Từ Trung Đông tới Biển Đông

Từ Trung Đông tới Biển Đông

Người biểu tình dẫm lên hình Tổng thống Bashar al-Assad ở Syria

Chuyện tuần này tại các phòng tin ở London đang chuyển nhanh từ Libya sang Syria.

Cùng thời gian, Trung Quốc và Việt Nam hẹn nhau bàn tiếp về lãnh thổ và lãnh hải trong bối cảnh lãnh đạo hai nước đều bị sức ép của dư luận.
Dù không liên quan, Trung Đông và Biển Đông vẫn làm nổi bật lên điểm yếu của cả Trung Quốc và Việt Nam.
Trước hết về Trung Quốc, nước đang bị thiệt vì không rõ ràng trong ngoại giao với Libya.
Báo chí Trung Quốc nói nước họ ít có cơ hội phục hồi lại các hợp đồng tổng trị giá trên 20 tỷ USD ký với Libya thời Gaddafi.

Trung Quốc luôn nêu nguyên tắc “không can thiệp” ở Bắc Phi nhưng vì có nhiều quyền lợi kinh tế nên chẳng thể đứng ngoài chính trị khu vực.
Cùng lúc, cách can dự nào cũng khó, vì ủng hộ Phương Tây ‘thay đổi thể chế’ là chuyện Trung Quốc không thể làm, mà hỗ trợ các chế độ đang lâm nguy cũng là “mạo hiểm”, theo báo Hoàn Cầu.
Tờ báo Trung Quốc còn trích nhà nghiên cứu trong nước nói Bắc Kinh cần mở rộng quan hệ ra với nhiều giới khác nhau tại Trung Đông, kể cả tổ chức Huynh Đệ Hồi giáo và đài truyền hình đầy thế lực Al-Jazeera.
Vì lâu nay, Trung Quốc chỉ làm ngoại giao theo cách truyền thống, giao lưu với các chính quyền và bỏ qua (hay coi thường?) các tác nhân xã hội và truyền thông dù họ đều quan trọng trong thời Toàn cầu hóa.
Trong chiến sự Libya, Trung Quốc vẫn kêu gọi “đối thoại” khi hai phe nổi dậy và quân Gaddafi đã dùng súng cao xạ nã vào nhau, tạo cảm giác các nhà ngoại giao Trung Quốc như đang sống trong thời đại nào khác.

Truyền thông Trung Quốc lo ngại về ‘nền ngoại giao kiểu cũ’ của nước này trong vấn đề Trung Đông

Báo Hoàn Cầu nay cho rằng Trung Quốc cần hết sức thực tiễn một khi kịch bản Libya tái diễn ở Syria.
Tờ Minh Báo ở Hong Kong đã thấy phiền lòng phải nêu rằng Trung Quốc cử tân đại sứ sang trình quốc thư lên Tổng thống Assad hôm 28/8 khi Damascus đang bị tố cáo là bắn giết dân biểu tình, và hỏi đây có phải là sự cố chấp cứ bám vào đường lối ngoại giao kiểu cũ.
Báo Đông Phương ra ở Thượng Hải thì khuyên rằng “Trung Quốc cần trách bị các đại cường ép buộc trong vấn đề Trung Đông và cần có tiếng nói riêng nhưng cũng phải duy trì quan hệ với mọi bên trong cuộc xung đột để lo xa cho quyền lợi của mình, tránh bị sức ép”.

