cải cách ruộng đất, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã kết luận như sau:
Căn cứ trên những kết quả đạt được và căn cứ vào hai nhiệm vụ chiến lược của cách mạng dân tộc dân chủ, thì việc tiếp tục giải quyết vấn đề ruộng đất, xóa bỏ những tàn dư của chế độ phong kiến là cần thiết.
Căn cứ tình hình thực tế nông thôn miền Bắc nước ta sau năm 1954, căn cứ vào số ruộng chia cho nông dân trong cải cách ruộng đất, căn cứ tác hại rất nghiêm trọng của sai lầm cải cách ruộng đất và chỉnh đốn tổ chức, thì chủ trương cải cách như đã làm là không cần thiết. Đó là vì trước khi tiến hành cải cách ruộng đất, giai cấp địa chủ, chế độ phong kiến đã căn bản bị xoá bỏ và mục tiêu người cày có ruộng đã căn bản thực hiện với tỉ lệ hơn 2/3 ruộng đất đã vào tay nông dân, với quyền làm chủ của nông dân trong nông thôn đã được thực hiện từ Cách mạng tháng Tám đến kháng chiến chống Pháp. Kinh nghiệm ở miền Nam sau khi hoàn toàn giải phóng cho thấy, mặc dầu vấn đề ruộng đất có những phức tạp, nhưng có thể thực hiện mục tiêu người cày có ruộng bằng con đường thích hợp nhất.”³⁹
Chiến dịch cải cách ruộng đất ở miền Bắc, không kể đợt thí điểm ở Thái Nguyên từ 25.12.1953 đến 31.3.1954, được tiến hành tổng cộng trong năm đợt:
Đợt một (01.04.54 đến 22.10.54) được tiến hành một cách chậm chạp khi trận Điện Biên Phủ đang diễn ra cho đến ngay sau Hội nghị Genève.
Đợt hai (23.10.54 đến 15.01.55) thực hiện ở 22 xã thuộc Thái Nguyên, 100 xã thuộc Phú Thọ, 22 xã thuộc Bắc Giang và 66 xã thuộc Thanh Hoá, cộng là 210 xã.
Đợt ba (18.02.55 đến 20.06.55) thực hiện ở 106 xã thuộc Phú Thọ, 84 xã thuộc Bắc Giang, 65 xã thuộc Vĩnh Phúc, 22 xã thuộc Sơn Tây, 115 xã thuộc Thanh Hoá và 74 xã thuộc nghệ An, cộng là 466 xã.
Đợt bốn (27.06.55 đến 31.12.55) thực hiện ở 17 xã thuộc Phú Thọ, 1 xã thuộc Bắc Giang, 111 xã thuộc Vĩnh Phúc, 60 xã thuộc Bắc Ninh, 71 xã thuộc Sơn Tây, 98 xã thuộc Hà Nam, 47 xã thuộc Ninh Bình, 207 xã thuộc Thanh Hoá, 5 xã thuộc Nghệ An, 227 xã thuộc Hà Tĩnh, cộng là 859 xã.
Đợt năm (25.12.55 đến 30.07.56) thực hiện ở 8 xã thuộc Bắc Ninh, 45 xã thuộc Ninh Bình, 163 xã thuộc Nghệ An, 6 xã thuộc Hà Tĩnh, 118 xã thuộc Quảng Bình, 21 xã thuộc Vĩnh Linh, 217 xã thuộc Hải Dương, 149 xã thuộc Hưng Yên, 294 xã thuộc Thái Bình, 83 xã thuộc Kiến An, 47 xã thuộc Hà Nội, 9 xã thuộc Hải Phòng, 40 xã thuộc Hồng Quảng, cộng là 1,720 xã.
Ngoài ra có tổng cộng tám đợt giảm tô tiến hành ở 1,875 xã trong suốt thời gian cải cách ruộng đất. ⁴⁰
Như vậy, cải cách ruộng đất đã được chính thức thực hiện trong thời gian hơn ba năm ở 3,314 xã (sau chia lại thành 3,653 xã) thuộc 22 tỉnh bao trùm cả đồng bằng và trung du miền Bắc, gồm 2,435,518 gia đình với 10,699,504 nhân khẩu. Tổng số cán bộ đoàn, đội cải cách được điều động vào công tác là 48,818 người.
Kết quả về giảm tô đã thu được trong 1,875 xã là: địa chủ, phú nông phải trả lại 31,110 tấn thóc tô, và tịch thu của “địa chủ Việt gian, phản động, cuờng hào gian ác” 15,475 ha ruộng đất và 8,246 trâu bò.
