1111. Vì sao Trung Quốc không thể chọn được lãnh đạo tài giỏi?

The Diplomat

Vì sao Trung Quốc không thể chọn được lãnh đạo tài giỏi?

Tác giả: Minxin Pei
Người dịch: Dương Lệ Chi
28-06-2012
Thế hệ các nhà lãnh đạo kế tiếp của Trung Quốc dự định sẽ được chọn vào cuối năm nay. Nhưng sức mạnh và sự đỡ đầu của các phe phái có thể vượt qua những người có tài.
Khi các nhà lãnh đạo hàng đầu của Trung Quốc sẵn sàng cho việc rút lui vào mùa hè này ở Beidaihe, một khu nghỉ mát riêng biệt có bãi biển, khoảng 225 km về phía bắc của Bắc Kinh, các nước còn lại trên thế giới vẫn mù tịt về việc tranh giành quyền lực trong nội bộ đảng cầm quyền lớn nhất thế giới. Theo quy ước, việc bổ nhiệm các vị trí hàng đầu của đảng thường hoàn tất khi các nhà lãnh đạo Trung Quốc thoát khỏi cái nóng ngột ngạt của mùa hè, sự ô nhiễm, và ẩm ướt nhấn chìm Bắc Kinh, để bơi lội và thư giãn ở Beidaihe vào cuối tháng 7, một nơi được biết đến với khí hậu mát mẻ và không khí trong lành.
Vụ thanh lọc tệ hại, Bạc Hy Lai, có thể tạm thời đã loại bỏ mối đe dọa chết người, để thống nhất trong giới lãnh đạo cao cấp, nhưng điều đó không thể chấm dứt sự tranh giành khốc liệt các chức vụ cao cấp, cũng như các chức vụ mà họ mong muốn hoặc làm giảm sự mơ hồ về tác động của việc thay đổi lãnh đạo liên quan đến chính sách đối nội và đối ngoại của Trung Quốc. So với quá trình chuyển đổi lãnh đạo trước đây, sự thay đổi sắp xảy ra có lẽ là một trong những thay đổi quan trọng nhất về mức độ và thời gian.
Trong số chín ủy viên Ban Thường vụ Bộ Chính trị (PSC), bảy người sẽ nghỉ hưu. Sẽ có bảy gương mặt mới nếu đảng quyết định duy trì số lượng ủy viên Ban Thường vụ Bộ Chính trị hiện tại. Nếu đảng giảm số lượng ủy viên Bộ Chính trị xuống còn bảy người, một quyết định có thể giúp sắp xếp lại [ban lãnh đạo] hiệu quả hơn, năm ủy viên mới sẽ được chọn tại đại hội đảng sắp tới, đã lên kế hoạch vào mùa thu. Trong khi các nhà phân tích tập trung toàn bộ sự chú ý vào các ứng viên hàng đầu của Ban Thường vụ Bộ Chính trị, cơ quan có quyền ra các quyết sách quan trọng nhất của đảng, đáng chú ý là trong số 25 ủy viên Bộ Chính trị, sẽ có ít nhất 15 gương mặt mới. Trong số [15 người] này, hai hoặc ba ủy viên mới dưới 52 tuổi, sẽ có khả năng trở thành các đối thủ mạnh cho hai chức vụ hàng đầu của đảng trong 5 năm. Nói cách khác, quá trình chuyển đổi này không những sẽ lựa chọn thế hệ các nhà lãnh đạo kế tiếp, mà còn xác định các ứng viên có triển vọng để kế nhiệm Tập Cận Bình với chức tổng bí thư Đảng Cộng sản và Lý Khắc Cường, chức thủ tướng chính phủ sắp tới.