“Trung Quốc cần trách bị các đại cường ép buộc trong vấn đề Trung Đông và cần có tiếng nói riêng nhưng cũng phải duy trì quan hệ với mọi bên trong cuộc xung đột để lo xa, tránh bị sức ép“

Báo Đông Phương ở Thượng Hải

Chậm cả hai nơi
Đúng là trước diễn biến nhanh trên thế giới, Trung Quốc đang loay hoay chọn thế đứng trên diễn đàn quốc tế nhưng còn rất bị động.
Cũng vì thế, khó có thể tin rằng cách Trung Quốc nêu vấn đề Biển Đông thuyết phục được dư luận chung.
Bất kể báo chí Trung Quốc và khu vực nói gì, truyền thông Âu Mỹ đã từ lâu nay nghi ngờ các đòi hỏi của Trung Quốc về vùng biển này.
Có phải vì thờ Tôn Tử và ưa phép giữ miếng, tung hỏa mù nên trong cuộc chiến PR, Trung Quốc bị tụt lại thời Xuân Thu Chiến Quốc, khi loài người chưa có Internet?
Trên thực tế, kể cả khi Trung Quốc có được sự nhượng bộ từ đàm phán song phương với Việt Nam hay Philippines, chưa chắc Hoa Kỳ và một phần dư luận quốc tế đã đồng ý.
Việt Nam chia sẻ quan điểm về tự do hàng hải ở Biển Đông vì các tính toán riêng nhưng Hoa Kỳ cũng đã nói là họ cũng sẵn sàng bảo vệ quyền hải hành ở vùng Tây Thái Bình Dương một mình, nếu cần.
Việt Nam cũng lại giống Trung Quốc ở thế bị động trước việc nhận định thực chất của các vấn đề toàn cầu.
Tại Trung Đông, làn sóng dân quyền bùng lên là có thật và các nước Âu Mỹ lao vào cũng chỉ sau khi Mùa Xuân Ả Rập đã bùng lên với hy vọng đảm bảo kết quả có lợi nhất cho mình.
Nói rộng ra thì phong trào phản đối chính quyền đang là một hiện tượng toàn cầu, bất kể thể chế gì và vùng đất nào.

Tại châu Á những tháng qua chỉ có Hà Nội là nơi duy nhất có hơn 10 cuộc xuống đường phản đối Trung Quốc

Tây Ban Nha, Anh, Pháp, Hy Lạp đều đã chứng kiến biểu tình, thậm chí bạo động dù với căn nguyên khác nhau.
Tại nền dân chủ đông dân của Ấn Độ, một ông già 74 tuổi là Anna Hazare hô hào chống tham nhũng đã thu hút hàng vạn người theo.
Tuần này, một Julius Malema ở Nam Phi làm bùng ra cuộc xuống đường đòi Đại hội Dân tộc Phi (ANC) phải cải tổ bộ máy từng là ‘cách mạng’ nhưng nay nặng về bè phái, chia chác.
Cuộc biểu tình nào, kể cả ở nước bị kiểm soát chặt như Trung Quốc cũng mang lại kết quả ít nhiều, không ở dạng này thì dạng khác.
Tin mới từ Đại Liên nói tổng giám đốc công ty hóa chất gây ô nhiễm khiến 12 nghìn người biểu tình nay đã bị cách chức và nhà nước sẽ xét việc bồi thường cho nạn nhân vụ ô nhiễm.
Thời đại tin đi nhanh khiến người dân rất dễ tụ họp và có đầy lý do để phản đối, làm nhà chức trách ở đâu cũng chỉ có hai lựa chọn: trấn áp hoặc lắng nghe.
Logic của trấn áp đi từ nhẹ đến nặng, tới mức dùng xe tăng bắn dân như ở Syria, sớm muộn cũng dẫn tới đại loạn.
Đối thoại vừa giúp nhà chính trị câu giờ, tạm thời giải toả căng thẳng và lâu dài nếu tốt ra sẽ tạo cách ‘chia sẻ giải pháp’, thực chất là dân chủ hóa.
Vì thế, việc TP Hà Nội mời nhóm trí thức chủ trì biểu tình vào đối thoại là động tác rất khôn ngoan dù chưa rõ mục tiêu lâu dài là gì.
Trước mắt, các cuộc biểu tình ở Việt Nam và dư luận mạng tại Trung Quốc rõ ràng đã và đang gây sức ép lên hai chính quyền.
Bước vào cuộc họp về biển đảo đầu tháng 9, chắc cả hai đoàn đàm phán đều hiểu họ không ở thế mạnh, cả trên trường quốc tế và với dư luận nội bộ.
Trừ khi có gì đặc biệt xảy ra trong quan hệ hai Đảng, có thể suy đoán rằng Bấm họp Ủy ban chỉ đạo Việt – Trung lần thứ năm là dịp để hai bên PR rằng họ nỗ lực làm việc.
Bởi như lời Giáo sư Trung Quốc Lâm Lý Dân nói nhân chuyến thăm của Tổng thống Philippines, Biển Đông là vấn đề phức tạp, cần giải quyết về lâu dài, không thể nào xong qua một chuyến đi.

