Diễn biến sự kiện liên quan tới vụ cá chết

Điểm lại những diễn biến quan trọng trong vụ cá chết bí hiểm ở các tỉnh miền Trung Việt Nam.

Tháng Tư 2016: Cá chết hàng loạt

Ngày 6: Tình trạng cá chết được ngư dân phát hiện tại vùng biển tại Kỳ Anh, Hà Tĩnh (khu vực cảng Vũng Áng và các xã Kỳ Lợi, Kỳ Hà). Cá chết nhiều trong các ngày 6-7/4.

Ngày 10: Hiện tượng cá chết xuất hiện tại Quảng Bình.

Ngày 15: Cá chết lan đến Thừa Thiên – Huế.

Ngày 16: Xuất hiện cá chết tại Quảng Trị.

Ngày 21: Vụ phó Vụ Nuôi trồng thủy sản Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn nói đoàn công tác không vào kiểm tra tại khu công nghiệp Vũng Áng được vì đây là khu vực có yếu tố nước ngoài, “đoàn không có thẩm quyền, chức năng kiểm tra”.

Ngày 22: Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng tới Hà Tĩnh “kiểm tra mô hình sản xuất nông nghiệp công nghệ cao, khu dân cư mẫu nông thông mới và tiến độ dự án Formosa”.

Một người dân lặn biển, ông Nguyễn Xuân Thành phát hiện thấy đường ống xả thải hóa chất dưới đáy biển, “nước phun từ đường ống ra có màu vàng đục, nhừa nhựa, mùi hôi thối, khi ngửi cảm thấy rất ngạt thở”.

Ngày 23: Thứ trưởng Tài nguyên Môi trường Võ Tuấn Nhân nói việc báo chí “khiến dư luận hiểu nhầm rằng Formosa xả trộm bằng đường ống khổng lồ dưới đáy biển”, đồng thời khẳng định “Formosa được phép xả thải” và đường ống ngầm của hãng là hoàn toàn hợp pháp.

Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu Hải sản Nguyễn Viết Nghĩa tuyên bố cá chết bất thường là do “độc chất mạnh”, với nguồn nước biển ô nhiễm xuất phát từ khu công nghiệp Vũng Áng.

Ngày 24: Cuộc họp giữa Phó thủ tướng Trịnh Đình Dũng và Bộ Tài nguyên Môi trường nói Formosa có một số “vi phạm trong việc thực hiện súc rửa đường ống”.

Bộ Tài nguyên Môi trường nói sẽ tìm ra kết quả gây cá chết trong “5 ngày nữa”.

Ngày 26: Formosa Hà Tĩnh ra thông cáo nói họ “kinh ngạc” và “không thể hiểu nổi” tình trạng sinh vật biển chết, gây ô nhiễm trên biển với quy mô lớn.

Năm thợ lặn tại huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình phải nhập viện sau khi lặn từ khu vực biển Vũng Áng lên.

Ngày 27: Có thông tin xuất hiện cá chết ở Đà Nẵng. Chính phủ ra công điện yêu cầu bốn tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế nghiêm cấm sử dụng, kinh doanh, tiêu thụ thủy hải sản chết bất thường.

Bộ Tài nguyên Môi trường ra kết luận ban đầu theo đó nói có hai khả năng gây ra tình trạng cá chết, gồm tác động độc tố hoá học của con người và trên biển, và là do tác động của hiện tượng tảo nở hoa hay thủy triều đỏ. Formosa Hà Tĩnh được xác định là "chưa thấy có mối liên hệ nào" với tình trạng cá chết hàng loạt

Ngày 28: Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn báo cáo trong cuộc họp Chính phủ về kết quả xét nghiệm mẫu xác định "bước đầu loại trừ nguyên nhân do hiện tượng dị thường của tự nhiên kết hợp với tác động của con người tạo nên hiện tượng tảo nở hoa mà thế giới gọi là thủy triều đỏ".

Ngày 29: Khu vực biển Đà Nẵng tiếp tục có tình trạng cá chết dạt bờ ồ ạt, trong đó có nhiều cá thể cỡ lớn, tới 10kg.