Về vấn đề thời gian, sự chuyển giao quyền lực đang diễn ra vào thời điểm quan trọng trong việc cầm quyền của đảng. Về mặt kinh tế, “Mô hình Trung Quốc” được phóng đại, bị xem như kiệt sức. Tăng trưởng kinh tế đang chậm lại, do xuất khẩu sụt giảm cũng như nhu cầu nội địa thấp. Các rủi ro rất lớn trong hệ thống tài chính đang chồng chất. Lĩnh vực bất động sản thì đang trên bờ vực phá sản. Những người có óc xét đoán nhất, gồm cả những người bên trong chính phủ, đã nhận ra rằng, không thể tiếp tục tăng trưởng dựa vào đầu tư và xuất khẩu. Cải cách cơ cấu khó khăn đang chờ đợi ban lãnh đạo kế tiếp.
Về mặt chính trị, sự kiện Bạc Hy Lai đã tiết lộ những rạn nứt sâu kín bên trong giới cầm quyền trong việc phân chia quyền lực và bảo vệ lợi ích cá nhân của họ. Đoàn kết trong giới lãnh đạo cao cấp là chất keo gắn kết mọi người trong chế độ lại với nhau, cho thấy có các dấu hiệu xung đột. Người dân Trung Quốc ngày càng muốn có tiếng nói vệ việc đất nước được điều hành như thế nào. Mặc dù hệ thống kiểm duyệt của đảng tốn kém, nhưng sự lây lan của cuộc cách mạng thông tin, đặc biệt là Weibo, phiên bản Twitter của Trung Quốc, thách thức quyền lực của đảng. Bất đồng chính kiến càng trở nên thách thức hơn, như trường hợp trốn thoát táo bạo của ông Trần Quang Thành, thoái khỏi sự quản chế bất hợp pháp tại gia hồi cuối tháng 4. Các lời kêu gọi dân chủ và cải cách chính trị, từ lâu bị đảng đàn áp, đã xuất hiện trở lại trên các phương tiện truyền thông Trung Quốc. Đây là những dấu hiệu cảnh báo mô hình chính trị sau [sự kiện Thiên An Môn] năm 1989, kết hợp đàn áp có chọn lọc với những lời hứa luôn gia tăng mức sống, sắp sửa được làm sáng tỏ.
Cho nên câu hỏi được đặt ra là, liệu các nhà lãnh đạo mới có chuẩn bị cho những thách thức này không?
Dưới mắt của giới ưu tú phương Tây thì doanh nhân và chính trị gia đều như nhau, các nhà lãnh đạo Trung Quốc thực tế đồng nghĩa với “thông minh, có khả năng [lãnh đạo], năng động, quyết định, và hướng tới tương lai”. Thường sau các cuộc họp tương đối ngắn, nhiều người trong số họ có ấn tượng, qua cảm nhận về sự tinh tế, thông minh và kỹ năng lãnh đạo của các quan chức Trung Quốc.
Dĩ nhiên, sự thật thì hoàn toàn khác. So với những nhà lãnh đạo cách mạng tiền nhiệm của họ, thế hệ các nhà lãnh đạo hiện tại rõ ràng là được giáo dục tốt hơn, trẻ hơn, văn hóa tinh tế hơn. Nhưng hệ thống hiện tại ở Trung Quốc có thực sự thúc đẩy các nhà lãnh đạo có khả năng nhất lên nắm các chức vụ hàng đầu hay không? Các lãnh đạo như thế có thể thực sự lãnh đạo một cách hiệu quả khi được đưa vào [nắm giữ các chức vụ hàng đầu]?
Bằng chứng dựa vào các nghiên cứu và tin tức từ báo chí ở Trung Quốc, cho thấy rằng, thay vì chứng minh những thành tựu đã đạt được, sự đỡ đầu cá nhân và sức mạnh phe phái thì quan trọng hơn nhiều trong việc lựa chọn các nhà lãnh đạo hàng đầu, so với các yếu tố khách quan như lý lịch điều hành công việc. Ví dụ, Victor Shih thuộc Đại học San Diego (UCSD) và các cộng sự của ông đã nghiên cứu kỹ các dữ liệu hồ sơ nhân sự tổng quát và tốc độ tăng trưởng kinh tế nội địa để tìm xem việc thăng tiến của các quan chức ở Trung Quốc có thực sự phụ thuộc vào khả năng của họ là làm cho kinh tế tăng trưởng hay không. Kết luận của nhóm nghiên cứu là, sự đỡ đầu chính trị (đặc biệt các mối quan hệ với các nhà lãnh đạo đầy quyền lực), quyết định việc thăng tiến, thay vì tốc độ tăng trưởng.