-Từ Trung Đông tới Biển Đông
——-
-Chính sách Trung Đông của Trung Quốc hiện nay
Viện nghiên cứu các vấn đề quốc tế Nam Phi (SAIIA) có bài viết đánh giá về chính sách Trung Đông của Trung Quốc trong giai đoạn hiện nay. Hiện chiến lược Trung Đông của Trung Quốc chủ yếu tập trung xoay quanh việc đảm bảo an ninh năng lượng, mở rộng thị trường tiêu dùng và cơ hội đầu tư cho doanh nghiệp của nước này

Nhu cầu nhập khẩu của Trung Quốc tăng gấp đôi cùng với khủng hoảng tài chính, năng lượng và những mối quan tâm thương mại vẫn tiếp tục chi phối mối quan hệ hợp tác của Trung Quốc với Trung Đông trong tương lai. Theo bài viết, đánh giá về vị thế địa chính trị đang nổi lên của Trung Quốc và những dính líu của Trung Quốc đối với thế giới Arập và khu vực Trung Đông rộng lớn đang là chủ đề quan tâm của nhiều cường quốc trên thế giới, trong đó có Nam Phi.

Mặc dù có tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh nhưng Trung Quốc vẫn tiếp tục duy trì đòn bảy thúc đẩy kinh tế nhằm tăng cường ảnh hưởng ngoại giao trên trường quốc tế. Để đạt được tham vọng trở thành cường quốc và tạo dựng ảnh hưởng tại Trung Đông, chính sách ngoại giao của Trung Quốc đối với khu vực Trung Đông tập trung vào xây dựng mối quan hệ gần gũi với các nhân tố đóng vai trò chủ đạo tại khu vực này và để làm được điều đó, Trung Quốc đặc biệt chú trọng quan hệ kinh tế với các nước trong khu vực. 

Những nỗ lực của Trung Quốc nhằm can dự vào khu vực này trong những năm gần đây đã nhận được sự hưởng ứng tích cực của cả chính phủ và người dân. Nhiều chính phủ trong khu vực xem Trung Quốc như một vật cản hữu hiệu đối với sự thống trị của Mỹ tại khu vực. Hơn nữa, nhìn nhận chung trong khu vực có xu hướng chỉ trích nặng nề chính sách đối ngoại của Mỹ đối với Trung Đông. Do đó, sự nổi lên của Trung Quốc trên con đường tiến vào Trung Đông được xem như ánh hào quang, nhiều quốc gia Arập và Hồi giáo xem Trung Quốc như quốc gia anh em. Tuy nhiên, những lý do về địa chính trị và quan hệ về văn hóa không đủ để giải thích được sự nổi lên của nhân tố Trung Quốc trong các vấn đề của Trung Đông. Chiến lược can dự thành công của Trung Quốc cũng xuất phát từ sự chia sẻ giữa Trung Quốc và các quốc gia Arập đối với các vấn đề toàn cầu lớn và việc Trung Quốc sử dụng một cách hiệu quả sức mạnh mềm của mình trong quá trình giải quyết vấn đề đối với các đối tác Arập. 