Ngày 29-30: Người dân làng biển Cảnh Dương, huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình biểu tình phản đối thảm họa môi trường khiến cá chết hàng loạt ở vùng biển miền Trung.

Tại Huế, một nhóm nghệ sỹ biểu diễn nghệ thuật đường phố cũng về vụ cá chết nhưng bị công an can thiệp.

Ngày 30: Bí thư Đà Nẵng Nguyễn Xuân Anh cùng các lãnh đạo đi tắm biển cùng người dân và ăn cá để giải tỏa lo âu cho người dân.

Tháng Năm 2016: Biểu tình diễn ra ở nhiều nơi

Ngày 1: Tại nhiều thành phố lớn ở Việt Nam, hàng ngàn người đã xuống đường biểu tình phản đối thảm họa môi trường này, yêu cầu minh bạch và tìm ra nguyên nhân gây cá chết hàng loạt.

Trong bản tin 20 giờ, Đài truyền hình Việt Nam VTV công bố bắt hai nhà hoạt động tên Trương Minh Tam và Chu Mạnh Sơn vì đã tới khu vực Formosa và Kỳ Hà, Hà Tĩnh "thu thập thông tin và hình ảnh để phát tán trên mạng internet nhằm mục đích kích động người dân".

Người lao động Việt Nam tại Đài Loan xuống đường thể hiện quan điểm về sự kiện cá chết tại khu vực Hà Tĩnh.

Ngày 2: Vào giờ đêm, Văn phòng Chính phủ phát đi thông cáo yêu cầu giám sát hệ thống xả thải của công ty Formosa, cấp gạo và hỗ trợ tài chính cho ngư dân, đồng thời đề nghị ngư dân đánh bắt ở vùng ngoài 20 hải lý và hỗ trợ tiêu hủy cá chết.

Ngày 3: Bảy linh mục tại các giáo xứ trong huyện Kỳ Anh - Hà Tĩnh gửi kiến nghị lên thủ tướng vì vụ cá chết hàng loạt xảy ra trong khu vực này.

An ninh Việt Nam thả ông Chu Mạnh Sơn, một nhà hoạt động bị bắt tại khu vực Vũng Áng, tâm điểm của thảm họa cá chết hàng loạt ở miền Trung.

Ông Chu Mạnh Sơn được thả sáng ngày 3/5. Tuy nhiên, người bị bắt cùng đợt với ông là ông Trương Minh Tam hiện vẫn chưa được thả.

Ngày 5: Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng, người phát ngôn Chính phủ được báo Tuổi Trẻ dẫn lời: "Bộ Thông tin - truyền thông chỉ đạo các cơ quan báo chí thực hiện việc đưa tin trung thực, khách quan, đúng định hướng, có cơ sở khoa học, đấu tranh phản bác các thông tin xuyên tạc, luận điệu sai trái, kích động nhằm ổn định tình hình, không gây tâm lý hoang mang trong dư luận".

Ngày 6: Lời kêu gọi tiếp tục biểu tình ngày 8/5 được phát đi trên mạng xã hội với lý do ‘Chính phủ cố tình chậm trễ công bố nguyên nhân cá chết’.

Ngày 8: Hàng trăm người dân Việt Nam ở Sài Gòn và nhiều thành phố, địa phương trong cả nước đã xuống đường tuần hành, biểu tình phản đối vụ cá chết hàng loạt.

Ngày 14: Nhiều nhà hoạt động nói họ bị "tạm giữ" và "ngăn cản" ngay tại nhà, không thể tham gia xuống đường biểu tình trong tuần thứ ba liên tiếp vì sự kiện cá chết ở miền Trung Việt Nam.

Ngày 15: Các cuộc biểu tình tại Hà Nội và TP HCM nhanh chóng bị giới chức trấn áp. Tin tức nói nhiều người biểu tình đã bị các lực lượng an ninh bắt giữ

Ngày 27: VTV phát chương trình ’60 phút mở: Bạn chia sẻ trên mạng xã hội để làm gì, trong đó người dẫn chương trình Tạ Bích Loan cùng năm khách mời chất vấn Phan Anh, một MC của VTV, "Tại sao bạn lại phải chia sẻ clip hai con cá chết của Vũng Áng?" ’60 phút mở’ đã gây tranh luận gay gắt trong cộng đồng cư dân mạng ở Việt Nam.