Về cải cách ruộng đất, đã tịch thu, trưng thu, trưng mua 810,000 ha ruộng đất, 106,448 trâu bò, 1,846,000 nông cụ và 148,565 nhà cửa, tất cả đem chia cho 2,104,138 hộ nông dân và nhân dân lao động gồm 8,323,636 nhân khẩu, tức 72,8% số hộ ở những nơi đã cải cách ruộng đất.⁴⁰
Nếu lấy tổng số tịch thu, trưng thu và trưng mua trên đây chia cho 2,104,138 hộ nông dân thì mỗi hộ được 0.38 ha ruộng, chưa được 1 nông cụ, chưa được 1/10 ngôi nhà (tức là khoảng 14 hộ ở chung một ngôi nhà). Trên căn bản đó, đời sống nông dân còn nghèo đói hơn nhiều so với thời làm thuê làm mướn trước cách mạng.
Trở lại vấn đề “sửa sai”, các biện pháp được thi hành gồm có trước hết là phục hồi danh dự cho các cán bộ đảng viên đã bị xử lý oan ức bằng cách thu nhận họ trở lại đảng và cho trở về chức vụ cũ. Những người đã bị giết hay đã chết trong thời gian chịu án thì được ghi nhận là “thành phần yêu nước đã hi sinh cho cách mạng.” Thân nhân và con cái họ được đền bù bằng những ân huệ tương xứng với công lao của người quá cố. Đối với các địa chủ, phú nông bị kết án oan, Nhà nước cho qui định lại thành phần (thí dụ từ địa chủ xuống phú nông, từ phú nông xuống trung nông.) Nếu họ đã chết thì thân nhân và con cháu họ được bồi thường thiệt hại vật chất và đối xử không phân biệt về nguồn gốc giai cấp.
Tính đến tháng Chín 1957, theo báo cáo của các khu tỉnh ở đồng bằng và trung du sau khi đã sửa sai thì chính quyền đã duyệt xét lại được 63,113 hộ bị quy là địa chủ ở 2,035 xã, kết quả chỉ còn 31,269 hộ (49.5%) bị qui định là địa chủ thực sự, chiếm tỉ lệ 2,2% trên tổng số hộ ở 2,035 xã (không phải 5% như tỉ lệ do cố vấn Trung quốc đã áp đặt), ở khu Tự trị Việt Bắc, có 2,245 hộ ở 393 xã đã bị quy là địa chủ, sau khi sửa sai chỉ còn 381 hộ bị quy là địa chủ thực sự, tức là đã có 1,864 hộ (83%) bị oan ức. Ở miền biển, tỉ lệ quy sai trung bình cũng lên tới 70%.
Về địa chủ cường hào gian ác, vẫn theo báo cáo đã nhận được từ 2,035 xã ở đồng bằng và trung du tính đến tháng Chín 1957, có 14,908 người đã bị đem ra xét xử, sau khi sửa sai thì thấy có 10,976 người (74%) bị xử oan. Về địa chủ có công với kháng chiến, trong cải cách ruộng đất chỉ công nhận có 461 người. Sau khi sửa sai, con số lên tới 2,696 người (gần gấp sáu lần).