Phát hiện này tương tự cũng đúng trong việc lựa chọn của các nhà lãnh đạo hàng đầu. Với một số ít trường hợp ngoại lệ, hầu hết các ứng viên dự kiến sẽ vào các chức vụ hàng đầu trong Ban Thường vụ và Bộ Chính trị, không có lý lịch có thể truyền cảm hứng về sự tự tin và sự ngưỡng mộ [của người dân]. Ngoài các giới hạn nghiêm ngặt nhất và giới hạn khách quan như độ tuổi của họ, yếu tố duy nhất ảnh hưởng đến cơ hội để họ được vào các chức vụ hàng đầu là liệu những người ở đằng sau họ có quyền hành mạnh mẽ để ủng hộ họ hay không.
Việc đỡ đầu chính trị cho các chức vụ hàng đầu trong quá trình thay đổi lãnh đạo chỉ có thể sản sinh một liên minh mong manh, sắp đặt mọi thứ lại với nhau một cách cẩu thả, thông qua các cuộc thương lượng và mặc cả. Những bổ nhiệm quan trọng được thực hiện không dựa trên năng lực cá nhân hoặc thành tích đã được chứng minh, mà dựa vào sự trung thành cá nhân và những cất nhắc về việc bổ nhiệm như thế có thể giúp cân bằng sự phân chia quyền lực giữa các phe phái như thế nào. Những trường hợp như thế, vai trò của những người làm chính sách không phù hợp với các kỹ năng của họ, vẫn thường xảy ra, không phải là trường hợp ngoại lệ.
Tuy nhiên, hậu quả tai hại nhất của hệ thống lựa chọn lãnh đạo phức tạp này là, chắc chắn kết quả của sự lãnh đạo tập thể nghiêng về sự thỏa hiệp giữa các phe phái, thậm chí làm tê liệt chính sách. Thực tế là Trung Quốc đã thất bại trong việc thực hiện các cải cách kinh tế cần thiết để tái cân bằng lại nền kinh tế trong thập kỷ trước đó, về căn bản phải được quy cho hệ thống rạn nứt trong việc chọn lãnh đạo như thế.
Để công bằng đối với Đảng Cộng sản, căn bệnh chính trị này không chỉ xảy ra đối với riêng Trung Quốc. Tất cả các chế độ độc tài không có nguyên tắc vững chắc trong việc chọn lãnh đạo, mà thông qua độc quyền mặc cả, với kết quả có thể tiên đoán là: các chế độ này trở nên cứng nhắc và cuối cùng sẽ bị rơi khỏi quyền lực.
Không chắc liệu các nhà lãnh đạo Trung Quốc có sẵn sàng làm bất cứ điều gì để thay đổi hệ thống hiện tại hay không, mặc dù họ nhận thấy những sai sót chết người đó. Cho nên hội nghị vào mùa hè này ở Beidaihe sẽ cho ra nhiều màn hồi hộp và đầy kịch tích, thay vì cho ra những nhà lãnh đạo đúng đắn, chỉ đạo Trung Quốc đi theo một hướng khác.