Theo một số báo cáo phân tích mới đây, các quốc gia Arập hiện là đối tác thương mại lớn thứ 6 của Trung Quốc. Tại Trung Đông, và đặc biệt là ở vùng Vịnh Pécxích, Trung Quốc không còn bị xem là nước chỉ cung cấp hàng tiêu dùng giá rẻ mà là một khách hàng lớn về dầu mỏ. Kể từ khi Trung Quốc trở thành nước nhập khẩu dầu mỏ đích thực vào năm 1993, Trung Quốc chủ trương lôi kéo Trung Đông nhằm đảm bảo nguồn tiếp cận dầu mỏ. Hiện hơn 50% lượng dầu mỏ nhập khẩu của nước này có xuất xứ từ Trung Đông. Cơ quan năng lượng quốc tế dự báo lượng nhập khẩu dầu mỏ của Trung Quốc từ Trung Đông sẽ tăng ít nhất lên 70% vào năm 2015, điều này cho thấy triển vọng duy trì tăng trưởng kinh tế cao của Trung Quốc liên quan chặt chẽ tới “vận mệnh” của Trung Đông. 

Từ năm 2005 trở lại đây, kể từ khi chỉ định đặc phái viên tại Trung Đông, Trung Quốc đã nỗ lực mạnh mẽ nhằm tăng cường ảnh hưởng của mình trong các vấn đề khu vực. Đối với các quốc gia xuất khẩu dầu, Trung Quốc nổi lên nhanh chóng từ những năm 1990 như một khách hàng lớn và một nhà đầu tư lớn. Đối với các nước như Iran và Xyri, vốn phản đối “quyền lực Mỹ” trong khu vực, thì quyền phủ quyết của Trung Quốc tại Hội đồng Bảo an LHQ và những nghi ngờ chung về Mỹ khiến những nước này coi Trung Quốc như một đối tác đáng tin cậy. Bên cạnh đó, những câu hỏi về dân chủ, nhân quyền lại không bao giờ được đặt ra trong mối quan hệ đặc biệt này. 

Ixraen cũng tỏ ra muốn “ve vãn” Trung Quốc vì những ảnh hưởng tiềm tàng mà nước này có được tại Trung Đông. Trung Quốc chia sẻ với Ixraen những bất bình về tính hiếu chiến Hồi giáo. Mặc dù Trung Quốc xây dựng quan hệ chặt chẽ với các quốc gia Arập như Iran, nhưng Ixraen, trước sự “thất vọng” của Mỹ, vẫn coi Trung Quốc như một thị trường công nghiệp quốc phòng quan trọng. 

Quan điểm của Trung Quốc đối với vấn đề Ixraen và Palextin Trong vấn đề Palextin, Trung Quốc bày tỏ quan điểm ủng hộ cuộc đấu tranh giành quyền tự quyết của người dân Palextin. Về quan hệ ngoại giao, lãnh đạo Trung Quốc đã thực hiện nhiều chuyến thăm ngoại giao chính thức với Nhà nước Palextin. Mối quan hệ của Trung Quốc với Palextin mang nét đặc biệt quan trọng riêng. Mối quan hệ của Trung Quốc với Palextin là thừa nhận tính đồng nhất quốc gia của người dân Palextin, cũng như những yêu sách về lãnh thổ của người dân Palextin. Trên các diễn đàn quốc tế, Trung Quốc đã thể hiện sự ủng hộ đối với sự nghiệp đấu tranh chính nghĩa của người dân Palextin và tiến trình hòa bình Trung Đông. Trong khi, Mỹ và Ixraen coi Hamas là một tổ chức khủng bố thì Trung Quốc lại công nhận quyền hợp hiến của Hamas như một đại diện hợp pháp của nhân dân Palextin. 