Về xử lý tài sản, theo tài liệu của 431 xã ở các tỉnh đã được thống kê, có 4,777 hộ bị quy sai, bị tịch thu, trưng thu hay trưng mua 18,856 mẫu 5 sào 10 thước ruộng đất, 5,048 trâu bò và 3,772 căn nhà. Sau kỳ sửa sai tháng Chín 1957, chính phủ đã đền bù cho họ được 3,857 mẫu 3 thước cộng với 4,742 mẫu 9 sào 6 thước đã được để lại. về trâu bò, đã đền bù đựợc 1,708 con, còn thiếu 3,340 con. về nhà cửa, đã trả lại nhà cũ cho 2,263 hộ, ngoài ra còn có 975 hộ được trả lại nhà cũ nhưng vui lòng nhường lại cho bần cố nông đang thiếu chỗ ở. Đối với các hộ trung nông bị quy sai, nếu bị trả lại thiếu ruộng đất trâu bò, chính phủ quyết định sẽ trích ngân sách nhà nước ra để đền bù và trả dần trong 5 năm.⁴¹
Trên thực tế, vấn đề “sửa sai” không đơn giản như các con số đã báo cáo. Nguyễn Minh cần, trong phần cuối bài “Xin đừng quên….” đã dẫn ở trên, vì đã từng được giao trách nhiệm sửa sai nên thấy rõ nội tình phức tạp của vấn đề này:
Có nhiều cái sai không thể nào sửa được. Bắn giết người ta, làm què quặt thân thể, làm tổn hại tinh thần người ta (có không ít người bị điên, bị mất trí, bị lẩn thẩn,) làm gia đình người ta tan vỡ thì chỉ có Trời mới sửa được! Ngay cả những việc tưởng chừng không khó sửa lắm nhưng cũng không thể sửa nổi, chẳng hạn gia đình bị quy là địa chủ, nhà cửa bị tịch thu chia cho mấy hộ nông dân, khi được xét là quy oan phải trả lại nhà cho người chủ cũ. Nhưng khi biết là phải trả lại nhà, các ông bà nông dân bèn cạy gạch, cạy cửa, rỡ ngói, rút rui mè, cất giấu hết, phá phách gần như tan nát cả ngôi nhà họ đang ở. Nên cái nhà được trả lại đâu còn nguyên vẹn như trước. Còn các “quả thực” khác khi đã chia rồi thì sửa sai làm sao được! Thóc lúa, nông dân ăn hết bán hết rồi (hoặc khai như thế), nông cụ bị tiêu tán hết (hoặc khai hư hỏng rồi) thì lấy gì mà trả lại cho người ta. Đó là không nói đến những quan hệ tình cảm đã bị tổn thương giữa vợ chồng, giữa anh em, giữa họ hàng, giữa thầy trò, giữa hàng xóm láng giềng thì chẳng làm gì được ngoài việc khuyên nhủ chung chung. Trong sửa sai chỉ có việc này làm được, là trả tự do cho những người bị tù oan. Còn việc khôi phục lại chức vụ cho một số cán bộ đã bị đấu tố cũng đã thực hiện, nhưng cũng không giản đơn vì quan hệ khá phức tạp giữa cán bộ mới với cán bộ cũ.
Về số nạn nhân bị giết oan, không có con số chính thức nào được công bố. Theo những nguồn tin và những cách tính toán khác nhau thì tổng số người bị sát hại trong cải cách ruộng đất là từ 10,000 đến 200,000 người. Theo Bernard Fall, người đã về Việt Nam nghiên cứu năm 1962, không thể biết đích xác các con số, nhưng “con số ước đoán có cơ sở nhất là vào khoảng gần 50,000 người ở miền Bắc bị xử tử trong những vụ liên quan đến cải cách ruộng đất và số người bị bắt và đưa đi lao động cưỡng bách ít nhất cũng gấp đôi con số đó.”⁴² Nguyễn Minh cần, trong bài viết nói trên, kể chuyện có hỏi tướng Võ Nguyên Giáp về số nạn nhân bị giết thì được ông Giáp trả lời rất nhanh là khoảng 20,000. Con số dường như có cơ sở vững chắc hơn cả là khoảng 15,000. Người đầu tiên đưa ra con số này là nhà báo Tibor Mende khi thuật lại lời ông Hồ Chí Minh là có từ 12,000 đến 15,000 người bị giết oan. Người thứ hai là T.s. Võ Nhân Trí, cựu đảng viên cộng sản cao cấp, tác giả cuốn Croissance Economique de la République Démocratique du Vietnam (1945-1965). Ông Trí cho biết trong khi soạn cuốn sách này cho Hà Nội xuất bản, ông đã được đọc trong Văn khố của ủy ban Trung ương Đảng bản báo cáo của Công an gửi cho ủy ban Trung Ương Đảng năm 1956, trong đó có nói đến 15,000 người vô tội bị tử hình. Tuần báo Time số ra ngày 1 tháng Bảy 1957 thuật lại việc “15,000 người bị giết đã được an táng tử tế khi sửa sai.” Con số này sát với thực tế nếu ta lấy con số 10,976 người trong báo cáo về sửa sai trên đây của riêng miền đồng bằng và trung du cộng với những con số ít hơn ở khu Tự trị Việt Bắc và miền biển mà tỉ lệ số hộ bị quy sai còn cao hơn nhiều. Số người bị tù đày do cải cách ruộng đất cũng không được biết rõ là bao nhiêu. Theo Joseph Buttinger thì có khoảng từ 50,000 đến 100,000 người, về số người bị giam cầm được thả khi sửa sai, Tibor Mende cho biết có khoảng 20,000 người.⁴³