Nguồn: The Diplomat
Bản tiếng Việt © BS2012

1112. Bộ máy an ninh nhà nước Trung Quốc: Canh gác những người canh gác

Economist

Bộ máy an ninh nhà nước Trung Quốc: Canh gác những người canh gác

Đảng muốn chắc chắn những người thi hành mệnh lệnh phải bị kiểm soát chặt chẽ
Người dịch: Trần Văn Minh
30-06-2012
Dường như các lãnh đạo Trung Quốc đang gia tăng kiểm soát lực lượng an ninh đang bảo vệ quyền hành của đảng. Tại các tỉnh thành, các cảnh sát trưởng đang bị xiết chặt hơn dưới bàn tay của Đảng Cộng sản. Vài nhà cấp tiến phát hiện ra rằng, đây là dấu hiệu của sự thay đổi về chính sách kiểm soát người dân Trung Quốc của Đảng. Tuy nhiên, có khả năng là sau một thời gian xáo trộn, chính việc kiểm soát lực lượng cảnh sát hiện đang được xem xét kỹ lưỡng. Bộ máy an ninh quốc nội to lớn và tốn kém của Trung Quốc vẫn hành động một cách hung hăng như thuở nào.
Trong thời gian sắp tới ngày Đại hội Đảng Cộng sản vào mùa thu năm nay, thời điểm Trung Quốc sẽ thay đổi các lãnh đạo cao cấp nhất lần đầu tiên trong vòng 10 năm, các chi bộ đảng cấp tỉnh và thấp hơn đã được thay đổi. Trong tiến trình đó, các cảnh sát trưởng của tỉnh đang bị kiềm chế.
Trước tiên, họ bị tước bỏ chức lãnh đạo ủy ban “chính trị-pháp luật” của đảng, có nhiệm vụ giám sát cảnh sát, tòa án và viện kiểm sát. Các ủy ban này có quyền hành rất lớn. Lực lượng an ninh họ mà coi sóc không chỉ là những viên chức an ninh mà còn là những kẻ bảo vệ sự cai trị của đảng. Trong những năm gần đây, họ đối diện với một loạt khủng khoảng, như bất ổn sắc tộc ở các khu vực Tây Tạng, Tân Cương và Nội Mông, và những thách thức từ giới luật sư và các nhà hoạt động. Sự đáp trả của họ là đàn áp, thường đi kèm với các vụ bắt bớ tập thể; vài người bị bắt đã biến mất.
Theo tuần báo Trung Quốc, Southern Weekend, năm 2010, vụ tổ chức [các bộ] của đảng đã ban hành sắc lệnh, chủ tịch ban chính trị-pháp luật không được kiêm thêm chức cảnh sát trưởng. Tuần báo này nói đúng, ít nhất về chiều hướng [thay đổi]. Trong số 30 bí thư của ủy ban chính trị-pháp luật tỉnh được chọn năm nay, chỉ có 9 người là cảnh sát trưởng, giảm từ 13 so với 31 người cách đây gần 5 năm. Và điều không thể tưởng tượng được cho tới gần đây, tỉnh Quảng Đông, miền nam [Trung Quốc] và tỉnh Thanh Hải, miền tây [Trung Quốc], không có một người nào trong số 29 cảnh sát trưởng thuộc bộ phận hành chánh bên dưới cấp tỉnh, tức cấp quận, kiêm chức bí thư ủy ban chính trị-pháp luật.
Một hệ quả của xu hướng này là một cú đánh vào vị thế cảnh sát trưởng: họ cũng không được xếp vào ủy ban thường vụ khu vực của Đảng Cộng sản. Các ủy ban này điều hành các tỉnh thành giống như 9 ủy viên Ban Thường vụ Bộ chính trị Đảng Cộng sản Trung quốc cai trị toàn bộ đất nước Trung Quốc. Trong số 30 [bí thư] ủy ban chính trị-pháp luật cấp tỉnh đã được chỉ định năm nay (nghĩa là tất cả các tỉnh thành, ngoại trừ ở Bắc Kinh, nơi mà đại hội bắt đầu vào ngày 29 tháng 6), chỉ có 10 bí thư kiêm chức cảnh sát trưởng, giảm xuống từ 14 người cách đây gần 5 năm. Sự thay đổi này làm cho cơ cấu tổ chức tỉnh thành giống như trung ương đảng và chính phủ, nơi mà Bộ trưởng Công an Mạnh Kiến Trụ không phải là một trong 24 ủy viên của Bộ Chính trị, chứ đừng nói tới [ủy viên] Ban Thường vụ.