Ngày 29: Hàng trăm người Việt tại Nhật biểu tình đòi làm rõ nguyên nhân thảm họa cá chết tại Việt Nam.

Tháng Sáu 2016: Công bố nguyên nhân cá chết

Ngày 5: Tại Hà Nội, cuộc tuần hành nhân ngày Môi trường Thế giới và vì 'cá chết hàng loạt, bất thường' bị các lực lượng an ninh nhanh chóng giải tán. Một số người tham gia bị bắt đưa đi.

Ngày 8: Hà Tĩnh buộc Formosa Hà Tĩnh và Nhà máy nhiệt điện Vũng Áng 1 (thuộc Tập đoàn Dầu khí Việt Nam PVN) lắp thiết bị tự động kiểm soát khí chất thải, bụi tại các lò cao nhiệt điện.

Ngày 11: Tôm hùm và cá chết hàng loạt ở biển Phú Yên.

Ngày 12: Hàng trăm người dân ở khu vực Quỳnh Lưu, Nghệ An xuống đường, tuần hành từ nhà thờ Phú Yên, huyện Quỳnh Lưu, Nghệ An và sau đó tuần hành trên Quốc Lộ 37.

Ngày 16: Quốc hội Đài Loan họp báo liên quan tới cáo buộc Formosa Hà Tĩnh thải chất độc gây ô nhiễm. Formosa Plastic Group bị áp lực từ các nhóm môi trường địa phương, nghị sỹ và một hội đoàn của người Việt, chất vấn về vụ cá chết bí ẩn ở miền Trung Việt Nam.

Ngày 26: Một số báo Việt Nam đăng bài về phóng sự dài 60 phút ‘Việt Nam – Cái chết của cá’ phát trên kênh truyền hình PTS của Đài Loan.

Ngày 28: Formosa ký biên bản thừa nhận sai phạm, trước sự chứng kiến của đại diện nhiều bộ ngành Việt Nam, trong đó có cả Viện Kiểm sát Tối cao và Tòa án tối cao và đại diện bốn tỉnh miền Trung bị ảnh hưởng.

Ngày 29: Chủ tịch Hội đồng Quản trị Trần Nguyên Thành phát biểu, công khai thừa nhận những sự cố tại Formosa Hà Tĩnh “là nguyên nhân gây ra sự cố môi trường làm hải sản chết hàng loạt tại bốn tình miền Trung của Việt Nam”, nhưng nói nguyên nhân không phải do Formosa Hà Tĩnh mà là do các nhà thầu phụ của hãng gây ra.

Lãnh đạo Formosa hứa hẹn bồi thường mọi thiệt hại và “cam kết không tái diễn các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường và tài nguyên nước của Việt Nam”.

Ngày 30: Văn phòng Chính phủ họp báo công bố nguyên nhân cá chết hàng loạt, theo đó xác định là do sự cố xả thải và từ lò luyện cốc của Formosa Hà Tĩnh. Lãnh đạo Formosa hứa hẹn bồi thường mọi thiệt hại và “cam kết không tái diễn các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường và tài nguyên nước của Việt Nam”.

Báo nước ngoài nói gì về lỗi của Formosa ?

Ngư dân Hà Tĩnh trong phóng sự do truyền hình Đài Loan thực hiện về thảm họa cá chết ở miền Trung Việt Nam

Các hãng tin quốc tế bình luận sau vụ họp báo công bố Formosa là thủ phạm gây thảm họa cá chết tại các tỉnh miền Trung Việt Nam.

Báo Taipei Times hôm 1/7 cho hay, Sở Đầu tư kinh tế Đài Loan tuyên bố họ tôn trọng các thỏa thuận giữa nhà máy thép Formosa Hà Tĩnh và chính phủ Việt Nam.