Ở trong nước, từ mấy chục năm nay, vấn đề cải cách ruộng đất vẫn là một đề tài cấm kỵ. Ngoài một số tài liệu giáo khoa và bài vở nghiên cứu lịch sử theo quan điểm chính thức, như bài “The Land Reform” của Trần Phương trong tạp chí Vietnamese Studies đã được trích dẫn ở đầu chương, chưa có một công trình nghiên cứu đầy đủ và xác thực về chính sách, những thể thức thi hành và kết quả của cải cách ruộng đất ở Việt Nam. Công việc này chỉ có thể thực hiện bởi những nhà nghiên cứu khách quan có điều kiện sưu tầm tư liệu ở các thư viện và kho lưu trữ cuả các cơ quan Đảng và Nhà nước ở Hà Nội gồm các văn kiện chính thức về hành chánh và pháp lý, các bản báo cáo về kết quả của những đợt cải cách, học tập cải tạo, thanh trừng hàng ngũ và cán bộ, các phiên xử của tòa án nhân dân, về phản ứng chống đối của các thành phần dân chúng cũng như trong hàng ngũ cán bộ đảng viên, các bài báo và bản tín phát thanh, biên bản các phiên họp của ban lãnh đạo về các biện pháp đối phó hay sửa đổi, v.v… Cho đến khi có được những điều kiện nghiên cứu khách quan đó, các học giả chỉ có thể dựa vào những tài liệu chính thức đã công bố và những thông tin do các nhân chứng thuật lại bằng miệng cho người thân ở trong nước hoặc ghi chép và phổ biến công khai khi đã ra ngoài nước. Những nhân chứng này đều đã lớn tuổi nên những câu chuyện như của cựu Đại tá Bùi Tín hay các cựu đảng viên cao cấp như Nguyễn Văn Trấn, Nguyễn Minh cần và Võ Nhân Trí kể lại trên đây đều là những tài liệu hiếm có. Dù có giọng văn chỉ trích hay châm biếm chế độ, các tác giả này đều đã thuật lại những sự thực lịch sử cần phải được ghi lại làm bài học.
Mặc dù công nhận sai lầm về lãnh đạo trong cải cách ruộng đất, do đó đã sửa sai để làm nguôi nỗi đau thương và oán hận trong hàng ngũ cán bộ và dân chúng, Đảng và Nhà nước vẫn khẳng định rằng cải cách ruộng đất không những là đúng và cần thiết mà, hơn thế nữa, còn là một thắng lợi to lớn: “Cải cách ruộng đất đã thực hiện được khẩu hiệu người cày có ruộng, giải phóng sức sản xuất ở nông thôn, đẩy mạnh sản xuất, mở đường cho nông nghiệp phát triển, tạo điều kiện thắng lợi cho công nghiệp hóa… Thắng lợi đó là to lớn và căn bản… là có tính chất chiến lược”.⁴⁴
Quả thật, trong hoàn cảnh Việt Nam sau thời kỳ phong kiến và thuộc địa, cải cách ruộng đất để đem lại công bằng xã hội và phát triển đất nước là cần thiết, vì thế ở miền Nam, các chính phủ của hai nền Đệ nhất và Đệ nhị Cộng Hoà cũng thiết lập và thực hiện chính sách “cải cách điền địa,” gia tăng thành phần tiểu điền chủ ở nông thôn bằng việc giúp cho tá điền mua ruộng truất hữu của một số địa chủ hoặc cấp đất cho họ do đạo luật “Người Cày Có Ruộng”. Tuy nhiên, cuộc cải cách điền địa ôn hòa ở miền Nam, nhất là dưới thời Đệ nhất Cộng hòa, vẫn còn mang tính chất nửa vời và có nhiều điều sơ hở dễ để cho đối phương khai thác. Cuộc cải cách điền địa ở miền Nam sẽ được đề cập tới trong chương 10 của sách này.
Như vậy, sai lầm của cải cách ruộng đất ở miền Bắc không phải do nhu cầu cải cách mà do đường lối lãnh đạo và phương cách thực hiện. Đúng như nhận định thẳng thắn nhưng rất chân thành của luật sư Nguyễn Mạnh Tường, những sai lầm này “chỉ là biểu hiện điển hình và bi đát của những thiếu sót trong sự lãnh đạo của Đảng Lao Động… vì không những trong cải cách ruộng đất chúng ta đã phạm sai lầm nghiêm trọng mà cả trong nhiều khu vực khác nữa. Trong các khu vực này, sai lầm cũng đưa một số người trong quần chúng đến cái chết thê thảm.” Ông Tường phân tích ba nguyên nhân trực tiếp gồm có: “mơ hồ trong quan niệm về ta và địch, bất chấp pháp luật và bất chấp chuyên môn.” Ông cũng luận giải về nguyên nhân sâu xa hơn là “sự lãnh đạo của ta thiếu dân chủ, xa lìa quần chúng.” Cuối cùng, ông đã đề nghị phương hướng sửa chữa các sai lầm về lãnh đạo là “một chế độ pháp trị chân chính, một chế độ dân chủ thực sự.”
