‘Ai cũng hưởng lợi’ hay phát ngôn gây sốc của quan chức

Người ta chỉ thấy, trong những  đợt tăng giá điện liên tiếp trước đây từ năm 2010 – 2013, cũng chưa có nhóm khách hàng nào của EVN đã được hưởng lợi cả.

Từ đầu năm 2015 đến nay, dù thời gian khá ngắn, công chúng đã phải “sốc” trước một số phát ngôn của cán bộ, quan chức nhà nước. Trong đó, có lẽ “nóng” nhất là phát biểu “Giá điện điện tăng, mọi người cùng được hưởng lợi” của thứ trưởng kiêm người phát ngôn của Bộ Công thương tại cuộc họp báo ngày 2/2.

Tại cuộc họp báo đó, người phát ngôn Bộ Công thương cho rằng giá điện hiện nay quá thấp, thậm chí, đang được bán dưới giá thành nên nhiều tổ chức, nhà đầu tư nước ngoài muốn đầu tư vào ngành điện tại VN đã rút lui, vì sợ lỗ. Những ngành sản xuất, các nhà đầu tư vào các ngành này như: xi măng, thép, vật liệu xây dựng… lại có lợi nhất vì giá điện thấp.

Cũng theo ông thứ trưởng, một số tổ chức quốc tế như World Bank còn khuyến cáo Việt Nam lên tăng giá điện 40% trong những năm tới. Ông khẳng định: Nếu giá điện bán lẻ tăng, sẽ có nhiều nhà đầu tư hơn vào ngành điện, chi phí hạ, người dân, doanh nghiệp sẽ hưởng mức giá điện cạnh tranh nhất… và như vậy “ai cũng được hưởng lợi”(!).

                                      Giá điện tăng làm lợi cho những ai? Ảnh minh họa

Ngay khi mới đăng tải trên các báo mạng, phát ngôn trên đã tạo ra không ít bức xúc, có người còn mỉa mai: Lợi thì có lợi nhưng… răng chẳng còn.

Cần thấy rằng, không phải không có những chính sách được ban hành thì tất cả đều có lợi. Nhưng cũng có nhiều chính sách, nhất là về giá cả, khi có hiệu lực thì có người có lợi, có người không. Và chính sách tăng giá điện không bao giờ ở dạng ai cũng có lợi như tuyên bố của vị lãnh đạo nói trên.

Có nhiều đối tượng có lợi ngay khi giá điện tăng, mà trước tiên  là Tập đoàn Điện lực VN (EVN) và các nhà đầu tư doanh nghiệp sản xuất điện hiện nay. Vì khi đó, họ sẽ có lợi nhuận cao hơn hoặc nếu đang thua lỗ thì cũng giảm lỗ. Về phía Nhà nước, Bộ Công thương, Bộ Tài chính… sẽ không phải tính toán hỗ trợ ngành điện. Nhà đầu tư thấy kinh doanh điện có lãi sẽ quan tâm hơn.

Nhưng ngược lại, chắc chắn những người dân, các doanh nghiệp đang mua điện của EVN không thể có lợi. Bởi trước mắt, ngay sau khi tăng giá điện, họ phải trả nhiều tiền hơn cho EVN ở mức độ khác nhau. Nhiều doanh nghiệp trong lĩnh vực xi măng, nước sạch, dệt may, phân bón, kinh doanh khách sạn… sẽ phải trả thêm hàng chục triệu, hàng trăm triệu đồng, thậm chí cả hàng tỉ đồng. Người dân có thể chỉ phải trả thêm vài chục ngàn đồng đến vài trăm ngàn đồng một tháng… Như thế thì gọi là “có lợi” ở đâu?

Có thể ông thứ trưởng cho rằng, tăng giá điện về dài hạn, nếu chính sách giá điện hợp lý, thì thị trường điện sẽ cạnh tranh hơn. Nhưng đó thực ra là một lợi ích “mơ hồ”. Người ta chỉ thấy, trong những  đợt tăng giá điện liên tiếp trước đây từ năm 2010 - 2013 (năm 2014 không tăng giá điện), có năm tăng 2 lần như năm 2012, cũng chưa có nhóm khách hàng nào của EVN đã được hưởng lợi cả.

Không những phải liên tục trả thêm tiền điện do giá tăng, chất lượng cung ứng điện mấy năm qua chưa thấy có dấu hiệu gì được cải thiện. Năng suất lao động ngành điện được coi là quá thấp như thừa nhận của lãnh đạo EVN, tổn thất điện năng còn lớn... Nhưng tất cả những chi phí nuôi bộ máy cao, chi phí tổn thất này, người dân vẫn phải chi trả cho EVN qua tiền điện.

Còn nhận định “giá điện đang thấp hơn giá thành” của người phát ngôn của Bộ Công thương cũng cần phải xem lại có chính xác không và cần số liệu dẫn chứng, có thể qua số liệu của Kiểm toán Nhà nước, Thanh tra Chính phủ làm rõ.

Thực tế, có một số nhà máy nhiệt điện chạy dầu, chạy khí… có những thời điểm, giá nhiên liệu lên cao, giá bán điện cao hơn giá thành sản xuất. Nhưng hiện nay, khi tỷ trọng nguồn thủy điện trong cơ cấu nguồn phát điện cả nước chiếm gần 40%, thì giá thành không thể thấp hơn giá bán được, vì rất nhiều nhà máy thủy điện chỉ bán điện cho EVN với giá vài trăm đồng/kWh, trong khi giá bán điện trung bình hiện nay của EVN là trên 1.500 đồng/kWh. Hai năm qua, EVN vẫn có lãi: năm 2013, theo số liệu của Kiểm toán Nhà nước, EVN lãi gần 5.000 tỉ đồng. Năm 2014, EVN báo lãi khoảng 300 tỉ đồng. Nếu giá thành thấp hơn giá bán, ngành điện không thể có mức lãi như vậy.

Cho dù, giá điện có thể vẫn phải tăng theo yêu cầu “tiếp cận giá thị trường”, không phải để bù lỗ cho EVN mà cũng phải đảm bảo cho EVN có lãi nhất định để có vốn đầu tư phát triển nguồn, để việc kinh doanh điện có lãi, thu hút các nhà đầu tư ngoài EVN tham gia phát triển nguồn, v.v… Nhưng thông tin về việc điều chỉnh giá điện phải chính xác, minh bạch mới thuyết phục được người dân, doanh nghiệp khác và việc điều chỉnh giá điện thời gian tới, nếu có, cũng dễ được chấp nhận hơn. Còn nói rằng tăng giá điện mà tất cả đều hưởng lợi như thứ trưởng, người phát ngôn Bộ Công thương thì chắc chắn sẽ không thuyết phục được ai!

Trung Ngôn

(Tuần Việt Nam)