"Chúng tôi đã liên lạc Bộ Ngoại giao Việt Nam ngay sau khi chính phủ Việt Nam công bố báo cáo điều tra hôm 30/6," Tổng giám đốc sở Vivian Lien bày tỏ hy vọng rằng vụ cá chết sẽ không ảnh hưởng đến mối quan hệ giữa Đài Loan và Việt Nam.

Bà cho biết Bộ Công an Việt Nam cam kết với cơ quan đại diện Đài Loan tại Việt Nam rằng sẽ bảo đảm an toàn cho người Đài Loan tại Việt Nam sau vụ việc.

Nhà máy thép Formosa là một trong những dự án đầu tư nước ngoài lớn nhất tại Việt Nam.

Reuters hôm 30/6 bình luận thảm họa cá chết khiến tân chính phủ Việt Nam phải vật lộn kiểm soát cuộc khủng hoảng.

Tối 30/6, Bộ Ngoại giao Đài Loan kêu gọi Việt Nam bảo vệ các doanh nghiệp Đài Loan. 

"Chúng tôi hy vọng chính phủ và người dân Việt Nam tiếp tục trợ giúp," thông cáo của Bộ Ngoại giao Đài Loan viết.

Trong một video clip, Chủ tịch Hội đồng Quản trị công ty Gang thép Hưng nghiệp Formosa Hà Tĩnh (FHS), ông Trần Nguyên Thành nói: "Chúng tôi rất hy vọng người Việt Nam có thể rộng lượng trước vụ việc".

Đảm bảo sự chắc chắn

Giới chức chính phủ Việt Nam phủ nhận bất kỳ sự che đậy để bảo vệ nhà đầu tư lớn và cho biết sự chậm trễ trong việc công bố kết luận điều tra là để đảm bảo sự chắc chắn với sự hợp tác của các nhà khoa học Nhật, Đức và Pháp.

Những người chỉ trích chính phủ Việt Nam bình luận rằng cuộc điều tra cá chết kéo dài quá lâu

Bloomberg hôm 1/7 tường thuật, cuộc khủng hoảng cá chết khiến xảy ra các cuộc biểu tình hiếm hoi tại các thành phố ở Việt Nam. Điều này giống như một phép thử với chính phủ phải cân bằng mong muốn tăng đầu tư nước ngoài nhưng phải chứng tỏ rằng họ không bị các công ty nước ngoài dắt mũi.

Chính phủ Việt Nam cũng chịu áp lực cho phép hình thành công đoàn độc lập và ban hành các điều luật bảo vệ môi trường nghiêm ngặt là một phần yêu cầu Việt Nam trong việc gia nhập Hiệp định thương mại đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), Fred Burke, đại diện hãng luật Baker & McKenzie Vietnam, được dẫn lời.

"Họ [Chính phủ] muốn gửi thông điệp tới các nhà đầu tư nước ngoài rằng sẽ không quá khắt khe" Burke nói. "Nhưng họ phải thực thi pháp luật và để nhà đầu tư biết rằng họ đang hoạt động trong một sân chơi bình đẳng."

Những người chỉ trích chính phủ bình luận cuộc điều tra cá chết kéo dài quá lâu. Nguyễn Thi, một nhà tư vấn môi trường tại TP HCM cho biết. "Sự phẫn nộ của công chúng và các cuộc biểu tình có thể tránh được nếu các chính phủ minh bạch vụ này ngay từ đầu".

Hãng AP hôm 30/6 dẫn lời Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Trương Minh Tuấn cho biết nhà chức trách sẽ không dung thứ việc lợi dụng vụ cá chết để kích động gây bất ổn.

"Chúng tôi tôn trọng phản ứng chính đáng của người dân. Tuy nhiên, chúng tôi không chấp nhận việc lạm dụng sự tức giận đó để kích động phá hoại Đảng và chính phủ."

Ông Tuấn cho biết cơ quan thực thi pháp luật sẽ cân nhắc việc tiến hành điều tra hình sự vụ việc.

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Đặng Duy Đông nói tại cuộc họp báo 30/6 rằng chính phủ Việt Nam muốn thu hút đầu tư nước ngoài có công nghệ tiên tiến và thân thiện với môi trường, và sẽ không thu hút đầu tư bằng mọi giá.