Những điều ông Tường nói về hậu quả của lãnh đạo thiếu dân chủ của Đảng Lao Động cho ta thấy tình trạng xã hội đói nghèo và lạc hậu trong những năm sau thắng lợi chống Pháp vẫn không có gì thay đổi trong những năm sau thắng lợi chống Mỹ. Rõ ràng là trong suốt mấy chục năm đảng cộng sản Việt Nam đã không học bài học lịch sử và không chịu tham gia vào nhịp tiến hoá chung của nhân loại. Những điều ông Tường đề nghị về chế độ pháp trị và dân chủ trong tinh thần “đóng góp ý kiến xây dựng” cách đây gần nửa thế kỷ cũng không khác gì những đề nghị và đóng góp hiện thời của một số cựu đảng viên cao cấp và những trí thức tiến bộ ở trong nước. Bởi vì chế độ pháp trị chân chính và dân chủ thực sự thì ở nơi nào và thời nào cũng “đại đồng tiểu dị”, tức là đều tôn trọng nhân quyền và các quyền tự do căn bản của công dân, chỉ khác nhau ở hình thức biểu hiện, tùy theo tính chất văn hoá và lịch sử đặc thù của mỗi dân tộc. Ngay cả trong những nước còn duy trì chế độ quân chủ lập hiến như Anh, Nhật, Hoà Lan, mọi quyền tự do của công dân cũng đều được đảm bảo.
Từ cuối thập kỷ 1980, sau những biến động lịch sử làm tan rã chế độ cộng sản ở Liên Xô và các nước Đông Âu, đường lối lãnh đạo ở Việt Nam cũng đã có nhiều thay đổi. Đảng và Nhà nước đã nhận ra hậu quả tai hại của chế độ độc tài khép kín và chính sách kinh tế tập trung, do đó đã chủ trương “đổi mới kinh tế”, mở cửa giao thiệp với nưức ngoài và hội nhập vào cộng đồng quốc tế. Gần đây, trong đường lối xây dựng đất nước, giới lãnh đạo lại đưa thêm “dân chủ” vào trong mục tiêu chung: “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.” Tuy nhiên, đây vẫn chỉ là những âm hưởng yếu ớt của những lời kêu gọi bị bóp nghẹt ở thời trước cũng như thời nay. Chỉ khác một điều là ngày nay những lời kêu gọi và đòi hỏi về nhân quyền, dân. chủ và tự do mỗi ngày một nhiều hơn và mạnh hơn, lại được sự hỗ trợ của các chính phủ và tổ chức quốc tế, thêm vào đó là những lời tố cáo tham nhũng trên báo chí, những cuộc biểu tình của dân chúng chống bộ máy hành chính quan liêu, và các viên chức lạm dụng quyền thế để ức hiếp và bóc lột nhân dân..
Trước những yêu cầu bức xúc của nhân dân và những đảng viên cấp tiến thức thời, trước những thay đổi không tránh khỏi trong các quan hệ hợp tác và tham gia vào đời sống của thế giới văn minh dân chủ, các nhà lãnh đạo ở Việt Nam một mặt tìm cách đáp ứng những đòi hỏi của tình thế, một mặt lo duy trì và bảo vệ sự tồn tại của chế độ. Do sự khó khăn lúng túng trong các quyết định về chính sách, Đảng và Nhà nước rất lo ngại cho tương lai của chế độ nên đã có những phản ứng rất mạnh đối với những sáng kiến thay đổi không phải do chính phủ chủ trương và kiểm soát. Mọi yêu cầu hay đề nghị từ bên ngoài, ngay cả từ những cựu đảng viên vẫn có thiện chí đối với đảng, đều bị coi là những “âm mưu diễn biến hoà bình của những thế lực thù địch” cần phải được đập tan.