Một lý do để nghĩ rằng quyền hành công an đang trên đà suy giảm, là sự suy sụp gần đây của Chu Vĩnh Khang, bí thư ủy ban chính trị- pháp luật trung ương. Ông Chu là bí thư của bộ công an từ năm 2002 – 2007, trước khi trở thành người của Bộ Chính trị, phụ trách an ninh quốc nội – công an mật vụ và tất cả các ngành liên hệ. Ông là một đồng minh với Bạc Hy Lai, là ủy viên Bộ Chính trị, cho tới khi ông Bạc bị thanh lọc đầu năm nay.
Ông Chu, người được cho là đã hỗ trợ ông Bạc để thay thế chức vụ của ông, đã chỉ huy các nhân viên an ninh áo xanh (và thường phục) trong những ngày tháng xáo trộn. Ngân sách an ninh quốc nội của Trung Quốc đã tăng lên đến con số kinh ngạc là 110 tỷ đô la một năm, lớn hơn chi tiêu quốc phòng đã được công bố. Vài đối thủ trong đảng hẳn phải ganh ghét với sự sở hữu quyền lực và số tiền đó, và kín đáo phàn nàn về hiệu quả làm việc của ông Chu. Cuối cùng, số lượng những cuộc biểu tình gây bất ổn khắp Trung Quốc tiếp tục gia tăng, tới mức 180.000 vụ trong năm 2010, theo một nguồn tin ước đoán.
Tuy nhiên, không có lãnh đạo cao cấp nào tuyên bố công khai rằng sự gia tăng lực lượng an ninh chính phủ trở nên phản tác dụng. Thủ tướng Ôn Gia Bảo, người tự cho là có đầu óc cải cách, có lẽ chống đối khuynh hướng bàn tay sắt của ông Chu. Nhưng nếu chống đối như thế, thì ông đã bị áp đảo. Quyền hành của cảnh sát và an ninh đã từ từ mở rộng, lấn át quy trình luật pháp, tòa án, công tố và ngay cả những lãnh đạo đảng khác. Sự lãnh đạo của họ (lực lượng an ninh) trong ủy ban chính trị- pháp luật, với nhiệm vụ cân bằng quyền lợi của cảnh sát, tòa án và các công tố, đã gia tăng quyền hạn của các cảnh sát trưởng để né tránh quy trình luật pháp. Những hy vọng hão huyền về pháp trị liên tục đụng phải những tảng đá của lực lượng an ninh.
Ông Cheng Li, một chuyên gia nghiên cứu về chính trị trong giới cao cấp Trung Quốc, thuộc Viện Brookings, một viện nghiên cứu ở Washington (Hoa Kỳ), nói rằng quyền lực cảnh sát lớn mạnh một phần do ông Chu thiếu đối thủ mạnh trong hệ thống “lãnh đạo tập thể”; một phần để đáp trả lại mối đe dọa từ các luật sư và các nhà hoạt động chuyên dùng luật pháp để chống lại đảng, và một phần để đối phó với các cuộc khủng hoảng do bất ổn.
Cho tới năm nay, một cảm nhận về thách thức mới đối với sự cầm quyền của đảng dường như ủng hộ vị thế cá nhân của ông Chu hơn. Với chức vụ bí thư ủy ban chính trị- pháp luật trung ương, ông ta cũng chịu trách nhiệm về vấn đề an ninh của đất nước và những đơn vị bất thường trong bóng tối, gồm Phòng 610, được thành lập vào năm 1999, để đàn áp phong trào Pháp Luân Công và [văn phòng này] vẫn còn hoạt động cho tới nay.