Đối với Ixraen, Trung Quốc luôn phản đối việc Ixraen tiếp tục chiếm đóng vùng đất của người dân Palextin, bao gồm cả các chính sách của Ixraen liên quan đến việc xây dựng khu định cư tại Bờ Tây và Đông Giêruxalem, đặc biệt là trên vùng đất của người dân Palextin. Trung Quốc cũng chỉ trích mạnh mẽ việc Ixraen bao vây kinh tế Gada. Trong khi kêu gọi cả Ixraen và Palextin tập trung nỗ lực để tiến tới một giải pháp hòa bình thông qua con đường ngoại giao và thỏa hiệp, thì việc Ixraen tiếp tục xây dựng khu định cư tại Bờ Tây sông Gioócđan không chỉ vi phạm luật pháp quốc tế mà còn làm tổn hại đến chính an ninh của Ixraen. 

Mặc dù có những chỉ trích đối với Ixraen, nhưng Trung Quốc một mặt cũng đang muốn tăng cường thúc đẩy quan hệ hợp tác với Ixraen, bởi hiện Trung Quốc đang rất thèm muốn các công nghệ hiện đại, đặc biệt là các công nghệ liên quan đến quân sự và các hệ thống vũ khí hiện đại của Ixraen. Trung Quốc mong muốn trở thành đối tác của Ixraen trong những nỗ lực đầy tham vọng của mình nhằm hiện đại hóa quân đội và thúc đẩy năng lực công nghệ của mình. 

Nhân tố Mỹ 

Trung Quốc nhìn thấy những lợi ích riêng của họ trong mọi hành động giảm bớt ảnh hưởng của Mỹ. Trong vấn đề Libi và Xyri mới đây và vấn đề Iran, Xuđăng trước đây, Trung Quốc luôn tìm cách cản trở những sáng kiến do Mỹ đứng đầu tại LHQ được xem như chiến thuật cứng rắn hợp pháp chống lại các quốc gia không tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế. Trung Quốc đã bỏ phiếu trắng khi Hội đồng bảo an Liên hợp quốc (HĐBALHQ) thông qua nghị quyết số 1973 về Libi và mới đây Trung Quốc cùng với Nga đã lên tiếng không ủng hộ Nghị quyết của HĐBALHQ nhằm lên án Chính phủ Xyri. 

Trung Quốc lo ngại về sự phụ thuộc vào quyền lực quân sự Mỹ có thể ảnh hưởng đến an ninh các chuyến tàu chở dầu của họ tại vùng Vịnh. Trung Quốc còn xa mới đạt được khả năng can thiệp quân sự đối với các mục tiêu ở xa bên ngoài, cho dù trong thông cáo báo chí mới đây, lãnh đạo Trung Quốc tuyên bố rằng Trung Quốc đã thành công trong dự án chế tạo tàu sân bay, nhưng không đề cập đến thời điểm cụ thể. Trung Quốc đang tìm cách đa dạng hóa các nguồn cung cấp năng lượng, mua thêm từ Nga, Trung Á, châu Phi và khu vực Mỹ Latinh, vì vậy khả năng can thiệp quân sự ở xa đang trở thành ưu tiên trong chiến lược phát triển quân sự của nước này. 

Việc Trung Quốc tăng cường sự hiện diện tại Trung Đông đã phản ánh một chính sách ngoại giao chủ động hơn của họ trong những năm gần đây. Điều này phần nào phản ánh sự can dự nhiều hơn của Trung Quốc trên khắp thế giới và mối quan tâm của nước này trong việc duy trì ổn định ở Trung Đông, nhằm đảm bảo nguồn cung cấp dầu mỏ và khí đốt từ khu vực này. Ở một chừng mực nào đó, điều này cũng phản ánh việc Trung Quốc muốn được coi như một quốc gia có trách nhiệm, sẵn sàng đóng vai trò trong việc giải quyết các vấn đề quốc tế./.

  Theo SAIIA

 Nhật Linh (gt)