Làm thế nào xác định được đường lối và kế hoạch hiện đại hóa và dân chủ hóa Việt Nam trong những điều kiện ổn định và thích hợp với đặc tính văn hóa của dân tộc, làm thế nào có thể huy động được sự đóng góp của mọi tầng lớp dân chúng trong nước, với sự hỗ trợ của các cộng đồng ở ngoài nước, vào việc giải quyết những vấn đề quan tâm chung và thực hiện mục tiêu chung, đó là những câu hỏi cần được giải đáp bằng rất nhiều thiện chí và can đảm từ mọi phía, đặc biệt là những người làm chính sách hiện thời ở Việt Nam. Bài học về những sai lầm trong quá khứ không những chỉ giúp tránh lặp lại những sai lầm tương tự trong tương lai mà còn giúp cho việc xác định đúng hướng đi và thiết lập được những chính sách có hiệu lực trong công cuộc phát triển đất nước và bảo vệ tinh thần độc lập của dân tộc, nhất là trước nỗi đe dọa thường trực của đầu óc bá quyền Trung Quốc.
_____
Ghi chú:
^[1] Điều 7 trong bản Tuyên cáo của Hội nghị Genève ngày 21.7.1954 với chữ ký của Anh, Nga (đồng chủ tịch), Pháp, Cộng Hòa Nhân Dân Trung Quốc, Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa, Cam-bốt và Lào. Hai nước tham dự là Hoa Kỳ và Quốc Gia Việt Nam không ký vào bản Tuyên cáo này.
² “Tô” hay địa tô là tiền thuê ruộng đất mà người nông dân làm thuê (tá điền) phải trả cho chủ ruộng (địa chủ) sau mỗi mùa gặt. Địa tô có thể được trả bằng một phần hoa màu thu hoạch được hoặc bằng tiền mặt tính trên trị giá phần hoa màu phải nộp cho địa chủ. Thông thường, địa tô được ấn định là 50 phần trăm, tức là hoa màu thu hoạch sau mỗi vụ mùa được chia đều cho đôi bên, kẻ có của người có công. Địa chủ cung cấp hạt giống, trâu bò và vật dụng canh tác, còn tá điền thì đóng góp sức lao động. Sau cách mạng tháng Tám, địa tô được giảm xuống 25 phần trăm tức là tá điền chỉ phải nộp cho địa chủ 25 phần trăm hoa màu thu họach được. “Tức” là tiền lời tính trên số tiền mà người nông dân vay của chủ ruộng khi có chuyện cần. Lãi suất được ấn định tùy theo sự thỏa thuận giữa đôi bên.
³ Dẫn bởi Trần Phương ,“The Land Reform” trong Vietnamese Studies: Pages of History 1945-1954 (Hanoi: 1966), 179. Vì không có điều kiện tham chiếu nguyên bản tiếng Việt của tác giả, tôi đã phải dịch lại câu trích dẫn từ tiếng Anh, như vậy có thể không hoàn toàn đúng với bản tiếng Việt của tác giả.
⁴ Đây là nói về chính sách cải cách ruộng đất trước khi có cuộc di cư tị nạn năm 1954. Những đợt cải cách “long trời lở đất” chỉ thực sự thi hành năm 1955 và 1956.
⁵ Điều 2 trong bản thỏa hiệp đình chiến 20.7.1954 ấn định thời hạn hai bên rút quân về hai bên vĩ tuyến 17 là 300 ngày kể từ ngày hiệp định có hiệu lực. Điều 14(d) ấn định rằng trong thời hạn 300 ngày nói trên, dân chúng sống ở trong vùng kiểm soát của một bên muốn dời sang vùng kiểm soát của bên kia sẽ được chính quyền địa phương cho phép và giúp đỡ cho họ ra đi.
⁶ V.I. Lénine, La Révolution Prolétarienne et le Renégat Kautsky (Paris: Éditions sociales, 1953), 92.
⁷ Trần Phương, 167.
⁸ Ibid., 172.
⁹ Bernard Fall, The Vietminh Regime, 120-121.
¹⁰ Cựu Đại tá Quân đội Nhân dân Bùi Tín thuật lại rằng trong chuyến đi Nga năm 1950, Hồ Chí Minh đã bị Stalin chất vấn hai điều: tại sao giải tán Đảng CSĐD năm 1945? và tại sao chưa tiến hành cải cách ruộng đất? (Thành Tín, Mặt Thật: Hồi Ký Chính Trị của Bùi Tín, Turpin Press, 1994, 67-68).
¹¹ Bernard Fall, The Vietminh Regime, 121.
¹² Ibid., 172-177. Tài liệu về việc quy định thành phần nhân dân được trình bày tóm lược dựa theo bản địch Anh ngữ sắc lệnh 239/B.TLP. Cũng như trường hợp đã nói đến ở chú thích số 3 trên đây, những chỗ dịch từ bản tiếng Anh chắc chắn không thể giống với bản gốc tiếng Việt.