Chiến lược an ninh vẫn không thay đổi trong năm nay. Nhưng ông Chu có vẻ là một nhân vật mờ nhạt. Một bước ngoặt quyết định đã đến vào tháng 2, khi Vương Lập Quân, cảnh sát trưởng thành phố Trùng Khánh, miền tây nam [Trung Quốc], đã ẩn náu một thời gian ngắn ngủi tại lãnh sự quán Hoa Kỳ. Đó là một miếng gạch trong sự sụp đổ dây chuyền đã chấm dứt sự nghiệp của ông Bạc, bí thư thành ủy Trùng Khánh.
Hồ sơ của ông Chu bị tổn hại do các mối liên hệ với ông Bạc, lại càng bị lem luốc hơn vào tháng 4, khi ông Trần Quang Thành, một nhà hoạt động pháp lý khiếm thị, trốn khỏi nhà của ông ở tỉnh Sơn Đông, nơi ông bị nhà cầm quyền giam giữ bất hợp pháp. Câu chuyện này đã làm nổi bật vấn đề quyền hành của lực lượng an ninh cao hơn cả luật pháp, như lực lượng an ninh đã từng thuê mướn côn đồ để canh giữ và đe dọa ông Trần và gia đình ông, và ngăn cản những người tới thăm ông, bằng cách thỉnh thoảng đánh đập họ. Bí thư ủy ban chính trị-pháp luật và cảnh sát trưởng ở Sơn Đông chẳng bao lâu sau đã bị sa thải. Những nhà cải cách xem đây như một dấu hiệu đầy hy vọng, nhưng điều này không có gì đáng ngạc nhiên là: khi ông Trần tìm kiếm sự bảo vệ từ người Mỹ, thì sự cố này đã trở thành một điều xấu hổ cho đất nước [Trung Quốc].
Có nhiều sự đồn đoán ở Bắc Kinh, liệu người kế vị ông Chu với chức vụ bí thư ủy ban chính trị-pháp luật sẽ được chỉ định vào mùa thu này, có được vào Ban Thường vụ Bộ Chính trị mới hay không. Ông Li thuộc viện Brookings và ông Fu Hualing thuộc Đại học Hong Kong tin rằng, hệ thống ủy ban chính trị-pháp luật rốt cuộc sẽ bị phế bỏ như một bước tiến tới tinh thần pháp trị. Tuy nhiên, sự cải cách đó dường như vẫn chưa sắp xảy ra.
Một cách đơn giản, có vẻ như các cảnh sát trưởng của Trung Quốc đang được nhắc nhở rằng ai là người [thực sự] nắm quyền. Trong cùng ý hướng, từ sự thất thế của ông Bạc, người có vài người bạn là tướng lãnh quân đội, lãnh đạo đảng cũng liên tục nhắc nhở quân đội rằng người chỉ huy của quân đội là Đảng Cộng sản, không phải chính phủ, chứ đừng nói tới bất kỳ cá nhân nào.
Ra khỏi nòng súng của đảng
Như ông Li nhận thấy, thế khó xử của đảng là, các yếu tố đe dọa đảng và làm ông Chu và bộ máy an ninh chính phủ có nhiều quyền hành thì vẫn còn đó: “Nếu anh cắt giảm chi tiêu của cảnh sát, an ninh, thì anh đối phó với các cuộc biểu tình thế nào?” Vì thế những đơn vị bí mật như Phòng 610, mà các thành viên đã tiết lộ, ví dụ như hàng rào an ninh canh giữ ông Trần vẫn phát triển. Ngải Vị Vị, một người bất đồng chính kiến và là họa sĩ, đã bị cảnh sát giam giữ một cách bất thường hồi năm ngoái, nói rằng, các nhân viên an ninh có thể không biết chính xác họ làm việc cho bộ phận nào của đảng và nhà nước. Tuy nhiên, bằng cách này hay cách khác, họ làm cùng công việc. Các lãnh đạo Đảng Cộng sản bám chặt bộ máy an ninh nhà nước, ngay cả khi họ cố gắng kiểm soát nó.
Nguồn: Economist
Bản tiếng Việt © BS2012
Bản tiếng Việt © Trần Văn Minh