¹³ Ibid., 34.
¹⁴ Cứu Quốc, ngày 18.9.1953. Dẫn bởi Bemard Fall, ibid., 34.
¹⁵ Thành Tín, 37-38. Bà Nguyễn Thị Năm còn thường được gọi là bà Cát Hanh Long, tức là tên thương hiệu do hai vợ chồng bà thành lập. Ông Cát Hanh Long qua đời trước cách mạng. Chuyện đấu tố ba lần mới xử bắn được bà “Mẹ Chiến sĩ” này cũng được George Boudarel mô tả trong Cent Fleurs Ecloses dans la Nuit du Vietnam (Paris: Jacques Bertoin, 1991), 174-175. Một nhân chứng khác, Đinh Xuân cầu, từ miền Bắc di cư vào Nam năm 1954, thuật lại chuyện này trong cuốn Bên Kia Bến Hải.
¹⁶ Thành Tín, 58. Một tác giả khác, Nguyễn Văn Trấn, cũng ghi rằng trong bản báo cáo chính trị ông Hồ Chí Minh đọc trước Đại hội Đảng kỳ II có câu: “Về lý luận, Đảng Lao Động Việt Nam… lấy tư tưởng Mao Trạch Đông làm kim chỉ nam.” Ông Trấn nhận xét thêm rằng câu “tư tưởng Mao Trạch Đông làm tư tưởng chỉ đạo cho đảng ta” vẫn có trong bản báo cáo chính trị in sau Đại hội II, nhưng theo tài liệu mới in gần đây thì tư tưởng ấy trốn mất (sic)” cho nên ông không thể ghi lại cho thật chính xác được. (Nguyễn Văn Trân, Viết cho Mẹ và Quốc Hội. California: Văn Nghệ, 1995, 150).
¹⁷ Vũ ThưHiên, Đêm Giữa Ban Ngày (California: Văn Nghệ, 1997), 158-159.
¹⁸ Georges Boudarel, 151-152.
¹⁹ Nguyễn Văn Trân, 173.
²⁰ Doãn Quốc Sỹ, Khu Rừng Lau.
²¹ Nguyễn Vân Trấn, 165.
²² Thành Tín, 133.
²³ Hai thí dụ điển hình của việc chọn lựa này là Thiếu tướng Lê Nam Thắng, Tư lệnh Quân khu IV, sau làm Tư lệnh Quân khu Thủ đô, và Đại tướng Chu Huy Mân, Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị. Ông Bùi Tín kể cho tôi nghe rằng hai ông đều xuất thân từ gốc bần cố nông. Tướng Lê Nam Thắng là người học chữ quốc ngữ ở trong tù và được nhiều người biết về chữ ký nguệch ngoạc rất lớn của ông trên các văn kiện. Còn Tướng Chu Huy Mân cùng với tướng Văn Tiến Dũng, vì mang tiếng tham nhũng, đã không được bầu trong số 72 đại diện được cử đi dự Hội nghị Toàn quân năm 1980. Do việc tướng Nguyễn Chí Thanh thình lình tử nạn, tướng Văn Tiến Dũng, xếp hạng thứ 13, mới được đôn lên để đi thay.
²⁴ Nguyễn Văn Trấn, 168. Cũng trong sách này (tr. 166), ông Trấn còn mỉa mai gọi ông Hồ Viết Thắng, chỉ huy trực tiếp của mình, là “ấu chúa” của đoàn cố vấn Trung Quốc.
²⁵ Ibid., 269-270.
²⁶ Theo Lê Mậu Hãn (chủ biên), Đại Cương Lịch Sử Việt nam, tập III, 1945- 2000 (Hà Nội: NXB Giáo Dục, 2001), 137-138: “Tại kỳ họp thứ 4 (3-1955) Quốc Hội thông qua nghị quyết tán thành một số điểm bổ sung của chính phủ về cải cách ruộng đất, nhằm tạo cơ sở pháp lí cho việc triển khai cải cách ruộng đất trên quy mô lớn ở miền Bắc trong điều kiện mới… Ngày 20.7.1956, đợt V của cải cách ruộng đất đã kết thúc.”
²⁷ Dẫn bởi luật sư Nguyễn Mạnh Tường trong bài diễn văn trước hội nghị của Mặt Trận Tổ Quốc ngày 30.10.1956 ở Hà Nội. Đối chiếu với khẩu hiệu của Đảng, ông Tường nhận định: “Khẩu hiệu của pháp lý thì khác hẳn: thà mười địch sót còn hơn một người bị kết án oan.” Nguyên văn bài này được in lại trong Trăm Hoa Đua Nở Trên Đất Bắc của Hoàng văn Chí (Mặt Trận Bảo Vệ Tự Do Văn Hóa, Sài gòn, 1959.) Sau bài diễn văn này, L.s. Nguyễn Mạnh Tường bị tước hết mọi chức vụ nghề nghiệp và lột hết mọi danh vị trong các tổ chức. Xem Phụ Lục c.
²⁸ Nguyễn Văn Trấn, 266.
²⁹ Thơ Tố Hữu: Giết, giết nữa, bàn tay không phút nghỉ,
Cho ruộng đồng lúa tốt, thuế mau xong,
Cho Đảng bền lâu, cùng rập bước chung lòng Thờ Mao Chủ tịch, thờ Sít-ta-lin bất diệt!
và Xuân Diệu:
Anh em ơi! quyết chung lòng,
Đấu tranh tiêu diệt tàn hung kẻ thù.
Địa hào, đối lập ra tro,
Lưng chừng, phản động đến giờ tan xương.
Thắp đuốc cho sáng khắp đường,
Thắp đuốc cho sáng đình làng đêm nay.
Lôi cổ bọn nó ra đây,
Bắt quỳ gục xuống đoạ đầy chết thôi.
³⁰ Những Sự Kiện Lịch Sử Đảng, tập IV về “Cách mạng Xã hội Chủ nghĩa ở miền Bắc Việt Nam: 1954-1975 (Hà Nội: NXB Thông Tin Lý Luận, 1982), 88-89.
³¹ Cao Văn Lượng, chủ biên, Lịch Sử Việt Nam 1954-1965 (Hà Nội: NXB Khoa Học Xã hội, 1995), 32.
³² Ibid.
³³ Hoàng Văn Hoan, Giọt Nước Trong Biển Cả (Portland, OR: NXB Tìm Hiểu Lịch Sử, 1991), 361.
³⁴ Hồ Chí Minh Toàn Tập (Hà Nội: Nhà Xuất Bản Chính Trị Quốc Gia, 1995), 236.
³⁵ Bemard Fall, The Two Vietnams, 156.
³⁶ Nguyên văn bản báo cáo này được đăng trên nhật báo Nhân Dân, ngày 31.10.1956 dưới nhan đề “Bài Nói chuyện của Đồng chí Võ Nguyên Giáp”.
³⁷ Fall, The Two Vietnams, 157.
³⁸ H. c. Taussig, “Land Reform Abuses,” South China Morning Post (Hong Kong), 28.11.1956. Cũng xem Georges Chaffard, “Le gouvernement nord emamien doit affronter à son tour le mécontentement populaire,” Le Monde Paris), 5.12. 1956. Dẫn bởi Fall, The Two Vietnams, 157.
³⁹ Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam: Kết luận về tổng kết cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước và một số vấn đề lịch sử Đảng thời kỳ 1954-1975, ngày 25.5.1994.
⁴⁰ Tài liệu về 5 đợt CCRĐ được thuật theo Cao Văn Lượng, chủ biên, 30- 31
⁴¹ Ibid., 33-34.
⁴² Fall, The Two Vietnams, 156.
⁴³ Những con số của Tibor Mende, Võ Nhân Trí, báo Time, và Joseph Buttinger đều lấy từ Georges Boudarel, trang -203-204 và chú thích số 193. Ông Võ Nhân Trí, hiện ở Pháp, cho tôi biết thêm rằng bản báo cáo về số người chết oan trong CCRĐ là do Đảng đoàn Bộ Nội vụ trình lên ủy ban Trung Ương Đảng. Cuốn sách của ông hoàn tất năm 1962 nhưng bị Ban Tư tưởng Trung ương bắt sửa đi sửa lại nhiều lần đến 1995 mới chấp thuận cho xuất bản. Việc phát hành lại gặp khó khăn vì có báo cáo rằng cuốn sách tiết lộ nhiều tin tức về các cơ sở công nghiệp rất dễ cho máy bay Mĩ dội bom tàn phá. Sau này, khi viết cuốn Vietnam’s Economic Policy since 1975, ông mới được thực sự tự do viết ra những nhận xét trung thực của mình.
⁴⁴ Những Sự Kiện Lịch Sử Đảng, tập IV. Kết luận này mâu thuẫn với kết luận của Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng như đã dẫn ở bên trên.
Copyright © 2004 by Lê Xuân Khoa
Bản Word © blog BS 2013